علل و ریشه‌های کودتای ۲۸ مرداد

جواد منصوری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی ، با اشاره به سالگرد کودتای ۲۸ مرداد اظهار داشت: بعد از جنگ جهانی دوم، دو اتفاق مهم زمینه ساز تغییرات در حوزه بین‌المللی شد.

وی ادامه داد: یکی از این اتفاقات حضور قوی و پررنگ آمریکا در مستعمرات اروپا بود که دیگر قادر به اداره آن‌ها نبودند. به این ترتیب آمریکایی‌ها میراث‌خوار استعمار شدند. دوم اینکه نفت به عنوان یک کالای بسیار تعیین کننده در معادلات جهانی درآمد. به این دلیل تسلط بر منابع نفتی دنیا یکی از اهداف اساسی و تغییر ناپذیر آمریکا از بعد از جنگ جهانی دوم تاکنون قرار گرفت.

کارشناس مسائل سیاسی بیان داشت: بسیاری از اتفاقاتی که امروز در ارتباط با ایران و کل غرب آسیا در حال انجام است، دقیقا درباره مسئله نفت است. دولت آمریکا طبیعتاً قصد داشت با دو شعار توسعه و آزادی که مطلوب ایرانیان بود وارد کشور شود. به این ترتیب انگلستان را به تدریج از صحنه سیاسی و اقتصادی ایران، حذف یا لااقل حضورش را کمرنگ کند.

منصوری خاطر نشان کرد: ملی شدن صنعت نفت این فرصت را برای آمریکا به وجود آورد که ابتدا به عنوان میانجی و سپس به عنوان یک فعال برای اینکه بر نفت ایران مسلط شده و به‌ تدریج انگلستان را از صحنه خارج کند، طرح کودتایی را با همکاری انگلستان به اجرا درآورد.

 

اولین فرمانده سپاه پاسداران با اشاره به نقش انگلستان در کودتای ۲۸ مرداد اظهار داشت: انگلستان به اوضاع و احوال ایران آگاه بود و با ایجاد اختلاف بین مردم و مسئولان و نیز ایجاد مشکلاتی در صدور نفت و در نهایت با یک برنامه ریزی از پیش تعیین شده با مقامات آمریکایی توانستند، دولت ملی دکتر مصدق را سرنگون کنند و دولت نظامی کودتا به نخست وزیری زاهدی را سرکار بگذارند و برنفت ایران مسلط شوند.

وی درباره تاثیر ملی شدن صنعت نفت بر شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد نیز عنوان کرد: این عامل، یک دلیل  عمده برای انجام کودتا بود، زیرا با ملی شدن صنعت نفت در ایران این امر تبدیل به یک الگو برای کشور‌های دیگر منطقه می‌شد تا منابع ملی خود را از چنگال قدرت‌های استعماری خارج کنند. لذا برای اینکه چنین اتفاقی در دیگر کشور‌های نیفتد، تصمیم گرفتند که حتما این جریان در ایران با شکست مواجه شود تا دیگر کشور‌ها چنین راهی را دنبال نکنند و به این دلیل آمریکا و انگلیس متحداً این برنامه را به اجرا درآوردند.

کارشناس مسائل سیاسی اضافه کرد: از سوی دیگر باید بر منابع نفتی مسلط می‌شدند تا از درآمد‌های بی حساب نفت ویرانه‌های جنگ جهانی دوم را بسازند.

 

وی درباره تاثیر عدم همراهی مصدق با آیت الله کاشانی در به ثمر رسیدن کودتای 28 مرداد بیان داشت: ۳۰ تیر ۱۳۳۱ یعنی ۱۱ ماه قبل از کودتا دیدیم که دولت مورد حمایت انگلیس که همان دولت قوام السطلنه بود، چگونه با قیام مردم با شکست مواجه شد. قطعا اگر همان شرایط در مرداد سال ۱۳۳۲ هم بود کودتا را شکست می‌داد و حمایت مردمی و مذهبی با مصدق همراه می‌شد.

منصوری درباره دریافت غرامت از آمریکا بابت کودتای ۲۸ مرداد اظهار داشت: در دوران رژیم گذشته که اصلا بحثی در این زمینه مطلقاً مطرح نبود برای اینکه حکومت کاملا وابسته به آمریکا بود و حکومت خود را دقیقاً مدیون آمریکا می‌دانست همانطور که شاه بعد از کودتا پیامی به آیزنهاور فرستاد و در آنجا نوشت من حکومتم را مدیون اقدام شما هستم.

کارشناس مسائل سیاسی اضافه کرد: بعد از پیروزی انقلاب هم به هر ترتیب آنچنان مشکلات و مسائل مختلفی مطرح بود که مجالی برای این کار نبود. شاید دریافت غرامت از مسببان کودتای۲۸ مرداد با این دید انجام نمی‌شد که سازمان‌های بین المللی تحت نفوذ قدرت‌های بزرگ به ویژه آمریکا هستند اما در نهایت در سال ۹۲ قانون پیگیری حقوقی – سیاسی کودتای ۲۸ مرداد در مجلس به تصویب رسید، اما این قانون فعلا به مرحله اجرا نرسیده است.

وی افزود: مصوبات و لوایح بسیاری هست که در دستگاه‌های دولتی به مرحله اجرا در نیامده است و یکی هم همین قانون پیگیری حقوقی – سیاسی کودتای ۲۸ مرداد است و باید از خود مسئولان دولتی سوال کرد چرا این قانون را پیگیری نکرده‌اند.

کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به تشکیل «گروه اقدام ایران» از سوی وزارت امور خارجه آمریکا بیان داشت: با توجه به شرایط و ویژگی‌های ایران اساسا امکان ندارد که قدرت‌های بزرگ از تسلط بر ایران منصرف شوند در طول تاریخ هم این مسئله به اثبات رسیده است.

منصوری افزود: دولت آمریکا قطعا حتی تا ۱۰۰ سال دیگر امکان ندارد از تسلط بر ایران منصرف شود. بنابراین تمامی امکانات خود را در هر شرایطی برای بازگشت به ایران پیگیری می‌کند. شرایط داخل کشور در ۴۰ سال گذشته، تمامی برنامه‌های آن‌ها را خنثی کرده است. چنانچه مردم ایران وحدت و انگیزه شان به انقلاب و تبعیت‌شان از رهبر معظم انقلاب ادامه یابد قطعاً همه برنامه‌های شان با شکست مواجه خواهد شد.