مرثیه‌ای برای جدایی پویانمایی از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی/ استقلال یا انفعال؛ پویانمایی به کجا می‌رود؟

خبرگزاری میزان - مرکز گسترش مستند، تجربی و پویانمایی در سال ۱۳۶۳ با عنوان مرکز سینمای تجربی و نیمه‌حرفه‌ای و مدیریت مهدی مسعودشاهی، در محل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در میدان بهارستان تاسیس شد. این مرکز در ابتدا، متولی ساخت فیلم‌های نیمه‌حرفه‌ای با فرمت ۱۶ میلیمتری بود تا محل رجوع جوانان فیلمساز برای ورود به عرصه‌ی حرفه‌ای کارگردانی سینما باشد؛ به گونه‌ای که هنرمندانی، چون مجید مجیدی، رضا میرکریمی، حسینعلی لیالستانی و… ساخت اولین فیلم‌های بلند داستانی خود را در این مرکز تجربه کردند.

توجه جدی به سینمای انیمیشن در شاخه‌ی هنری هم یکی دیگر از مسئولیت‌های مرکز در دوره‌ی پس از سال ۱۳۸۵ بود که در این راستا، انیمیشن‌های متفاوتی ساخته شده و در جشنواره‌های جهانی درخشیدند. در ادامه همایش ملی سینمای انیمیشن در سال ۱۳۸۷ طراحی و اولین دوره آن در دانشگاه صداوسیما برگزار شد تا مرکز گسترش میزبان اهالی سینمای انیمیشن در چارچوب این رویداد علمی- آموزشی باشد.

دوره دوم این رویداد هم سال ۱۳۹۴ در جزیره کیش برگزار شد. در دی ماه ۱۳۹۶ هم ساختار تولید مرکز به دو معاونت مستند و انیمیشن تغییر یافت تا با تمرکز بیشتری، روند تولید آثار ارزشمند به منظور ورود به بازار‌های جهانی پیگیری شود؛ بویژه تهیه فیلم‌های سینمایی انیمیشن و ساخت مستند‌های سینمایی ارزشمند برای اکران عمومی و فروش به شبکه‌های جهانی. با گسترش و توسعه تولیدات انیمیشن در کشور به نظر می‌‍رسد شاید این ظرف برای تولیدکنندگان انیمیشن کوچک است این مهم مستلزم زمینه فعالیتی مستقل و با ردیف بودجه‌ای مستقل ادامه فعالیت بدهد. از قضا چندی است جدایی پویانمایی از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نقل محافل هنری و رسانه‌ای شده است. به همین جهت به سراغ یک تولیدکننده انیمیشن رفتیم تا نظر این فعال هنری را در اینباره جویا شویم.

حامد جعفری تهیه‌کنندگی پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران از جمله «شاهزاده‌روم»، «فیلشاه» و همچنین انیمیشن سینمایی «بچه زرنگ» را بر عهده داشته و موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن از چهل و یکمین جشنواره فجر و دیپلم افتخار از هجدهمین جشن سینمای ایران در گفت‌وگو با میزان بیان کرد: مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و انیمیشن از قدیم در حوزه انیمیشن مسئولیت و ماموریت داشت و این نهاد در حوزه انیمیشن‌های تجربی یا اکسپرمنتال، سال‌ها کار کرده و دارای دانش و تجربه نهادی است.

وی افزود: عمده رویکرد مرکز گسترش در تولیداتش نیز توجه ویژه به آثار تجربی بوده است و به همین سبب تمرکز اصلی مرکز، روی تولیدات کوتاه است.

جعفری ادامه داد: انصافا بعضی از آثاری که با سرمایه‌گذاری مرکز گسترش در طول این سال‌ها تولید شده‌اند، توانسته‌اند در جشنواره‌های بین‌المللی حضوری موفق داشته و از همین منظر اتفاقات خیلی خوبی برای انیمیشن کوتاه کشور رقم خورده است.

تهیه‌کنندگی پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران با بیان اینکه اثری که برنده ده‌ها و یا صد‌ها جایزه ملی و بین‌المللی می‌شود نشان‌دهنده رشد و بلوغ در مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است تصریح کرد: دستاوردهایی، چون جوایز معتبر بین المللی به نوعی نشان می‌دهد که مسیر طی شده در این مرکز، سمت و سویی درست داشته است.

برنده سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن از چهل و یکمین جشنواره فیلم فجرگفت: گر چه مرکز گسترش، در چهار پنج سال اخیر، سرمایه‌گذاری‌هایی هم در حوزه تولیدات بلند انجام داد که به دلیل نو ورود بودنش به سینمای حرفه‌ای (که از قضا ماموریت مرکز هم نیست) خیلی چشم‌گیر نبوده و این سرمایه‌گذاری‌ها چندان موفق رقم نخورده است.

جعفری در ادامه افزود: بنظر می‌رسد که تولیدات سینمایی، بهتر است از مجرای نهاد‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری در سینمای حرفه‌ای مثل بنیاد سینمایی فارابی پیگیری شده و پیش رود، اما وقتی سرمایه‌گذاری در تولید کار‌های تجربی و آثار کوتاه منجر به این حجم از موفقیت شده است.

مرکز گسترش، سرمایه ملی

تهیه کننده اثر برگزیده هجدهمین جشن سینمای ایران با تاکید بر ظرفیت، تجربه و فرصتی که طی سالیان گذشته توسط مرکز گسترش پدید آمده است ادامه داد: لازم است این سرمایه را برای کشور حفظ کرد و دستاوردهایش را توسعه داد، چراکه در مسیر تولیدات انیمیشن کوتاه، مرکز گسترش به دلیل سبقه‌ی طولانی، توانسته به یک چارچوب و ریل صحیح برای این حوزه دست یابد.
این تهیه کننده انیمیشن معتقد است: از خردمندی به دور است که از چنین تجربه و ارزش آفرینی گران‌سنگی چشم بپوشیم. آنهم درست زمانی که ما توانسته‌ایم با همه محدودیت‌های مرکز، به قله‌های موفقیت دست یابیم.

کاستی‌های سینمای پویانمایی

وی در بخش دیگری از اظهاراتش به مشکلات و کمبود‌های سینمای انیمیشن پرداخت و تصریح کرد: کمبود توجه به سینمای حرفه‌ای انیمیشن نیز با وجود نهاد‌هایی مثل بنیاد سینمایی فارابی، نیاز ایجاد یک نهاد جدید را مرتفع میکنند، بنیاد فارابی از قضا اهلیت لازم برای ورود به سینمای حرفه‌ای انیمیشن را دارد، چراکه هم شناخت و تجربه زیادی در حوزه سینما دارد و علی الخصوص ماموریت ویژه‌ای در حوزه سینمای کودک و نوجوان بر عهده دارد و هم تجربه موفق سرمایه‌گذاری در آثار مهم سینمای انیمیشن را داشته و در آثاری همچون شاهزاده روم و فیلشاه که جزو سه اثر پرمخاطب تاریخ سینمای ایران هستند، سرمایه‌گذاری داشته است.

جعفری درباره مدیریت دولتی در حوزه سینما گفت: اگر دولت به دنبال تولیدگری باشد (نه تصدی گری) می‌تواند در یک فاصله معقولی از طریق نهاد‌های موجود خودش را برای حمایت ویژه و توسعه اقدامات در سینمایی انیمیشن آماده کند و با این نگاه، اساسا اگر به دنبال توسعه انیمیشن در کشور باشیم، به جای خلع ید کردن نهاد‌هایی مثل مرکز گسترش در حوزه انیمیشن، باید به جهت توفیقاتی که این مجموعه‌ها در طول سال‌های گذشته کسب کرده‌اند، میدان و اختیار عمل وسیع‌تری به آن‌ها اختصاص دهیم.

تهیه کننده انیمیشن فیلشاه با بیان اینکه عدد مجموعه‌ها و نهاد‌های سرمایه‌گذار حتما می‌تواند به توسعه تولیدات کمک کند، تصریح کرد: نمی‌توان تضمین کرد که نهاد‌ها و مجموعه‌های حاکمیتی جدید هم بتوانند مسیر درست خود را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه پیدا کنند.

اختراع دوباره چرخ                                                                                                                                                                                                                                   

وی با تاکید بر اینکه بدون مطالعه و بررسی درست و دقیقی هرگز نمی‌توان، مرکز گسترس و بنیاد سینمایی فارابی را کنار بگذاریم و از نو بخواهیم چرخ اختراع کنیم و نهاد جدیدی شکل دهیم، تصریح کرد: این کار امر غلط و مخاطره‌آمیزی خواهد بود، حالا اگر این تصمیم همراه با جداسازی انیمیشن از سازمان سینما باشد، اشتباه فاحش‌تر و مسیر غلط‌تر خواهد بود.

این تولیدکننده انیمیشن توضیح داد: انیمیشن درنهایت یکی از گونه‌های تصویری و رسانه‌های سمعی و بصری است و وقتی سازمان سینمایی، مامور حوزه سینما و امور سمعی و بصری است، حتما مقوله انیمیشن نیز از ماموریت‌های او خواهد بود. شما فکر کنید، اگر نهاد مستقلی انیمیشن سینمایی بسازد و سازمان سینمایی ماموریتی در آن حوزه نداشته و عملا سینمای انیمیشن را رها کرده باشد، چه فاجعه‌ای برای نمایش و اکران آثار پیش خواهد آمد. پس ایجاد یک نهاد جدید، آنهم بدون فکر در مورد عواقبش، می‌تواند بسیار آسیب‌زا و تنش‌زا برای اهالی نجیب هنر-صنعت انیمیشن باشد، مگر آنکه با مشورت خبرگان و اهل فن و با شناخت و مداقه و تحلیل از نهاد‌ها و تجربیات موفق موجودشان، نیاز باشد، تا نهاد جدیدی در تکمیل ماموریت‌ها ذیل سازمان سینمایی شکل بگیرد.

جعفری در پاسخ به این پرسش که اگر تصمیم بر آن شود که پویانمایی از بدنه مرکز گسترش جدا شود، تاثیر آن در صنف چه خواهد بود، پاسخ داد: هنر-صنعت انیمیشن در کشور ما عمر چندانی ندارد و در طی این سال‌ها تا کنون یک وضعیت خود پیش‌برنده و خودشکوفا داشته است و با همین روند به موفقیت‌های کم‌نظیری دست یافته است، به طوری که در حال حاضر حتی موفقیت آثاری مثل بچه‌زرنگ تا حدی بوده است که در کنار آثار کمدی سینمای ایران بررسی شده و به نوعی در رقابت با آثار بفروش سینما موفقیت کسب کرده‌اند، البته آثاری همچون شاهزاده روم، فیلشاه و بچه‌زرنگ جزو پرمخاطب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما هم هستند و جزو سه، چهار فیلم اول جدول سال اکران خود بوده‌اند و همه‌ی این موفقیت‌ها در حالی رقم خورده است که هیچ نهادی سکوی پرتاب این آثار نبوده‌اند و سیاست اتخاذ شده یا ساختار نهادی یا یک خرد جمعی منجر به دستیابی به این موفقیت‌ها نشده است.

این فعال هنری ادامه داد: پس اگر نهادی بخواهد شکل بگیرد که به این هنر-صنعت خودشکوفا کمک کند این کمک باید به رشد و تعالی فزاینده‌تر و بیشتر این حوزه منجر شود، و الا اقدامات فعلی بیشتر به واگرایی و عقب‌گرد در این حوزه می‌ماند.

افق‌های روشن مرکز گسترش 

کارگردان انیمیشن‌های پرفروش سینمای ایران با تحلیل وضع موجود سینمای کشور تصریح کرد: وضع موجود مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و انیمیشن به عنوان متولی آثار کوتاه انیمیشن، نشان می‌دهد که در سال‌های متمادی فعالیت این مرکز، به تجارب خوب و دستیابی به موفقیت‌های بین‌المللی، منجر شده و این یعنی، مسیر ایجاد شده در مرکز گسترش مسیر روشن و مثبتی بوده است و در عین حال نشان می‌دهد که ایجاد یک سازمان جدید و واگذاری این حوزه‌ها بدون مطالعه و تدبر ، یعنی نادیده گرفتن مدیریت دانشی که سال‌ها به واسطه‌ی کسب تجربیات ارزشمند به دست آمده است و منجر به تخریب فرایند و مسیری خواهد شد که فیلمسازان تجربی ما تا کنون با وجود همه پستی و بلندی‌ها توانسته‌اند به نقطه‌ی ثبات آن برسند.

وی همچنین اضافه کرد: به نظر می‌رسد اگر دولت به دنبال برنامه‌ریزی و فعالیت مثمر ثمر در حوزه انیمیشن است این برنامه‌ریزی و اقدامات باید با شناخت، بهره‌گیری از تجارب موفق داخلی، الگوبرداری از ساختار‌های موفق بین‌المللی و سایر مواردی از این دست باشد تا بتواند به شکوفایی این هنر-صنعت و بهبود فضای کسب و کار در این حوزه کمک کند و توسعه زمانی امکان‌پذیر است که خلا‌های این حوزه را به درستی شناسایی کرده باشیم و از افرادی که نسبت به این حوزه شناخت و تسلط کافی دارند کمک بگیریم و الا می‌شود آنچه با آن امروز مواجهیم.

جعفری توفیقات مرکز گسترش را حاصل مدیریت کارآمد این عرصه توصیف کرد و ادامه داد: مدیرانی که از حوزه تحت مدیریت خود شناخت و اطلاعات کافی در اختیار دارند و از انیمیشن شناخت کافی دارند با بهره‌مندی از مدیریت علمی در سال‌های اخیر اقدامات مرکز را پیش برده و سبب پدید آمدن موفقیت‌های گسترده مرکزگسترش در سال‌های اخیر باشیم.

این فعال هنری جداسازی حوزه انیمیشن کوتاه و تجربی از مرکز گسترش مستند، تجربی را به معنای تخریب ریلی عنوان کرد که طی سالیان گذشته با زحمت شبانه‌روزی و پرداخت هزینه‌های بسیار به دست آمده است.

وی در ادامه این موضوع تاکید کرد: این جداسازی نیست و تخریب خودخواسته است آن هم به بهانه‌ی تجمیع حوزه‌ای که گونه‌های متنوع و متفاوتی دارد و نباید با اقدامات واپسگرایانه با آن برخورد شود.

متولیان اهلی

جعفری همچنین در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: در حوزه انیمیشن سینمایی و داستانی هم می‌توان تولی‌گری کار را به دست نهاد‌ها و افرادی سپرد که شناخت کافی از این حوزه دارند نه اشخاصی که سابقه شناختشان از این حوزه به اندازه موفقیت‌های سال‌های اخیر آن هم نیست و تجربه‌ی کافی در این حوزه ندارند.

وی با بیان مصداقی، اظهار کرد: به طور مثال همین بنیاد سینمایی فارابی که در حال حاضر متولی گونه سینمایی است و یکی از نهاد‌هایی است که به سرمایه‌گذاری بر سینمای کودک و آثار و فیلم‌های داستانی متمرکز است چه اشکالی دارد؟! اگر بنیاد فارابی با شناختی که از صنعت سینما دارد و با اضافه کردن افرادی که در حوزه انیمیشن شناخت کافی دارند به سرمایه‌گذاری در این حوزه بپردازد طبیعتا هم اهلیت لازم را دارد و هم می‌تواند به نسبت یک نهاد جدید و نوپا در این حوزه موفقیت چندین برابری به دست آورد.

جعفری در ادامه اظهارات خود گفت: کما اینکه بنیاد فارابی حداقل در دو انیمیشن سینمایی از سه انیمیشنی سینمایی با مخاطب میلیونی سینمای ایران (شاهزاده‌روم و فیلشاه) سرمایه‌گذاری داشته، و تجربه موفقی هم دارد. اما مخالفت با ایجاد نهادی مثل بنیاد انیمیشن شاید به این همه دلیل هم احتیاج نداشته باشد.
این تهیه کننده انیمیشن افزود: برای تقریب به ذهن مثال بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای به نظرم مثال بسیار خوبی برای فهم این موضوع است که ورود سطحی و شکلی آن هم با روش‌های یدوان‌سالارانه‌ی ده‌ها سال قبل، به صنعت بازی کمکی نکرده است و کارکردی در این حوزه هم نداشته و سبب ایجاد توسعه و یا زمینه‌سازی برای موفقیت در این حوزه نگردیده است و در بهترین حالت تبدیل به محلی برای کارمندان این حوزه شده است و آن همه ساختار و بودجه و کارمند، در آخر به یک نهاد تحقیقاتی در این حوزه تقلیل یافته است.

 نهاد موازی، راهی بیهوده

این دانش آموخته مدیریت کسب و کار در صنایع فرهنگی و رشته اقتصاد، نتیجه راه‌اندازی یک نهاد مشابه برای انیمیشن را راهی بیهوده توصیف کرد و گفت: گاهی ما تصور می‌کنیم برای یک احساس نیاز یا یک درد و مشکل، راه حل یا درمانی پیدا کردیم، ولی نهایتا این راه حل و این درمان تناسبی با موضوع ندارد، چرا؟! چون موضوع را به اندازه کافی نمی‌شناختیم و مطالعه کافی در این حوزه نداشتیم و حتی روش‌های موفق بین‌المللی را هم مطالعه نکردیم و حتی موفقیت‌های این حوزه در کشور را هم دنبال و شناسایی نکردیم و با یک فهم سطحی و با روشی منسوخ اقدامی صورت داده‌ایم که برای بدنه انیمیشن حتما موفقیت و دستاورد محسوب نخواهد شد.

پویانمایی و جهاد تبیین

حامد جعفری در پاسخ به پرسش دیگری درباره استفاده از انیمیشن در عرصه تشریح و تبیین مفاهیم انقلابی با توجه به تاکییدات رهبر انقلاب بر جهاد تبیین گفت: قبل از پاسخ به این سوال لازم است بدانیم که زمانی که از انیمیشن به عنوان یک رسانه یاد می‌کنیم به موضوعیت انیمیشن اشاره می‌کنیم و انیمیشن را یک محتوای تولیدی مستقل در نظر می‌گیریم.

وی افزود: پس در چنین شرایطی انیمیشن به خودی خود به عنوان یکی از موثرترین رسانه‌های انتقال مفاهیم و محتوا مدنظر قرار می‌گیرد و متناظر با محتوا مخاطب کودک یا بزرگسال (چه به عنوان تبلیغ یا ترویج و چه به صورت سریال یا سینمایی یا کار کوتاه، انیمیشن) برای ما موضوعیت دارد و همین هم مبنای تولید انیمیشن خواهد بود و در حقیقت انیمیشن یک پلتفرم انتقال پیام است که برای مخاطبان مختلف (کودک، بزرگسال و…)، با فرم‌های مختلف (سریال، سینمایی و کوتاه) و گونه‌های متفاوت (تبلیغ، ترویج، سرگرمی و…) عرضه می‌شود.

رئیس هیئت مدیره گروه هنر پویا تاکید کرد: در حالی که انیمیشن می‌تواند به عنوان یکی از ابزار‌های کمکی برای انتقال مفاهیم و محتوا در پلتفرم‌های دیگر مثل فیلم‌های رئال باشد که تحت عنوان جلوه‌های ویژه (VFX) آن را می‌شناسیم. در این صورت ما داریم از قابلیت‌های انیمیشن برای مثلا جلوه‌های ویژه یا ایجاد یک موقعیت دیگر بهره می‌بریم و انیمیشن را به عنوان ابزاری در مسیر انتقال محتوا در یک پلتفرم غیر انیمیشینی به کار گرفته‌ایم.

جعفری با بیان اینکه در چنین شرایطی انیمیشن دیگر برای ما موضوعیت نخواهد داشت، تصریح کرد: این نوعی طریقیت است و استفاده‌ی ما از این ابزار‌ها در راستای منتقل کردن پیام به روش‌های دیگری است. برای مثال در جلوه‌های ویژه یا جلوه‌های میدانی فیلمسازان درصدد انتقال پیام مدنظر خودش هستند و برای رسیدن به این هدف و پیشبرد آن، از تروکاژ‌ها یا حقه‌هایی استفاده می‌کنند و برای این موضوع، استفاده از ابزار انیمیشن، هوش مصنوعی و… سبب می‌شود تا آن اتفاق با هزینه‌ی تولید و زمان بصرفه به نتیجه مطلوب فیلمساز برسد و اساسا در چنین شرایطی موضوع فیلمساز تولید انیمیشن نبوده است.

حامد جعفری در خاتمه اظهارات خود بیان کرد: در طرح این سوال تفکیک درستی صورت نگرفته است و ناظر به سوال شما باید بگویم که انیمیشن به خودی و خود و به عنوان یکی از گونه‌های فیلم، یکی از موثرترین رسانه‌ها خصوصا برای گروه کودک و نوجوان است و ما می‌توانیم از این ظرفیت برای تربیت کودکان و نوجوانان به عنوان نسل‌های آینده‌ساز کشور استفاده کنیم و در این صورت است که انیمیشن می‌تواند در خدمت کشور‌ها و اهداف کشور‌ها مورد استفاده قرار گیرد. البته در حال حاضر کشور‌های محدودی هستند که در حوزه سینمای انیمیشن مستقلا به این هنر-صنعت فناورانه دسترسی دارند و توان تولید انیمیشن بلند و سینمایی دارند و در چنین شرایطی کشوری که به این ابزار دسترسی دارد قدرت بالقوه‌ی انتقال محتوای مورد نظر خود را دارد و اگر بتواند از آن به درستی بهره بگیرد، حتما می‌تواند بیشترین تاثیرگذاری را بر مخاطب داشته باشد.

انتهای پیام/