بازار نشری بی‌هیاهو اما پر دغدغه/نوسانات قیمت کاغذ با عرصه ادبیات چه کرد؟
- معضل کاغذ این روز‌ها حال و هوایی متفاوت به خود گرفته قیمت کاغذ بی سرو صدا بالا می رود و تنها ناشران و برخی از استفاده کنندگان کاغذ هستند که ابراز نگرانی می‌کنند، علت افزایش قیمت کاغذ به گفته دست اندرکاران حوزه واردات بر هم خوردن تعادل قیمت کاغذ در بازار بوده البته شایعه کمبود کاغذ برای سال آینده نیز زمینه را برای افزایش قیمت فراهم کرده است.
عوامل متعددی هستند که به افزایش قیمت کاغذ دامن زده‌اند، نباید از نظر دور داشت که قطع شدن کاغذ دولتی که برای تسهیل امور ناشران توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه می‌شود نیز عاملی موثر بر قیمت کاغذ در بازار شده است، برخی وارد کنندگان نیز نبود همراهی از سوی بانک مرکزی را عاملی اثر گذار بر روند افزایشی قیمت کاغذ در سال جاری و در بازار می دانند.
هم اکنون قیمت کاغذ تحریر در بازار افزایش ۴۰ هزار تومانی نسبت به یک ماه گذشته را تجربه کرده و قیمت هر بند ۵۹۰ هزار تومان افزایش یافته است از طرفی افزایش قیمت ۸۰ هزار تومانی کاغذ ظرف ماه گذشته را شاهد بودیم.
***انگشت اتهام به سوی گمرک
گروهی مشکلات کاغذ را عدم همراهی گمرک با واردکنندگان می‌دانند، اما مهدی میر اشرفی مدیر گمرک درباره آخرین وضعیت ترخیص کاغذ اعتقاد دیگری دارد و می‌گوید: در برهه‌ای از زمان به دلیل ناهماهنگی‌های ایجاد شده بین بعضی از سازمان‌ها به ویژه سازمان ملی استاندارد وضعیت ترخیص کاغذ، با مشکل مواجه شده بود، به گونه‌ای که شاهد دپو شدن محموله‌های کاغذ به میزان حدود ۲۳ هزار تن در گمرک بودیم، و اکنون پس از حل مباحث پیش آمده طی ماه پیش، دیگر مشکلی در ترخیص کاغذ نیست و فرآیند ترخیص این کالا به روال عادی بازگشته است.
این در حالی است که از طریق گمرک در طی ۱۰ ماه سال جاری ۸۸۷ هزار و ۵۲۱ تن کاغذ به ارزش یک میلیارد و ۵۷ میلیون و ۳۰۴ هزار دلار به کشور وارد شده است.
***نوسانات با بازار نشر چه کرد
قیمت کاغذ طی ما‌های اخیر با نوسانات مختلفی روبرو بوده و نشان داد پیوندی ویژه با قیمت ارز و دلار دارد، طی سه ماه گذشته قیمت کاغذ از بندی ۳۷۰ تا ۳۸۰ هزار تومان به بندی حدود ۶۰۰ هزار تومان رسید این تفاوت قیمت قبلی و بعدی کاغذ زمینه را برای نا آرامی بازار فراهم می کند.
مدیرمسئول انتشارات شهید کاظمی در مورد قیمت کاغذ معتقد است نوسانات قیمت کاغذ و اتفاقات حوزه نشر به ضرر ناشران تمام می‌شود. پیگری پیرامون چرایی افزایش قیمت کاغذ در بازار آزاد وجود ندارد و گویی مسئولان امر اهمیتی برای علل افزایش قیمت کتاب و کاغذ قائل نیستند همین عدم وجود دغدغه است که دست واسطه‌ها را باز گذاشته و زمینه افزایش قیمت را فراهم کرده از سوی دیگر نظارتی بر قیمت کاغذ در بازار وجود ندارد و دست‌های پنهان به افزایش قیمت کاغذ در باز می‌پردازد.
***کالای استراتژیک
باید از کاغذ به عنوان کالای استراتژیکی که تعیین کننده قیمت کتاب نیز محسوب می‌شود یاد کرد البته قیمت مواد اولیه نیز افزایش یافته، اما این قیمت کاغذ است که حرف اول و آخر را در بازار نشر می‌زند افزایش قیمت کاغذ رابطه معکوس با میزان تولید کتاب و نشر دارد.
یکی از دست اندرکاران حوزه نشر تاکید دارد قیمت کاغذ و رکود اقتصادی ناشی از کرونا در جامعه سبب شده در ماه‌های اخیر کتاب زیادی منتشر نشود و بسیاری از کتاب‌ها در نوبت چاپ باقی بمانند بدین ترتیب مشکلات عمده‌ای پیش روی حوزه نشر و تولید کتاب وجود دارد، ناشران با ضرر‌های فراوانی روبرو شده اند و سرمایه آنها هنوز بر نگشته تا بتوانند برای تولید کتاب‌های آینده سرمایه گذاری کنند، به عبارت دیگر چرخه تولید و نشر در شرایط بدی قرار دارد.
بر اساس آمار منتشر شده میزان سرانه مطالعه در کشور کم است، اما عدم توجه مردم به مطالعه نیز عاملی برای وخیم ترشدن اوضاع نشر است، چراکه خرید کتاب و مطالعه می‌تواند کمک بسیاری به چرخه نشر کند و سرمایه ناشران را بازگرداند این امر به ترقیب ناشران پرداخته بدین ترتیب بدون نیاز به سیاستگذاری از سوی دولت زمینه برای فعالیت حوزه نشر فراهم خواهد شد.
*** ردپای کتاب‌های الکترونیک
گاهی تهدید‌ها را می‌توان به فرصت تبدیل کرد، ویروس کرونا و برقراری فاصله‌گذاری اجتماعی بهترین زمان را برای توسعه نشر مجازی فراهم کرده، در عین حال کتاب‌های الکترونیک معضل نرخ کاغذ را ندارند و می‌توانند با مشکلات کم‌تری تولید و توزیع شوند.
بسیاری از فعالان عرصه فرهنگ تاکید دارند فضای مجازی و کتاب‌های الکترونیک هستند که آینده حوزه نشر را رقم می‌زنند، اما چندی پیش حسن احمدی رئیس مجمع ناشران الکترونیک تاکید کرد که توسعه و رواج نشر کتاب الکترونیک در کشور به زیرساخت‌های مناسب و اصلاحات قانونی نیاز دارد. ناشران چاپی به دلیل عدم وجود قانون کپی‌رایت در ایران رغبتی به حضور در فضای مجازی و نشر الکترونیک ندارند. اگرچه نشر مجازی بهترین مکمل نشر چاپی محسوب می‌شود، اما ساز کار مناسب برای توسعه این مهم هنوز در ایران شکل نگرفته است.
دنیا در حال تحول و رواج رایانه‌های همراه و گوشی‌های هوشمند است که به توسعه محتوای الکترونیک کمک می‌کند، با توجه به این مهم نمی‌توان انتظار داشت که همچنان کتاب‌های کاغذی جایگاه خود را در جامعه خصوصا دربین جوانان حفظ کنند.
***بی‌هیا هو؛ پر دغدغه
افزایش قیمت کتاب ابعاد دیگری را نیز در پی داشت و انتقاداتی را به همراه آورد، کاظم عابدینی مدیر انتشارات آفرینه معتقد است اگر وارد کننده‌ای کاغذ را بندی ۷۰۰ هزار تومان در بازار آزاد کاغذ بفروشد و یک ماه پس از آن کاغذ را با بندی ۶۸۰ هزار تومان در بازار آزاد عرضه کند مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد. باید از این مسئله جلوگیری کرد؛ نه اینکه از وزارت ارشاد بازخواست کنند که تمام روند اعطای کاغذ آن مشخص است. در حال حاضر کاغذ گلاسه در بازار آزاد به کیلویی ۲۸ هزار تومان رسیده است. کسی توجه نمی‌کند که چرا هنگام تهیه ۵۰۰ بند کاغذ با ۵۰ میلیون اختلاف قیمت مواجه می‌شویم.
در هر صورت شرایط بازار کاغذ اگرچه در سکون و رکود به نظر می‌رسد، ولی فعالیت برای کسلانی که از این کالا استفاده می‌کنند بسیار سخت و دشوار شده است ناشر بسیاری از فعالیت‌های خود را محدود کرده اند و نویسندگان نیز در کتاب هایشان در نوبت انتشار قرار دارد لذا نیاز است تا تدابیر لازم برای حل مشکلات ناشر در نظر گرفته شود.