شاخص‌های بر گرفته از جنس دفاع مقدس
- ادبیات دفاع مقدس و پایداری نقطه عطفی در ادبیات پس از انقلاب بود این ساختار اگرچه در ابتدا قوی و تاثیر گذار نبود، اما در ادامه رویکرد خاصی را در پیش گرفت و با روایت‌های صادقانه و مستند توانست عرصه‌ای تاثیر گذار را به دنبال داشته باشد.
به گفته کارشناسان ادبیات دفاع مقدس در طول بیش از چهار دهه بعد از گذشت انقلاب اسلامی تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته این امر به واسطه وجود ۸ سال دفاع مقدس و بعد از آن ادبیات پایداری بود خدمات ارزنده‌ای به ادبیات ایران ارائه کرد لذا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
اگرچه ادبیات دفاع مقدس ادبیاتی نوپا است، اما به سرعت توانست رشد پیدا کند، ولی ریشه‌های این مقوله را باید در چندعامل مد نظر قرار داد در گام نخست اقبال مردمی بود که سبب شد تا کتاب‌های دفاع مقدس در مسیر رشد قرار بگیرند، در مرحله بعد باید در برگزاری جشنواره‌های مخصوص کتاب‌های دفاع مقدس تاثیر را دنبال کرد و در ادامه رونق ترجمه ادبیات دفاع مقدس و صدور کتاب‌های دفاع مقدس به کشور‌های مختلف خصوصاً کشور‌هایی مانند لبنان و سوریه که در جای خود قابل تامل است.
برخی از فعالان عرصه ادبیات تاکید دارند که کتاب‌ها و مطالب و محتوا‌های بسیاری پیرامون هشت سال دفاع مقدس ایجاد شده که همه در قالب ادبیات دفاع مقدس به مخاطبان عرضه شده است، این آثار به لحاظ کمی مسیر مناسب و قابل توجه را طی کرده، اما نباید فراموش کنیم توجه به تولید آثار از بعد کمی، نباید کیفیت تولید کتاب و محتوا را تحت تاثیر قرار دهد بلکه توسعه کمی در کنار کیفی باید حرکت کند لذا به لحاظ کیفی همچنان باید تلاش کنیم تا خود را به شاخص‌ها و استاندارد‌های لازم برسانیم تا بتوانیم به لحاظ کیفی با ادبیات فاخر و تراز اول تاریخ کهن ایران و از همه مهمتر در سطح جهان هم تراز بوده و حرفی برای گفتن داشته باشیم بدین ترتیب می‌توانیم فرهنگ خود را در خارج از مرز‌های کشور توسعه دهیم.
ترویج روحیه جهاد و مقاومت در کنار ایثار از جمله رویکرد‌هایی بود که در هشت سال دفاع مقدس در پیش گرفته و در کنار آن در ادبیات دفاع مقدس نیز منعکس شد، اما نکته‌ای که از نظر‌ها مغفول مانده این است که چگونه پیام کتاب‌ها و محتوا‌های تولید شده در ادبیات دفاع مقدس را به مخاطب انتقال دهیم این مهم نیز در برگیرنده معیار‌های خاص خود است بخش‌هایی همانند جذابیت، توجه به ذائقه مخاطب و دسته بندی نسل‌ها همچنین توجه به کیفی سازی ظاهری در آثار مکتوب را شامل می‌شود این شاخص‌ها برای تولید آثار فاخر ضروری بوده و باید مورد توجه قرار بگیرد.
*** رواج مستند نگاری
یحیی نیازی نویسنده و پژوهشگر به حوزه خاطره‌نگاری در ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: خاطره نگاری یکی از بخش‌هایی است که ادبیات دفاع مقدس توانست در آن حرکت بسیار خوبی داشته باشد این مهم با توجه به سن و سال رزمندگان دهه ۶۰ که در هشت سال دفاع مقدس حضوری جانانه داشتند همچنین جانبازان و آزادگان امری بسیار ضروری است، زیرا جمع‌آوری اطلاعات و خاطرات آنان از رویداد‌ها و اتفاقات و وقایع آن دوران امری ارزنده است و می‌تواند سوژه ارزشمند برای تولید آثار فاخر باشد.
این پژوهشگر تاثیر بیانات مقام معظم رهبری در توسعه و رشد ادبیات دفاع مقدس را مورد بررسی قرار داد و افزود: بیانات مقام معظم رهبری در دیدار هر ساله ایشان با نویسندگان و شعرا تاثیر بسیاری بر روند رشد تولیدات فرهنگی و ادبیات دفاع مقدس گذاشته است، زیرا ایشان همواره کیفیت آثار را مورد تاکید قرار داده‌اند و در عین حال برای جمع آوری خاطرات ثبت و ضبط شده از هشت سال دفاع مقدس تاکید کرده‌اند.
وی پیرامون شاخص‌های موجود در ادبیات دفاع مقدس ابراز کرد: تعیین شاخص‌ها در حوزه‌های پژوهشی و علمی هرگز آمرانه نیست و همواره این مولد است که شاخص‌های خود را بازتعریف می‌کند لذا در ادبیات دفاع مقدس شاهد شکل گیری شاخص‌های بر گرفته از جنس دفاع مقدس هستیم.
*** لزوم زبان حماسی
منیژه آرمین پیرامون مضمون کتاب‌های دفاع مقدسی و ادبیات پایداری معتقد است که آثاری که دارای موضوع و زبان ویژه حماسی هستند باید در طبقه بندی ادبیات دفع مقدس لحاظ شوند، زیرا دیده می‌شود کتاب‌های که تنها اشاره‌ای به هشت سال دفاع مقدس داشته اند وارد عرصه شده اند آنان ضعف‌ها و نواقص بسیاری دارند که آسیب فراوانی را به این حوزه وارد می‌کند. نویسندگان باید سعی کنند به زبان حماسی که در داستان استفاده کنند چیزی که امروزی کمتر شاهد آن هستیم توجه نشان دهند.
وی تصریح کرد: یکی از عواملی که زمینه آسیب را به کتاب‌های و محتوا‌های دفاع مقدسی و ادبیات پایداری می‌زند عدم همخوانی فرم و محتوا از انسجام لازم برخوردار نشود و به دل ننشیند از سوی دیگر داستان‌هایی که انتخاب می‌شود باید علاوه بر دربرگیری رویداد تاریخی، جوهره نوشتن را هم در خود داشته باشد و ذهنیت نویسنده در متن خود باید به عینیت برسد.
***بهره برداری از فضای مجازی
وی نقش فضای مجازی در ادبیات دفاع مقدس را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: فضای مجازی بیشترین زمان از مخاطبان را می‌گیرد باید توجه داشت که محتوا و کتاب‌هایی که تولید می‌شود چگونه می‌تواند به واسطه فضای مجازی و رسانه‌های نوین وارد فضای زندگی جامعه امروز شود این مهم نیازمند یک بازنگری در رونده اطلاع رسانی در رسانه‌ها و فضای مجازی است اگر قرار باشد ادبیات دفاع مقدس به عنوان یک مولد در سطح رسانه‌ها خصوصاً در رسانه‌های مجازی عمل کند باید توجه داشت که سوژه‌های بسیار زیادی برای خلق آثار ارزشمند و گران سنگ در آن نهفته است که باید از آن‌ها به بهترین نحو برای جذب مخاطب استفاده کرد این ضرورت جامعه امروز و تاثیرگذار بر نسل آینده خواهد بود پس باید تاکید کرد تعریف مشخص و تخصصی از معیار‌های ادبیات دفاع مقدس به صورت شاخص و معیار امری مهم است و باید برای این مهم در نشست‌ها و در تدابیر لازم اتخاذ گردد تا شاهد ظهور و فروش آثار ارزشمند در کشور و حتی در عرصه جهانی باشیم.
***ضرورت آسیب شناسی
رحیم مخدومی نویسنده کتاب تاکید کرد: ادبیات دفاع مقدس نیز همانند بسیاری از بخش‌های فرهنگی دچار آسیب‌هایی شده است، آسیب‌هایی که از آنان باید به عنوان آفت در ادبیات دفاع مقدس نام برد، مقوله‌ای که ضربه‌های سخت و باورنکردنی به مخاطب و در عین حال کتاب‌ها زده است در این میان باید توجه داشت، مخاطب نقطه مرکزی در تولید محسوب می‌شود لذا کتاب‌هایی که از واقعیت فاصله گرفته و بر اساس مستندات نوشته نشده باشند قطعاً ذهنیت مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اگر انحرافی در آن ایجاد شده باشد باعث دوگانگی در ذهن مخاطب شده و مغایرت فراوانی با باور‌های او خواهد داشت در چنین شرایطی ضربه به اعتماد مخاطب زده شده و مخاطب از ادبیات دفاع مقدس فاصله خواهد گرفت.
***رواج سطحی نگری
مخدومی پیرامون آسیب‌های، ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: چالش‌ها و آسیب‌های ادبیات دفاع مقدس را به دو بخش باید تقسیم کرد، بخشی از این آسیب‌ها در حوزه ادبیات دفاع مقدس ساده‌لوحانه، جاهلانه و غیر عمدی است، اما بخش دوم از این آسیب‌ها هدف‌گذاری و برنامه ریزی شده پیش می‌رود. تاثیر این آسیب‌ها بر مخاطب زمینه ساز نگاه سطحی گرانه شده، زیرا پختگی لازم را ندارد و از حقیقت دور شده است، این مهم سبب دلزدگی مخاطب خواهد شد در چنین شرایطی ادبیات دفاع مقدس به سطحی نازل تنزل خواهد یافت و یا به عبارتی ذائقه مخاطب خراب می‌شود.
***مهندسی فرهنگی
وی پیرامون جایگاه ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: ادبیات دفاع مقدس ریشه در فرهنگ مردم ایران زمین دارد لذا کیفیت ادبیات دفاع مقدس و رشد و توسعه این هنر ارزنده به مهندسی فرهنگی نیاز دارد، در این راستا همه اصناف و اقشار باید حرکت کنند و در طی یک حرکت جهادی و فرهنگی می‌توان به تربیت نیرو‌های توانمند که سرمایه‌هایی ارزشمند برای ادبیات خصوصاً ادبیات دفاع مقدس باشند اقدام کرد، در چنین شرایطی هرگز شاهد شکل گیری ادبیاتی ضعیف در حوزه دفاع مقدس نخواهیم بود و کیفیت کار‌ها نیز ارزنده خواهد بود.
باید توجه داشت که موضوع ایثار و فداکاری از جمله مولفه‌های موثر در ادبیات دفاع مقدس است، اوج فرهنگ ایثار خود را در شهادت اثبات می‌کند لذا از جمله بخش‌های مهم و قابل توجه ادبیات دفاع مقدس محسوب می‌شود در عین حال دفاع مقدس زمینه را برای صمیمیت و همدلی در بین همه اقشار و ارکان جامعه فراهم کرده لذا در هشت سال دفاع مقدس شاهدیم که کشور به خوبی توانسته در مقابل دشمن ایستادگی کند این موضوع برگرفته از همان مولفه ایثار است که برای حفظ هویت ملی و اسلامی به منصه ظهور رسید.
هشت سال دفاع مقدس توانست رویکرد‌های ارزشمند و دستاورد‌های قابل توجهی را به جامعه ایران اسلامی هدیه کند از سوژه‌های سینمایی تاکتاب‌های متعدد و حتی رد پای آن در تحولات نظامی، اقتصادی و سیاسی به خوبی نمایان بود در این میان تحولات فرهنگی و ادبی خصوصاً در حوزه کتاب رشدی چشمگیر داشت و تحولی بزرگ در جامعه ایرانی به وجود آورد.