سرّ زیارت اربعین و چهارده درس بزرگ برای بشریت/امام حسین (ع) راه انسانیت را به بشر می‌آموزند

مسعود حیدری معاون علمی سازمان بسیج اساتید طلاب و روحانیون کشور در گفت‌و‌گو با خبرنگار پیرامون مضمون زیارت اربعین گفت: زیارتنامه اربعین که تعلیم «امام صادق (ع)» است خطاب به مومنانی که از راه دور و نزدیک به زیارت «سید الشهداء (ع)» می‌پردازند بیان شده و در مضمون خود موضوعاتی بزرگ را مطرح کرده است.

وی به چهارده فراز این دعای کوتاه، ولی عمیق اشاره و ابراز کرد: زیارت اربعین بر اساس مفاهیم انسان ساز و ارزشمندی بنا شده و در دورنش چهارده مقوله مطرح گردیده است، چینش و ترتیب مفاهیم رموزی را در بر دارد که ذهن بشر را به جستجو حقیقت نهفته در زیارتنامه معطوف می‌کند. چیدن فراز‌های زیارت اربعین نظمی منطق و علم خاص دارد که عالمان با خواندن آن به درک معانی آن می‌رسند.

حیدری به فراز‌های ابتدایی زیارت اربعین اشاره و بیان کرد: در فراز‌های اولیه زیارت اربعین به سیمای وجودی «امام حسین (ع)» اشاره شده در جمله السَّلامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ صفاتی را از وجود «امام حسین (ع)» به عنوان، ولی و خلیل خدا و محرم اسرار خداوندی مطرح شده است، همچنین در جمله السَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ به صفات بارز «امام حسین (ع)» اشاره دارد.

وی جمله السَّلامُ عَلَى أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: سلام بر اسیر دربند ناگواری‌ها و کشته‌ای که اشک‌های فراوان خوبان بر آن ریخته شده است. در فراز‌های بعدی زیارت اربعین، فلسفه قیام عاشورا بیان می‌شود و دلیل اصلی قیام عاشورا و تلاش «امام حسین (ع)» برای رهانیدن مردم از چنگال ضلالت مطرح شده است، این امر نشان می‌دهد شرایط به گونه‌ا‌ی بوده که مردم دچار سر در گمی بوده‌اند، فتنه حاکمان بنی‌امیه در سال ۶۱ هجری قمری به حدی بالا گرفته بود که سبب شده تا بسیار از مردم در گمراهی قرار بگیرند و در این میان وجود «امام حسین (ع)» همچون چراغی برای هدایت مومنان قرار گرفته بود. 

حیدری در خصوص فراز‌های میانی زیارت اربعین ابراز کرد: در فراز‌های بعدی زیارت اربعین چهره مخالفان «سید الشهداء (ع)» بیان می‌شود، چهره فریب خوردگان و به دنیا مغرور شدگان، چهره کسانی که ارزش‌های آخرت را به دنیا فروختند و چهره هوا پرستان که دشمنان سرسخت «امام حسین (ع)» بودند.

وی تفسیر لعنی که در زیارت اربعین به دشمنان «سید الشهداء (ع)» فرستاده شده را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: لعن را در اینجا می‌توان مبرا جستن معنا کرد مبرا از بدی‌ها، زیرا لعن به معنای دوری جستن از منبع بدی‌ها است در جمله للَّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِیلاً وَ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً أَلِیماً یعنی خدایا آنان را لعنت کن لعنتى سنگین، و عذابشان کن عذابى دردناک. زیرا آنان امت اسلام را به انحراف کشیدند و تلاش داشتند تا چراغ هدایت آنان را برای همیشه خاموش کنند. 

وی به فراز دیگری که در آن زائر و قرائت کننده زیارت اربعین را به سعادت دعوت می‌کند اشاره و تصریح کرد: در زیارت اربعین به نحوه زندگی «سید الشهداء (ع)» پرداخته شده است. «امام حسین (ع)» به عنوان راهنمای جامعه سعادت و بدون نقص زندگی کرد، زیارت اربعین الگوی زندگی اسلامی را به انسان‌ها آموزش می‌دهد و بیان می‌کند هرکس زندگی سعادتمندانه در دنیا داشته باشد، شهادت نصیبش خواهد بود.

حیدری در بخشی از فراز چهارم و نکوهش برخی افراد در زمان قیام عاشورا اشاره و بیان کرد: در زیارت اربعین کسانی که صدای مظلومانه «سید الشهداء (ع)» را شنیدند و بر این جنایت رضایت دادند را نکوهش می‌کند کسانی که در همه دوران‌ها حضور دارند و با بی تفاوتی به رخداد‌ها و حقیقت موجود در جامعه از مسیر سعادت دور می‌شوند، به بیان دیگر این همان تصریع حسن و قبح افعال در همه ادوار تاریخ بوده است. سکوت در برابر ظلم و عدم دفاع از حقیقت است که جامعه را به انحطاط می‌کشاند. 

وی گواهی «امام صادق (ع)» به پاکی و مظلومیت «سید الشهداء (ع)» در زیارت اربعین را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: در فراز سوم «امام صادق (ع)» می‌فرمایند: أ َشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُورا فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ گواهى میدهم که تو در صلب‌هاى بلندمرتبه بودى، جاهلیت با ناپاکی‌هایش تو را آلوده نکرد، که تاکید ویژه به جنس پاک و بی‌آلایش «ائمه معصومین (ع)» خصوصاً «امام حسین (ع)» دارد.

حیدری پیرامون جایگاه امامت در زیارت اربعین ابراز کرد: زیارت اربعین جایگاه امامت را برای مومنان ترسیم کرده است، در جمله «أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُورا فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ ووَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ [الطَّاهِرَةِ]لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجَاهِلِیَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیَابِهَا گواهى میدهم که تو از ستون‌هاى دین، و پایه هاى مسلمانان، و پناهگاه مردم مؤمنى، و گواهى میدهم که پیشواى نیکوکار، با تقوا، راضى به مقدرات حق، پاکیزه، هدایت کننده، و هدایت شده اى»، «امام صادق (ع)» وجود «ائمه معصومین (ع)» را از جنس نور می‌داند و «سید الشهداء (ع)» را حجتی می‌داند از جانب خدا برای اهل دنیا، بدین معنا که اگر کسی فعلی را که انجام دهد که بر اساس رهنمود‌ها «ائمه معصومین (ع)» باشد عملش مورد قبول حق خواهد بود و به سعادت خواهد رسید.

وی تبعیت جامعه از «سید الشهداء (ع)» در زندگی روزمره را از نگاه زیارت اربعین اینگونه وصف کرد: قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ قبلم با قلبتان در صلح، و کارم پیرو کارتان، و یاری ام براى شما آماده است، این تبعیت از دستورات امام و رهبر در جامعه برای رسیدن به سعادت همواره مورد تاکید بوده است، لذا «امام حسین (ع)» در برابر خداوند عبد بوده و هرآنچه پروردگار مقدر داشته ایشان پذیرفته اند پس ما نیز باید تبعیت کنیم، این جمله به آن معنا است که وجود حضرت «سیدالشهداء (ع)» را نمی‌پرستیم بلکه از ایشان تبعیت می‌کنیم تا به قرب الهی برسیم. 

حیدری اعلام موضع قدرتمندانه در زیارت اربعین از سوی «امام صادق (ع)» را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: در زیارت اربعین یک اعلام موضع قدرتمندانه وجود دارد در جمله فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لا مَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ پس با شمایم نه با دشمنانتان بیانگر این حقیقت است که فقط طبق دستورات خدا و «ائمه معصومین (ع)» عمل می‌کنم، در اینجا درسی مطرح شده که شیعه همواره باید از مولا و امام خود تبعیت کند،  شیعه در اینجا یعنی مشایعت کننده تبعیت از الگویی که خدا توسط «ائمه معصومین (ع)» برای جامعه انسانی ترسیم کرده است. 

وی با تاکید بر گواه بودن شهدا در فراز پایانی زیارت اربعین خاطرنشان کرد: در جمله «شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ درودهاى خدا بر شما، و بر ارواح و پیکرهایتان، و بر حاضر و غایبتان، و بر ظاهر و باطن‌تان» در این فراز پایانی سلام می‌دهد به شهدا که در اینجا به معنای گواهانی است که در روز قیامت در مقابل خداوند شهادت می‌دهند.