«دل به عشقت مبتلا شد» سفرنامه‌ای از گردهمایی بزرگ جهان در مسیر عشق سیدالشهداء

محمد آقاسی در گفت‌وگو با میزان پیرامون کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» گفت: کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» سفرنامه‌ای از پیاده‌روی اربعین حسینی در سال ۱۳۹۶ است که نه تنها از بعد یک سفر نامه که از بعد علمی و اجتماعی به این حرکت پرداخته است، کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» توسط انتشارات نشر نی در سال ٩٩ منتشر شده است.

وی در همین راستا ادامه داد: حدود یک دهه است که مردم ایران در پیاده روی اربعین شرکت می‌کنند و این رخداد بازخورد‌های بسیاری داشته؛ برخی روشنفکران برداشت‌هایی از آن داشتند و نقاط ضعف این پیاده روی را بسیار بزرگ می‌کردند. علت نگارش کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» در حقیقت بیان ابعاد عظیم پیاده روی اربعین بود البته قصدم کتمان آسیب‌های موجود در پیاده روی نیست، اما معتقدم به قدری فضای حاکم بر پیاده روی اربعین جذاب و ارزشمند است که نباید آن را با سیاه نمایی کوچک نشان داد از نگاه من پیاده‌روی اربعین را می‌توان «کنش جمعی شیعیان» نامگذاری کرد.

آقاسی ویژگی‌های ویژه کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» را مورد بررسی قرار داد و ابراز کرد: من در کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» پیاده روی اربعین را از نگاه جامعه شناختی مورد بررسی قرار دادم اگرچه در برخی از فصل‌ها نگاه احساسی نیز در آن دیده می‌شود و این امر در بخش‌هایی بیشتر به چشم می‌خورد که در طول پیاده روی به کربلا و «امام حسین (ع)» نزدیک شده ام. همچنین یادداشتی بلند به انتهای کتاب اضافه کردم که به پدیده شناسی پیاده روی اربعین می‌پردازد و نگاهی تحلیلی به ساختار پیاده روی اربعین دارد.

وی پیرامون پیاده روی اربعین بیان کرد: پیاده روی اربعینی که آن را به کتاب تبدیل کردم یکی از چند سفرم به کربلا بود، اما با این تفاوت که من در این سفر به تنهایی عازم آن شدم لذا فضای متفاوتی را تجربه کردم و در تنهایی بخش‌هایی از پیاده روی اربعین را دیده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دادم که در سفر‌های قبلی و با کاروان دوستان همراه تجربه نکرده بودم. دید من در این پیاده روی اربعین، علمی و اجتماعی بود و بیشتر پیرامون کنش‌های اجتماعی به بررسی پرداختم.

این نویسنده ابراز کرد: وقتی در پیاده روی اربعین شرکت می‌کنیم و خیل عظیم جمعیت روانه به کربلا را می‌بینی آنگاه قطره بودن در دریای بیکران انسان‌ها مشتاق زیارت «امام حسین (ع)» را به خوبی و با تمام وجود درک می‌کنی خستگی راه اگرچه دشواری را بر من هموار می‌کرد، اما علاقه و حرکت جمعی زائران ادامه مسیر برایم جذاب‌تر بود؛ دیدن قشر‌های مختلف که دوشادوش هم در این مسیر بودند شور انگیز است این حرکت شب و روز ندارد. هر زمان که در مسیر قرار بگیری حیات و زندگی را درک می‌کنی همه فارغ از سن و جنس و اعتقادات در مسیر گام بر می‌دارند.

وی به یکی از خاطراتش اشاره و بیان کرد: هنگامی که در مسیر پیاده روی اربعین بودم یکی از دوستان آهنگی را برایم ارسال کرد. در ابتدا قصد نداشتم تا آن را گوش دهم. اما بعد از مدتی احساس کردم هدیه‌ای از یک دوست است و باید به او احترام بگذارم؛ پس از شنیدن آن بدون توجه به خواننده و آهنگ و حتی فرستنده متوجه شدم که چقدر شعر «دل به عشقت مبتلا شد»، با حال و هوای من و مردمی که مسیر پیاده روی را طی می‌کردند یکی است. احساس کردم چقدر همه ما در این مسیر با هم همدل هستیم از سوی دیگر اینکه مردمی که به احترام یک شخصیت اینگونه کفش از پا بیرون می‌کنند چه هدف و چه اراداتی را نشان می‌دهند.

آقاسی در مورد پیاده روی اربعین ابراز کرد: پیاده روی اربعین سفری بیانگر تسلیم و شوق و شگفتی ارادتمندان «اهل بیت (ع)» است، مهمترین ویژگی کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» نه شرح این سفر که نگاه خاص مردم‌شناسانه در متن کتاب است این کتاب حجمی بالغ بر ۵۴ صفحه دارد و سعی دارد گزارشی کوتاه و در عین حال دقیق از رفتار‌های اجتماعی و فردی مردم حاضر در این سفر را ارائه کند.

این نویسنده اهمیت فلسفه پیاده روی اربعین را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: باید توجه داشت که پیاده‌روی اربعین در حقیقت زیارت «امام حسین (ع)» و تفکر در چرایی و چگونگی نهضت قیام کربلا است لذا باید توجه کنیم که منظور از پیاده روی کربلا زیارت و توجه به اهداف تفکرات «امام حسین (ع)» است.

***محبان «امام حسین (ع)»

وی به تفاوت‌های، پیاده روی اربعین با سایر پیاده روی‌های دنیا پرداخت و افزود: پیاده روی‌هایی که در سایر نقاط وجود دارد وسایل و ابزار خاص خود را می‌طلبد، اما پیاده روی اربعین کاملاً متفاوت است و اصالت ویژه و خاص خود را دارد در این پیاده روی دیده می‌شود تعداد زیادی از افراد کیلومتر‌ها بدون کفش در مسیر کربلا حرکت می‌کنند این تنها مختص عراقی‌ها نیست بلکه تمام محبان «امام حسین (ع)» با این شیوه حرکت می‌کنند لذا باید تفکر کرد که آیا این سنت است یا چیزی غیر از سنت که چنین نیرو و حرکتی را در بین مردم ایجاد می‌کند.

وی تصریح کرد: زندگی جامعه امروز آن هم در شهر‌ها سبب شده است بسیاری از هنجار‌ها و سبک زندگی‌های ما تغییر کند، اما در پیاده روی اربعین خبر از شیوه مدرن زندگی نیست ارتباطات و کنش‌ها شکل دیگری دارد نوع دوستی، صمیمیت همراهی و همدلی بخشی از پیاده روی اربعین محسوب می‌شود همین امر است که به آن جنبه‌های متفاوت و جذاب می‌بخشد این همدلی است که در بین همه اقشار موج می‌زند و به نوعی جامعه آرمانی را تداعی می‌کند. در پیاده روی اربعین مرز‌ها محدودیت ایجاد نمی‌کند. در پیاده روی اربعین افراد از سرزمین‌های مختلف به زیارت «امام حسین (ع)» می‌آیند رخدادی که در هیچ کجای دنیا این وسعت دیده نمی‌شود و اگر باشد جای بحث و بررسی بسیاری برای دانشمندان را طلب می‌کند.

***خسی در میقات 

این نوسینده به طراحی روی جلد کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» اشاره و تصریح کرد: شرکت در پیاده روی اربعین احساس خاصی دارد که حرکت جمعیتی عظیم که همه یک دست به سوی یک مکان مقدس حرکت می‌کنند انسان را همانند قاصدکی کرده که رها و فارغ از بسیاری از دغدغه‌های روزمره می‌کند. احساس می‌کنیم یک گام بالاتر رفته‌ایم کسانی که این تجربه را دارند و افرادی هستند که با تفکر در پیاده روی اربعین حرکت می‌کنند و من را به یاد این قطعه شعر می‌اندازد که

عشق قهارست و من مقهور عشق ** چون شکر شیرین شدم از شور عشق

برگ کاهم پیش تو‌ای تند باد ** من چه دانم که کجا خواهم فتاد.

وی به شیوه نگارش «دل به عشقت مبتلا شد» اشاره و تصریح کرد: من علاقه وافری به آثار جلال آل احمد دارم و همین امر سبب شد تلاش کنم تا به نوعی قلم را به قلم جلال آل احمد نزدیک کنم تلاش کردم تا بسیار ساده و در عین حال عامیانه و با گنجاندن حرف‌های علمی حقیقت پیاده روی اربعین را برای مخاطب مطرح کنم و اتفاقاتی را که می‌توان نوشت روایت کنم به گمان خودم در روایت صادقانه و با نگاهی جامع شناسانه وارد شدم تا بتوانم حق مطلب را آنگونه که باید به جا بیاورم البته «دل به عشقت مبتلا شد» را به صورت ممتد و پشت سر هم نوشتم که اگر بار دیگر شرایطی فراهم شود تا به نگارش کتاب پیرامون پیاده روی اربعین بپردازم اینگونه نخواهم نوشت.

***پیاده روی اربعین از دیدگاه جامع شناسی 

آقاسی به پیام کتاب «دل به عشقت مبتلا شد» اشاره و اظهار کرد: زندگی امروز ما به علت تعلقات خاطر که در پی مادیت در ما ایجاد شده رنگ و بوی دیگری پیدا کرده از سوی دیگر یکی از ضروریات و نیاز‌های هر بشر، معنویت است و چه خوب است که این معنویت را در پیاده روی اربعین تجربه کنیم.

***بروکراسی موکب ها 

وی به کارکرد موکب های در طول مسیر پیاده روی اربعین اشاره و ابراز کرد: موکب‌های که در طول پیاده روی اربعین در کنار مسیر پیاده روی قرار دارند هر یک نظام و بوروکراسی خاص خود را دارند با نگاه دقیق آنها می توان یک طبقه بندی مشخص از آن ارائه کرد این موکب ها که نظم مدرن خاص خود را دارند در سه بخش دسته بندی می شوند موکب هایی که خدمات تهیه و ارائه غذا در ۲۴ ساعت را بر عهده دارند دوم موکب هایی که وظیفه خدمات‌دهی در مورد استراحت را برعهده می‌گیرند و موکبهای که تلفیقی از دو گزینه اول و دوم یعنی غذا و استراحت را در کنار یکدیگر به زائران ارائه می کنند بدین ترتیب کسی در مسیر پیاده روی اربعین در ۲۴ ساعت گرسنه نمی ماند حتی کسانی که در نیمه های شب اقدام به حرکت به سوی کربلا می کنند، البته موکب های دیگری نیز بودند که به دوختن کیف،  کفش و یا واکس زدن کفش زائران می پرداختند اما عمده موکب هایی که در مسیر قرار داشتند به خدمات اولیه و در قالب همان نظم مدرن موکب ها پایبند بوده و عمل می کردند.

***نام گذاری موکب ها 

 وی به نامگذاری موکب ها در پیاده روی اربعین اشاره و تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که بسیار جذاب و در عین حال جالب بود نامگذاری موکبها بود، برخی از موکب ها به نام شهدای کربلا نامگذاری شده بود و برخی بر اساس محدوده و منطقه جغرافیایی، برخی دیگر از جریان‌های سیاسی تاثیر گرفته و نام مشخصی را به خود اختصاص داده بودند البته موکبهایی بودند که اسامی قبیله ها را برای زائران و کسانی که در طول پیاده روی اربعین حرکت می کند مطرح می‌کردند باید یاد آوری کنم که نامگذاری یاران شهید «امام حسین(ع)» در گذشته برهیئت های مذهبی ایرانی دیده می شد اما امروزه این کارکردها تغییر کرده و اسامی متفاوتی به برخی از هیئت ها داده می شود به هر حال موکب های مسیر پیاده روی اربعین هر کدام انتقال دهنده فرهنگ کربلا به اذهان رهگذران و زائران هستند در این بیست روز رویدادهای عظیم و در عین حال جذابی در طول مسیر کربلا تا نجف رخ می دهد که بررسی آنها خالی از لطف نبوده و هر یک بعدی از زندگی جامعه انسانی و اسلامی را مطرح می کند.

***خدمات در منزل به زائران 

 وی میهمان نوازی برخی از خانواده های عراقی با هدف خدمات رسانی به زائران را مورد بررسی قرار داد و افزود: نکته قابل توجه دیگری که نباید از کنار آن به راحتی عبور کرد، مهمان نوازی از زائران «امام حسین(ع)» توسط خانواده‌های عراقی در درون منازلشان است.  محبت مردم عراق شامل حال من نیز شد و این امر انسان را به سختی متاثر می‌کند،  مفهومی در طول پیاده روی اربعین تنها دیده می‌شود و با عنوان «زائر الحسین» از آن نام برده می‌شود و در اینجا خود را نشان می‌دهد، خانواده های عراقی معتقدند با خدمات دهی به زوار و برکت به زندگی آنها بر می گردد اما اگر از بعد اجتماعی به آن نگاه کنیم و فضای ارتباطی که بین مردم، زوار و خانواده های عراقی ایجاد می شود؛ گستره  وسیعی از ارتباط را فراهم می کند که از دید جامعه‌شناسانه قابل تامل است لذا انتقال فرهنگی انجام می شود،  مردم با زبانهای مختلف عربی، انگلیسی و ترکی با یکدیگر به تبادل اطلاعات پرداخته و با هم ارتباط برقرار می‌کنند این کنشی ویژه است که شبکه ارتباطی جدیدی را در دنیا تشکیل می‌دهد نکته جالب در این است که بسیاری از این کنش ها و ارتباط ها طی این چند سال عمیق شده و ادامه یافته به حدی که خانواده های عراقی با خانواده های میهمانشان تماس می گیرند و از آنان برای حضور در اربعین و پذیرایی از آنان در خانه هایشان دعوت می کنند همه اینها ابعادی گسترده به پیاده روی اربعین می دهد که هر یک در جای خود قابل بررسی و توجه است.