برخورد اهالی ادب با ورود کتاب‌های ترجمه شده/بایدها و نبایدهایی که باید جدی گرفته شود

- انتشاراتی‌ها از آثار ترجمه استقبال بیشتری می‌کنند، زیرا هزینه کمتری را باید بابت آن بپردازند، از سوی دیگر برخی از این کتاب‌های ترجمه شده جوایز جهانی را به خود اختصاص داده و قطعاً مورد استقبال خوانندگان نیز قرار خواهد گرفت.

با نگاهی به ویترین کتاب فروشی‌ها شاهد حضور پر رنگ کناب‌های ترجمه شده در بازار نشر می‌شویم کتاب‌هایی که عموما به صورت کپی رایت به کشور وارد شده و توسط مترجمان به زبان فارسی ترجمه می‌شود این نوع از کتاب‌ها هم مخالفانی دارند و هم موافقانی که دلایل خود را ذکر می‌کنند.

به گفته برخی کارشناسان ادبیات در هنگام خواندن کتاب‌های ترجمه‌ای برخی از مقوله‌ها را از دست می‌دهیم، مفاهیم، واژگان، معانی و کلمات معمولاً تاریخچه‌ای در هر زبان دارند و همین مسئله پیچیدگی‌های کار را برای ترجمه زیاد می‌کند. در ترجمه مواقعی وجود دارد که برخی لغات غیرقابل ترجمه می‌شوند و برخی ساختار‌های گرامری و زبانی و ظرفیت‌های زبانی غیرقابل تبدیل به زبان دیگری هستند. در کنار همه این‌ها کلمات کوچه بازاری و کاملاً مختص به یک منطقه نیز وجود دارد که تمامی این موارد گواهی می‌دهد بر این که کار ترجمه یک کار بسیار سخت و شبیه یک فعالیت ماجراجویانه بوده که در این ماجراجویی، عناصری قربانی خواهند شد.

در عین حال مخالفان ورود کتاب‌های ترجمه‌ای غرب زدگی و دوری از آداب و رسوم و سنت‌ها را مطرح می‌کنند و این مهم را خصوصا برای گروه‌های سنی کودک و نوجوان همچون زهری مهلک می‌دانند.

*** انتقال تجربه

طیبه رضوانی نویسنده کتاب در گفت‌وگو با میزان پیرامون کتاب‌های ترجمه شده گفت: امروز شاهد استقبال از کتاب‌های ترجمه شده هستیم در حالی که برخی افراد با کتاب‌های ترجمه شده برای کودکان مخالف هستند، آن‌ها معتقدند باید آثاری با فرهنگ کشور خودمان منتشر شود این مهم خصوصا برای کودکان مهم است تا آثاری با ارائه سنت‌های کشور خودمان برای کودکان مطرح شود اما من معتقدم ما می‌توانیم سنت‌های درست کشور‌های دیگر را نیز معرفی کنیم، اما این مهم نیازمند آگاهی نویسندگان کودک در حوزه‌های روانشناسی و شناخت روحیه کودکان است.

وی به شیوه نگارش کتاب‌های کودک در کشور‌های توسعه یافته اشاره و ابراز کرد: بیشتر کتاب‌هایی که از کشور‌های توسعه یافته به زبان فارسی ترجمه می‌شوند جذابیت ویژه‌ای برای کودکان دارند لذا نویسندگان با علم به روحیه کودکان و تسلط بر روانشناسی کودک می‌توانند از این فرصت استفاده کرده و بنا بر سلیقه قشر کودک کتاب تولید کنند، این امر علاوه بر جذب مخاطب کودک آموزش‌های ارزشمندی را برای آنان در پی دارد.

رضوانی با اشاره به آسیب برخی کتاب‌های تالیفی به کودکان خصوصاً در سال‌های گذشته تصریح کرد: برخی از کتاب‌های تالیفی در حوزه کودک که در سال‌های گذشته تولید و در چرخه نشر قرار گرفته به دلیل عدم توجه به استاندارد‌های لازم در حوزه نشر کودکان، نه تنها مورد توجه این قشر قرار نگرفته بلکه ضرر‌های زیادی را نیز برای مخاطب کودک به همراه داشته است، لذا هر کسی که قصد فعالیت در حوزه تولید محتوا برای کودک و نوجوان دارد، باید دوره‌های ویژه‌ای را در قالب آشنایی با اصول و چارچوب‌های نویسندگی برای کودکان و آشنایی کامل با روانشناسی کودک بگذراند.

***استقبال تمام قد ناشران از ترجمه

وحید حسنی نویسنده کتاب درباره استقبال ناشران از آثار ترجمه اظهار کرد: انتشاراتی‌ها از آثار ترجمه استقبال بیشتری می‌کنند، زیرا هزینه کمتری را باید بابت آن بپردازند، از سوی دیگر برخی از این کتاب‌های ترجمه شده جوایز جهانی را به خود اختصاص داده و قطعاً مورد استقبال خوانندگان نیز قرار خواهد گرفت.

نویسنده کتاب «برنامه نویس» تاثیر کتاب‌های ترجمه شده را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: از آنجا که شاکله اولیه فکری در هر فرد در دوران نوجوانی شکل می‌گیرد، لذا توجه به کتاب‌هایی که توسط نوجوانان خوانده می‌شود یک موضوع مهم است، نباید فراموش کنیم که برخی از کتاب‌های ترجمه شده به علت ناهمخوانی با فرهنگ و آداب و رسوم کشور ما می‌تواند اثرات نامطلوبی را بر روحیه نوجوانان برجای بگذارد.

***رواج فرهنگ غرب و یک هشدار 

احمد عربلو نویسنده کتاب «دو پا برای دویدن» به آسیب کتاب‌های ترجمه شده اشاره و بیان کرد: حضور کتاب‌های ترجمه‌ای معضلی بزرگ پیش روی فرهنگ جامعه ما محسوب می‌شود البته وجود کتاب‌های ترجمه شده به تنهایی آسیب نیست، اما رواج بیش از حد و زیاده روی در انتشار این نوع از کتاب‌ها چالش بر‌انگیز است در طی سال‌های اخیر با رواج فرهنگ ترجمه کتاب‌های خارجی خصوصاً در حوزه کتاب کودک روبه‌رو هستیم، این معضلی بزرگ است که بار‌ها و بار‌ها مورد تاکید صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران حوزه فرهنگ و ادبیات قرار گرفته، اما متاسفانه هیچگونه تمهید مناسبی در این زمینه در نظر گرفته نشده است.

عربلو پیرامون کتاب‌های ترجمه شده خاطرنشان داد: کتاب‌های ترجمه شده عموماً فرهنگ ایرانی را کمرنگ کرده و آسیب فراوانی را به تفکر و سبک زندگی همچنین اندیشه‌های ایرانی خواهد زد، لذا بهترین کار این است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هر ناشر میزان مشخصی از کتاب‌های ترجمه خصوصاً در حوزه کودک را در نظر گرفته و به آنان اجازه انتشار همان تعداد را با نظارت بسیار در دستور کار قرار دهد.

اما در این میان بودند نویسندگان و ادیبانی که عدم ترجمه کتاب‌های با کیفیت در ادبیات فارسی را یک آسیب برای حوزه نشر می‌دانستند حضور کم رنگ ترجمه کتاب‌های ارزشمند در خارج از مرز‌های کشور یک دغدغه و سوالی بجا است که برخی از این فرهیختگان و نویسندگان آن را مطرح می‌کنند.

*** اشاعه ادبیات کشور با ترجمه

اعظم سبحانیان نیز در انتقادی از ناشران و مسئولان حوزه فرهنگ به عدم ترجمه آثار ایرانی نقدی زد و تاکید کرد: در طی سال‌های اخیر تعداد کتاب‌های با کیفیت بسیار بوده است، اما متاسفانه تعداد کمی از آن‌ها ترجمه شده و وارد بازار جهانی شده است این آسیبی برای ادبیات ما محسوب می‌شود کتاب‌های ترجمه شده زیادی وارد کشور شده اند، اما بسیاری از آن‌ها قابل توجه نیستند و نمی‌توانند با کتاب‌های تولید شده در داخل مقایسه شوند و امتیازات پایین تری نسبت به تولیدات داخلی ما دارند این مهم نشان می‌دهد می‌توانیم در عرصه بین المللی نیز به خوبی فعالیت کنیم و ادبیات کشورمان را به جهان معرفی و فرهنگ سازی کنیم، اما هیچگونه بستری برای این مهم بکار گرفته نشده است.

*** برخی کتاب‌ها توسط چند ناشر ترجمه می‌شود

گلدوست ابراز کرد: برای این‌که یک ناشر در زمینه ترجمه کتاب به موفقیت دست پیدا کند، بایستی کتاب مناسبی را انتخاب و آن را به گونه‌ای ترجمه کند که برای مخاطبین خود جذاب بوده و به‌سرعت در میان خوانندگان مشهور شود؛ انتخاب کتاب برای ترجمه اهمیت زیادی دارد. گاهی مشاهده می‌شود که مترجمین، کتابی که قبلاً توسط شخص یا اشخاص دیگری ترجمه شده است را مجدداً ترجمه می‌کنند که در نگاه اول، اتلاف وقت و انرژی به‌نظر می‌رسد و انتظار می‌رود که ناشران نیز علاقه‌ای به چاپ چنین کتابی نداشته باشند، اما چون بازگشت سرمایه را در پی دارد ترجمه‌ها متعدد از یک کتاب در بازار دیده می‌شود.