«اربعین طوبی» اولین رمان با موضوع پیاده‌روی اربعین است/در این اثر به دنبال اشتراکات بودیم
محسن امامیان نویسنده «اربعین طوبی» است. وی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی درباره سفری که زمینه شکل‌گیری ایده نگارش این رمان شده توضیحاتی ارائه کرده است.
میزان- ایده نگارش «اربعین طوبی» چطور شکل گرفت؟
در راهپیمایی اربعین میهمان خانمی به نام خاله بتول شدیم که اصالتا ایرانی بود و سال‌ها در عراق زندگی می‌کرد و بچه‌هایش عراقی بودند. در این سفر یکی از اقوام ایرانی خاله بتول برایم ماجرای زندگی وی را تعریف کرد و همین داستان ایده نگارش «اربعین طوبی» را شکل داد.
زندگی گذشته تا حال خاله بتول که در رمان به نام طوبی منتشر شده، همین است البته من سفرشان از بصره تا کربلا را برای روایت این زندگی، دستمایه قرار دادم.
میزان-آیا تمام بخش‌های کتاب مستند است؟
مبنای داستان بر اساس واقعیت است، ولی داستانک‌های فرعی بیشتر جنبه تخیلی دارد.
میزان-مهم‌ترین ویژگی این کتاب چیست؟
اولین رمان با موضوع پیاده‌روی اربعین است و در خلال داستان‌هایی که در این کتاب روایت می‌شود به ریشه‌های این پیاده‌روی و تشکیل این کنگره عظیم از سالیان قبل تا امروز پرداخته است یعنی در ابتدای داستان خاله بتول که از کودتای ۲۸ مرداد آغاز می‌شود تا امروز.
در حقیقت اتفاقات مهمی که در تاریخ ایران و عراق افتاده را به صورت داستان بیان کرده‌ام که در مجموع ریشه‌های شکل گیری این حرکت و پیوند مردم ایران و عراق است.
اینکه یک مادر ایرانی محور قصه است و خیلی از فرهنگ‌ها و سبک زندگی‌ها را به دوش می‌کشد و باعث پیوند میان یکسری اتفاقات و مفاهیم می‌شود، از ویژگی‌های خاص این رمان است.
میزان-«اربعین طوبی» چه فضاسازی دارد و چقدر به تشابه فرهنگی ایران و عراق اشاره شده؟
فضاسازی‌ها خوب در آمده است و واکنش‌هایی را از برخی از مخاطبان دریافت کرده‌ام که جالب بود. فردی می‌گفت: این کتاب را با خود به مسیر اربعین بردم و دیدم عین به عین آنچه در رمان آمده وجود داشت و همان اتفاقات، موکب‌ها، همان آدم‌ها را دیدیم.
ما در «اربعین طوبی» به دنبال اشتراکات بودیم و سعی کردیم آن‌ها را تقویت کنیم، نقطه مشترک این دو ملت هم محبت اهل بیت بوده که ما خواستیم آن را قوی‌تر کنیم.
خاله بتول حضور فرزندانش در جنگ با ایران را حرام می‌کند به طوریکه سه پسر وی به خود صدمه وارد می‌کنند تا از خدمت سربازی معاف شوند. یکی از پسران خانه بتول که می‌خواست از طریق کویت به ایران بیاید از آن زمان مفقودالاثر است.
میزان-در این کتاب چطور به پسر مفقود شده خاله بتول پرداخته‌اید؟
در این کتاب به نوعی به پایان‌بندی رسیده‌ایم که داستان به این جمله ختم شود که من این فرد را می‌شناسم. حقیقت این است که خانواده خاله بتول بعد از سی و چند سال مفقودی فرزندشان، همچنان امیدوار به بازگشت وی هستند. من هم در رمان این امید و بی‌خبری را به صورت تعلیق نگه داشته‌ام.
میزان-از چه زبانی برای نگارش این کتاب استفاده شده؟
در آغاز رمان، راوی دانای کل است و در جایی که طوبی شروع به خاطره‌گویی می‌شود راوی طوبی می‌شود. سعی کردم زبان کتاب ساده و همه فهم باشد بنابراین از جملات ادبی و شاعرانه چندان استفاده نکرده‌ام. همچنین سعی کردم این کتاب متن ساده‌ای داشته باشد تا قشر نوجوان هم بتواند با آن همراه شوند. برخی از اصطلاحات در لهجه عراقی، تهرانی قدیم، مشهدی، آذری زبان است که لابه‌لای جملات آمده است.
میزان-برای جذب مخاطب چه تکنیکی در پیش گرفتید؟
این رمان ۴۰ گام دارد و من سعی کردم گام‌ها خلاصه و هزار کلمه‌ای باشد تا مخاطب مشتاق برای خواندن بخش بعدی کتاب شود.
هر گام با یک تعلیق پیش رفته و در پایانش به یک غافل‌گیری رسیده تا مخاطب را پیگیر برای ادامه ماجرا باشد. در این رمان از زیاده‌گویی و کم‌گویی مضر پرهیز شده است.
میزان-چه اتفاقات‌های دیگری برای پرداختن به زندگی خاله بتول روی داد؟
مستندی درباره زندگی وی نیز ساخته شده که شبکه افق آن را پخش کرد. با اینکه ایده این مستند را خودم داده بودم همچنان حس کردم حق مطلب ادا نشده و می‌توان حرف‌هایی را همچنان مطرح کرد و همین انگیزه‌ای برای نگارش این رمان شد.
از آنجا که کار اصلی‌ام فیلمنامه‌نویسی است قصد داشتم سریال آن را بنویسم، اما با توجه به اینکه امکانات تولید نبود به رمان اکتفا کردم اگرچه هنوز زمزمه برای فیلمنامه‌شدن این اثر وجود دارد.