چگونه با کتاب آشتی کنیم؟
فرزانه قلعه قوند در گفت‌وگو با میزان پیرامون شرایط این روزهای بازار نشر گفت: به‌طورکلی مدت‌هاست که بازار نشر و چاپ بیمار است و ربطی به دوماه پیش و چهارماه پیش ندارد در واقع شاید به یک دهه برمی‌گردد که هرسال دریغ از پارسال؛ اما این ضعف کمتر در انتشاراتی‌های برخوردار که حامی دولتی و ... دارند، خودش را نشان داده است و در واقع بازار خراب نشر و چاپ بیشتر متوجه ناشرانی است که حمایت نمی‌شوند و حامی و سرمایه ندارند.
وی مهمترین عامل تاثیرگذار بر روند تولید کتاب در طی دو سال اخیر را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: از عوامل تأثیرگذار روی سیر نزولی مطالعه را قطعاً علاوه بر عدم‌قدرت خرید کتاب که ناشی از مشکلات اقتصادی است، مدیریت ضعیف مسئولین فرهنگی می‌توان مد نظر قرار داد، در عین حال نظارت کمرنگی روی صنعت نشر و چالش‌های این حوزه شد و در این میان کاغذ نیز گران شد، یعنی در عرض شاید پنج سال حدوداً ده برابر افزایش یافت و در این میان، شیوع بیماری کووید ۱۹ نیز مزید برعلت شد، البته بازار تولید کتاب قبل از شیوع این بیماری نیز به دلایلی که ذکر شد، خودبه‌خود در آستانه رکود بود، اما این بیماری باعث شد خودبه‌خود نمایشگاه‌های فیزیکی کتاب که محلی برای عرضه محسوب می‌شدند، تعطیل شوند. کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها از رونق بیفتد و مخاطبانش را تا حدودی از دست بدهد. هنوز کتابخانة مجازی و به‌طورکلی فضای مجازی نتوانسته است و شاید به‌راین زودی هم نخواهد توانست جای کتاب و کتابخانه را بگیرد، توجه داشته باشیم همه مخاطبان کتاب از نسل جوان و آشنا به فضای مجازی نیستند.
قلعه قوند بهترین رویکرد برای جلوگیری از روند ادامه رکود در بازار نشر را برشمرد و افزود: در واقع این سوألی نیست که بدون پژوهش و نظرسنجی پاسخ داده بشود با مدیریت بحران باید تحت هر شرایطی راهی برای عبور از این شرایط پیدا کرد، اما اول باید این بحران را باور کرد، اگر باور داشته باشیم که ادامه این روند چقدر آسیب زاست باید کارگروه‌های ویژه‌ای تشکیل شود، کارگروه‌هایی که شیوه‌های سنتی و نمایشی را کنار بگذارند و با نظرسنجی و تحلیل و جمع‌بندی از نظرات متولیان و مخاطبان این راه را هموار ساخت. بایستی برای این رویکرد میزان و اولویت تعیین کرد. اگر بپذیریم که فقر فرهنگی اگر آسیب‌زاتر از فقر اقتصادی نباشد، کمتر از آن هم نیست، بی‌تردید راهی برای عبور از این بحران وجود دارد. اگر بپذیریم که سیر نزولی صنعت چاپ موجب شده است تا طیف وسیعی از مخاطبان کتاب به فضای مجازی کشیده شوند و این در شرایط فقدان سواد رسانه‌ای یک هشدار و زنگ خطر است، چه بسا که پس از پایان این وضعیت در جهان، خیلی دیر شود و ما نتوانیم و یا به‌سختی بتوانیم از گرایش نسل نوی جامعه به فضای مجازی بی‌دروپیکر، که اغلب بدون هیچ سندی دست‌به‌دست می‌شود، بکاهیم.
این نویسنده کتاب تاکید کرد: در وضعیت فعلی توجه عادلانه و یکسان و همه‌جانبه مسئولین فرهنگی و دست‌اندرکاران به صنعت نشر، تأمین کاغذ دولتی برای همه ناشران به‌صورت عادلانه و به طورکلی تغییر وضعیت اقتصادی و تزریق آن به شکل‌های مختلف می‌تواند مؤثر باشد. البته نقش جاذبه‌های بصری و تبلیغات جذاب محیطی را هرگز نباید نادیده گرفت. جاذبه‌هایی که قبلاً توسط افرادی یا جامعه‌ای آزموده شده و جواب داده است، می‌تواند دوباره مخاطب را با کتاب آشتی دهد.
نویسنده کتاب «زمان ایستاده» تاثیر کرونا و تعطیلات ناشی از آن بر چرخه نشر را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: صنعت نشر خودبه‌خود بیمار بود و بیماری کرونا فقط به آن شوک نهایی را وارد کرد. کرونا کتابخانه و نمایشگاه‌ها را تعطیل کرد و در واقع موجب شد تا اغلب مخاطبان آن از دست برود، چون ما معمولاً اوضاع فرهنگی را پیش‌بینی نمی‌کنیم و برای آن برنامه‌ای نداریم. در واقع کتاب و کتابخوانی در کشور اولویت ندارد، البته حدس این نکته خیلی سخت نیست و با نگاهی به سبد کالای مردم و بررسی میزان مطالعه می‌توان به آن پی برد.
قلعه قوند پیرامون میزان نشر انتشارات پیام آزادگان خاطرنشان کرد: ما در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ عنوان کتاب در دست تولید داریم که بعضی چاپ شده و اغلب آن در دست چاپ و مراحل قبل از چاپ است. موضوع این کتاب‌ها علاوه‌بر کتاب خاطره، پژوهشی نیز می‌باشد. لازم است مجدداً ذکر کنم که کتاب خاطرات این انتشارات به حوزه اسارت تعلق دارد و از آنجایی که از دوران اسارت سند مکتوبی دردست نیست یا حداقل اسناد زیادی نداریم که آن هم به‌علت ممنوع‌بودن نوشتن و کاغذ و قلم و عدم دسترسی آزادگان به فیلم‌برداری و تصویربرداری و ... بوده است. در حقیقت از این دوران سند خاصی در دست نیست و آزادگان در واقع خودشان سند هستند که برای راستی آزمایی مطالب و خاطرات به‌سراغشان می‌رویم. کتاب‌های ما صددرصد پس از راستی‌آزمایی و صحت‌سنجی، که به‌علت پراکنده‌بودن جامعه هدف و نیز گذشت ایام و فراموشی پروسه زمان‌بر و بسیار سختی است، به چاپ خواهد رسید.