مولانا؛ شاعری مظلوم با اشعاری معناگرا/ «مست عشق» نتواست تاریخ را به‌درستی مطرح و فیلم جذابی باشد

پوریا شیرانی‌محقق در گفت‌وگو با میزان درباره مولانا شاعر بزرگ ایرانی گفت: مولانا جلال الدین محمد بلخی، شاعر، عارف و واعظ بزرگ در قرن هفتم محسوب است. او ۶۱ هزار بیت شعر به زبان فارسی دارد و دوستدارن او درکشور‌هایی از ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکیه و حتی یونان گسترده شده اند.

وی به جنس شعر مولانا اشاره و بیان کرد: آثارمولانا با عنوان‌های مثنوی معنوی، خطابه‌های ۷گانه، دیوانه شمس، فیه ما فیه، مجالس السبعه و رباعیات را در کارنامه خود دارد. اما جنس شعر او از جنس معناگرا است به عبارت دیگر مفهوم و معانی خاصی در اشعار او وجود دارد. ا ز این رو آن را مظلوم‌ترین شاعر باید خواند. نکته‌ای که در بین سایر شاعران مثل حافظ، سعدی یا صائب دیده نمی‌شود.

شاعر مظلوم

شیرانی تاکید کرد: وقتی شعر از جنس معناگرا باشد عموماً زمینه برای برخی سودجویان فراهم شده و هر کسی دیدگاه، اندیشه و حتی برخی از خرافه‌ها را در قالب اشعار، این شاعر بزرگ به دیگران عرضه می‌کند به عبارت دیگر شعر مفهومی زمینه را برای تفسیر‌های مختلف و ارائه برخی از خرافه‌ها به واسطه تفسیر‌های و برداشت‌های افراد نادرست به خورد مردم داده می‌شود و این بسیار خطرناک است. جنس شعرمولوی، معناگراست پس به نوعی مظلوم واقعه شده و قربانی سوء استفاده‌ها قرار گرفته است.

وی ادامه داد: مولانا در یکی از ابیات خود به صراحت بیان کرده است که «هرکسی از ظن خود شد یار من، از درون من نجست اسرار من» حقیقت شعر مولانا همین است، برخی افراد ظن واقعی مولانا بر اساس منافع خود تغییر داده درک درونی خودشان را که گاه از بین این تفکرات مسیر‌های نادرست و گمراه کننده برای سایر افراد خارج می‌شود و هیچ ارتباطی با فلسفه عرفان مولانا ندارند راروایت کرده اند.

این محقق کنایه‌های مولوی درباره زبان فارسی اشاره و بیان کرد: مولانا بار‌ها خودش در اشعارش در مورد ملیت و مفهوم آثارش سخن گفته و از اندیشه‌های ایرانی خود صحبت کرده، ولی دولت ترکیه آن را به نفع کشورش مصادره کرده است.

مولانا در عرصه بین‌الملل

وی به مصادره شخصیت و آثار مولانا شاعر بزرگ ایرانی توسط کشور ترکیه اشاره و بیان کرد: مولانا اخیرا توسط کشور ترکیه مصادره مولوی شده و این کشور با برگزاری برنامه‌های متعدد از او بهره برداری‌های فرهنگی و اقتصادی می‌کند. این اتفاق زمانی رخ داد که یک مترجم به نام «کلمن بارکس» سروده‌های مولوی را ترجمه و در بازار ایالات متحده منتشر کرد. کتاب در سال ۲۰۰۱ با اقبال عمومی روبرو شد و به عنوان محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین شاعر در ایالات متحده به فروش رفت.

شیرانی به زمان زندگی مولانا اشاره و بیان کرد: اگرچه او در بلخ و به گفته برخی در توس متولد شد، اما از آنجا که پدرش خطیبی نام‌آور و یک عارف بود به خاطر برخی دشمنی‌ها و مخالفت‌ها که از سوی برخی افراد خصوصاً «فخرالدین رازی» شکل گرفت مجبور شد تا از بلخ به قونیه مهاجرت کند. در این میان مولانا نیز همراه با خانواده و پدر به قونیه رفت و پس از پدرش به عنوان یکی از علمای سرشناس قونیه شناخته شد. او در قونیه تعدادی هوادار پیدا کرد و افرادی همچون «صلاح الدین زرکوب» یا «حسام الدین چلبی» در ایجاد فضای خاص اطراف مولانا نقشی موثر داشتند و موضوعاتی جانبی همچون صوفی‌گری رقص سماع نوعی از عرفان و افسانه‌هایی که بعد‌ها به مولانا نسبت داده شد، پایه‌گذاری کردند.

این محقق ضمن بررسی کتاب «مثنوی معنوی» تصریح کرد: کتاب «مثنوی معنوی» معنوی زبانی ساده و قابل فهم دارد. البته در خطابه‌های مولانا نیز می‌توان این ساده گویی را به خوبی دید. او درباره چگونه زیستن، انسانیت و سبک درست زندگی به صراحت سخن گفته است.

شیرانی بار دیگر بهره برداری‌های انجام شده از شعر مولانا را مورد بررسی قرار داد و اظهارکرد: بسیاری از ابیات و اشعار مولانا مورد سوء استفاده قرار گرفته مثلاً کسی که در حوزه فیزیک کوانتوم فعالیت می‌کند بخشی از شعر مولوی در قالب طرح تئوری هسته اتم می داند و ایناصل علمی را با اشعار مولانا مورد ارزیابی قرار داده است و از حرکات ذرات ابتدایی و جنب و جوش آنان سخن به میان آورده است و آن را سازگاری اندیشه‌های مولانا به تئوری کوانتوم مطرح کرده است.

عصر تحول

وی به حضور شمس در زمان ۳۷ سالگی مولانا اشاره کرد و افزود: هنگامی که شمس تبریزی وارد زندگی مولانا شده تغییر و تحولات بسیاری در این زمینه شکل گرفت. گونه‌ای که خودش در یکی از ابیاتش می‌گوید:

«زاهد بودم ترانه گویم کردی/ سر حلقه بزم و باد جویم کردی

سجاده‌نشین باوقاری بودم/ بازیچه کودکان کویم کردی».

این محقق در مورد اثر معروف مولانا یعنی «مثنوی معنوی» بیان کرد: «مثنوی معنوی» برای اکثر مردم ایران شناخته شده است و بسیاری از بخش‌های آن به صورت ضرب‌المثل در فرهنگ عمومی ایران جای دارد.

شیرانی چالش و مشکل جامعه امروز را عدم مطالعه و کمبود اطلاعات در مورد مشاهیر و شعرا دانست و افزود: وقتی ما علم درستی از اندیشه‌ها و عرفان مولانا نداشته باشیم، بنابراین هرگونه تولید اشتباه را می‌توان به او نسبت داد. درک نادرست مخاطبان و نبود اطلاعات سبب می‌شود تا بسیاری با نام مولانا آثار جعلی و نادرست را تولید کرده و به‌عنوان خوراک فرهنگی عرضه کنند.

شیرانی اشاره‌ای به فیلم «مست عشق» داشت و بیان کرد: فیلم درام تاریخی «مست عشق» محصول مشترک ایران و ترکیه به کارگردانی و نویسندگی «حسن فتحی» ساخته شد و با تمام تلاشی که برای معرفی مولانا انجام داده بود، اما نتواست تاریخ را به‌درستی مطرح و فیلم جذابی باشد.

وی ادامه داد: زندگی مولانا تعلیق‌های بسیار دارد و جای آن را داشت تا در فیلم «مست عشق» نیز این تعلیق‌ها اعمال شود. البته آثار فرهنگی دیگری نیز تولید شده که هیچ شباهتی با اندیشه‌های مولانا ندارد مثلاً کتابی به عنوان «ملت عشق» که عملا از دیدگاه عرفانی و اندیشه‌های مولانا به دور است.

انتهای پیام/