راه اندازی پویش ملی «دارو زباله نیست»؛ تلاشی برای جلوگیری از ورود دارو‌ها به طبیعت
- بنا بر اعلام پایگاه خبری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، نوشین محمد حسینی، در نشست خبری که در استودیو سلامت وزارت بهداشت و به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، با اشاره به پویش ملی " دارو زباله نیست"، بیان کرد: در این پویش تلاشمان بر این خواهد بود که ضمن آگاهی رسانی درباره نحوه امحای صحیح دارو‌ها و تلاش در جمع آوری آنچه که امکان امحاء آن در منازل وجود ندارد، توضیح دهیم و از ورود این دارو‌ها به چرخه طبیعت جلوگیری کنیم.
وی در این خصوص ادامه داد: در سال‌های گذشته سازمان غذا و دارو با پویش‌های مختلفی که برگزار کرده، سعی در اطلاع رسانی مناسب در این زمینه داشته است و درخصوص پسماند‌های دارویی صنایع و داروخانه‌ها با توجه به حضور مسئولین فنی داروساز، تقریبا خیالمان راحت است که پسماند‌های دارویی خطرناک از این دو طریق وارد سیستم طبیعت نمی‌شوند و داروخانه‌ها و همچنین پخش‌ها و صنایع دارویی، دارو‌هایی را که به هر شکلی غیرقابل استفاده شده و تاریخ مصرفشان گذشته یا می‌شکنند و یا تغییر فرم می‌دهند توسط شرکت‌های امحاگر بزرگ جمع آوری و بی خطر می‌کنند تا کمترین آسیب را برای سلامت مردم به دنبال داشته باشند.
محمد حسینی بیان کرد: با توجه به اینکه تقریبا ۲۵ میلیون خانواده ایرانی داریم، تصور کنید اگر هر خانواده فقط ۱۰۰ گرم دارو را که برای طبیعت ممکن است مضر باشد، وارد طبیعت کند، چه عدد عظیمی خواهد شد. باید توجه کرد که نحوه برخورد با دارو‌ها بسیار بسیار مهم است و امیدواریم در طول این پویش بتوانیم این موارد را به مردم آموزش داده و پیش ببریم.
احتمال ایجاد مقاومت میکروبی با دفع ناصحیح آنتی بیوتیک
وی گفت: ما در پویش‌های قبلی هم سعی کردیم که آموزش‌های کامل را به مردم ارائه کنیم که بدانند کدام یک از دارو‌ها را می‌توانند در منزل بی خطر کنند و کدام یک از دارو‌ها خطرناک هستند. از جمله دارو‌هایی که بسیار می‌توانند برای سلامت همه ما خطرناک باشند، آنتی بیوتیک‌ها هستند. اگر آنتی بیوتیک به صورت منطقی تجویز و مصرف شود، عملا نباید دور ریز آنتی بیوتیک داشته باشیم. زیرا در این صورت آنتی بیوتیک تجویزی به اندازه نیاز بیمار است و اگر بیمار دوره درمانش را کامل کند، نباید آنتی بیوتیک اضافه در منزل داشته باشیم. اما گاهی پیش می‌آید که آنتی بیوتیک‌ها به دلایل مختلف اعم از حساسیت دارویی، ناقص گذاشتن درمان و... در خانه اضافه می‌مانند؛ باید توجه کرد که اگر دفع آنتی بیوتیک‌ها نادرست انجام شود و در زباله معمولی ریخته شوند، می‌توانند از طریق آب‌های زیر زمینی دوباره به چرخه زندگی ما برگردند و مقاومت میکروبی در بدن ایجاد کنند.
دارو‌های شیمی به هیچ عنوان نباید با زباله‌های معمولی دفع شوند
محمد حسینی ادامه داد: مقاومت میکروبی به این معناست که دوران درمان بیماری‌های عفونی و همینطور دوره بستری در بیمارستان بیشتر شده و امکان موفقیت در درمان‌هایی مانند پیوند و شیمی درمانی نیز کمتر می‌شود که هر یک از این موارد به تنهایی یک خطر بزرگ محسوب می‌شود.
وی افزود: در زمینه دارو‌هایی که برای شیمی درمانی استفاده می‌شود نیز همین امر صادق است و اگر در این موارد هم دارویی باقی بماند، این دارو‌ها به هیچ عنوان نباید در زباله‌های معمولی دفع شوند. این دارو‌ها سرطانزا هستند و معمولا از طبیعت حذف نمی‌شوند و اگر دقت کافی در امحای آنها صورت نگیرد، می‌توانند به شدت برای سلامت جامعه پرخطر باشند. هورمون‌ها هم از جمله دارو‌هایی هستند که نباید به صورت بی رویه مصرف شده یا دور ریخته شوند. هورمون‌ها هم می‌توانند از طریق طبیعت به ما برگشته و مشکلات جدی ایجاد کنند.
تحویل دارو‌های غیرقابل استفاده به داروخانه‌ها
وی درخصوص نحوه امحای دارو‌های تاریخ مصرف گذشته نیز تصریح کرد: ما معمولا هر سال این پویش را در اسفند ماه برگزار می‌کنیم. زیرا فصل خانه تکانی است و در خانه تکانی معمولا چیز‌های اضافه از جمله دارو‌های اضافه دور ریخته می‌شوند. تا سال گذشته ما از مردم می‌خواستیم که این دارو‌ها را در بسته بندی جداگانه‌ای از زباله‌های معمولی جمع کرده و روی آنها بنویسند که این زباله‌ها دارو‌های تاریخ مصرف گذشته هستند تا جداگانه جمع آوری شوند. در سال جاری، امیدواریم بتوانیم با کمک همکارانمان در قسمت‌های مختلف وزارت بهداشت و دوستداران سلامت مردم، باکس‌هایی را تهیه کرده و در داروخانه‌ها قرار دهیم تا این دارو‌ها و مواد جانبی دارو‌ها که قابل مصرف نیستند، در آنها ریخته شوند. زیرا بهترین روش آن است که این دارو‌ها به داروخانه‌ها تحویل شود و ما این دارو‌ها را از داروخانه‌ها جمع آوری کنیم. باتوجه به اینکه در داروخانه‌ها همکاران داروساز ما حضور دارند و آنها خطرات زباله دارویی را به خوبی درک می‌کنند، می‌توانند تا زمانیکه جمع آوری شوند از آنها نگهداری کنند. در نهایت این باکس‌ها از داروخانه‌ها جمع آوری شده و از سوی شرکت‌های امحاء کننده دارو، بی خطر و به صورت علمی دفع می‌شود.
وی درخصوص تجویز بیش از حد آزیترومایسین علیرغم عدم تاثیر آن در بیماری کووید ۱۹، خاطرنشان کرد: نظارت بر تجویز پزشکان و رعایت پروتکل‌های تجویز از سوی آنها، برعهده معاونت درمان وزارت بهداشت است. با این حال باید توجه کرد که پزشک معالج همواره بهترین چیز را برای بیمار می‌خواهد. در برخی موارد که مجبور می‌شود آنتی بیوتیک را برای بیماری ویروسی تجویز کند، زمانی است که علاوه بر بیماری ویروسی به دلیل ضعف بدن یک بیماری باکتریایی هم اضافه شده است. اگر پزشکی این موضوع را تشخیص دهد، می‌تواند برای بیمار تجویز کند. بنابراین، مردم به پزشک شان اعتماد کنند و اگر دارویی برایشان تجویز می‌شود، دوره درمان را تکمیل کنند و اگر دارویی از سوی پزشک تجویز نشده، نه خودتان نسبت به مصرف آن اقدام کنید و نه اصرار کنید که پزشک آن را تجویز کند.
محمد حسینی درخصوص سامانه ثبت عوارض ناخواسته دارویی گفت: آمار عوارض دارویی به این صورت قابل ارائه نیست. زیرا به چند عامل بستگی دارد؛ یکی اینکه آیا اساسا اندیکاسیون تجویز درست انتخاب شده است؟ بدن فرد مصرف کننده تا چه حد زمینه ایجاد عارضه دارویی داشته و همکار داروساز و پزشک ما چقدر در مدیریت عارضه دارویی نقش داشتند؟ و.... زیرا وقتی عارضه‌ای را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که بسیاری مواقع عارضه دارو به دلیل عدم آشنایی بیمار با نحوه مصرف و نگهداری دارو بوده است. بر این اساس، ارائه آمار عوارض دارویی باعث می‌شود که مصرف کنندگان این دارو‌ها به دلیل این اعلام آمار بدون توجه به عوامل مختلف عوارض دارویی، آن دارو را مصرف نکنند. به طور کلی، در هیچ کجای دنیا گزارش عوارض ناخواسته دارویی به این صورت بیان نمی‌شود و گزارش‌ها محرمانه است. کاری که ما انجام می‌دهیم این است که اگر ثابت شود عارضه ایجاد شده مربوط به دارو است، پیگیری کرده و عوامل آن برطرف می‌شود.
مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت محور سازمان غذا و دارو همچنین درباره جمع آوری اضافه برخی دارو‌های گران قیمت مانند دارو‌های درمان سرطان و سایر دارو‌ها از مردم از سوی خیریه‌ها و برخی مراکز، یادآور شد: متاسفانه یکی از دلایلی که امسال روی این پویش پافشاری می‌کنیم، این است که دیدیم این حرکت که برخی خیریه ها، مساجد و ... به جمع آوری دارو‌هایی می‌پردازند که در منازل استفاده نشده‌اند، در حال افزایش است. این کار بسیار خطرناک است؛ در درجه اول یادمان باشد که دارویی که از داروخانه و نظارت داروساز خارج می‌شود، دیگر قابل مصرف نیست. مگر صرفا برای کسی که دارو برایش تجویز شده و آموزش کافی را برای مصرف دارو دریافت کرده است. در غیر این صورت، دارویی که تحت نظارت داروساز نبوده، چون از سلامتش مطمئن نیستیم، به هیچ عنوان قابل مصرف نیست. بنابراین، هیچ داروی خریداری شده ای، قابل برگشت به داروخانه یا هیچ مرکز دیگری نیست، مگر برای امحای آن.
وی اظهار کرد: اگر بین آمار فروش دارو و تجویز دارو، مقایسه‌ای داشته باشیم، اختلاف بزرگی که می‌بینیم نشان دهنده دارو‌هایی است که به صورت خودسرانه خریداری شده است. البته چند فاکتور جدی هم موثر است؛ اول اینکه دارو در کشور به شدت ارزان است و بر این اساس قاچاق معکوس دارو وجود دارد. خواهشم از مردم این است که از امروز تلاش کنیم که دارو را فقط به میزانی که نیاز داریم و برای مشکلی که واقعا وجود دارد، مصرف کنیم. البته وجود برخی دارو‌های ضروری در منزل خوب است، اما همین دارو‌ها را هم با کمک داروساز برای منزل فراهم کنید و از نگهداری انواع مسکن‌ها و آنتی بیوتک‌ها در منزل به شدت خودداری کنید.