«درست یک پا روی زمین» کتابی درباره نقش ناخدا محبوبی در خرمشهر است/ منش پهلوانی حاکم در نظام‌آباد مهم‌ترین ویژگی ناخداست
محمد اسماعیل حاجی علیان نویسنده کتاب «درست یک پا روی زمین» است. وی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی درباره ویژگی‌های این کتاب که ویژه قشر نوجوان به نگارش در آمده، توضیحاتی را ارائه کرد.
میزان-ایده نگارش این کتاب چطور شکل گرفت؟
این کتاب زندگی ناخدا سلیمان محبوبی است که از تکاوران خرمشهر است که در دوره مقاومت خرمشهر خیلی تاثیرگذار بوده و محدوده گمرک خرمشهر را نگهداری می‌کرد.
از آنجا که پایگاه نیروی دریایی بوشهر در خرمشهر بود و بیشترین فعالیت ارتش توسط تکاوران در این خطه انجام می‌شد، پروژه‌ای با هدف بررسی تاثیر نیروی دریایی در خرمشهر تعریف شد. چند نفر از تکاوران برای پرداختن به فعالیت‌هایشان انتخاب شده بودند که قرعه من ناخدا سلیمان محبوبی بود.
میزان-آیا پیش از نگارش کتاب آشنایی با ناخدا محبوبی داشتید؟
نه، وی را نمی‌شناختم، اما درباره خرمشهر مطالبی خوانده بودم و می‌دانستم چه اتفاقاتی در این شهر روی داده است.
وقتی پای صحبت ناخدا نشستم متوجه شدم که وی هم خیلی شیرین زبان است و هم فراز و فرود‌های عجیب و غریبی در زندگی‌اش اتفاق افتاده است.
میزان-مصاحبه‌ها با ناخدا محبوبی چطور پیش رفت؟
ناخدا در دوره دفاع مقدس در بخش‌های مختلف فعالیت کرده بود، ولی من برای نگارش این کتاب بیشتر می‌خواستم به خرمشهر بپردازم. بر همین اساس دو هفته پشت سر هم هر شب دو تا سه ساعت با هم صحبت می‌کردیم و ناخدا از دوره کودکی، اینکه چطور جذب ارتش شده، اتفاقاتی که برای رخ داده، دوره‌هایی که گذرانده، جنگ و نبرد خرمشهر و آزادسازی این شهر می‌گفت. به طوریکه ۱۸ تا ۱۹ ساعت مصاحبه‌مان زمان برد.
میزان-وقایع کتاب «درست یک پا روی زمین» شامل چه برهه‌ای می‌شود؟
از کودکی ناخدا محبوبی تا آزادسازی خرمشهر را شامل می‌شود.
میزان-در هر فصل به چه بخش‌های از زندگی ناخدا محبوبی پرداختید؟
زمانیکه قصه پیش می‌رفت و با زندگی ناخدا آشنا می‌شدم، متوجه شدم زندگی وی را از روی کهن الگوی سفر قهرمان برداشته‌اند، یعنی زندگی‌اش یک به یک مراحل جلو می‌رفت بنابراین وقتی می‌دیدم یک کهن الگو کم دارد، از وی می‌پرسیدم که آیا فلان اتفاق برایت روی نداده؟ و وی در جواب پاسخ می‌داد بله، اما شما از کجا می‌دانید؟ و بعد برایم توضیح می‌داد.
زیبایی سیر و سلوک این آدم که چطور از بچگی هدف‌گذاری می‌کند و فراز و فرود زندگی خواندنی‌اش، کمک کرد تا ساختار خلاصه شده، روان و فصلی در نظر بگیریم که بخش اول آن از کودکی، خانواده‌اش و اتفاقاتی که در محله نظام‌آباد تهران برایش اتفاق می‌افتد، شروع می‌شود.
قصه زندگی ناخدا که اهل سیاهکل لاهیجان است، از خبر آمدن به تهران آغاز می‌شود. شهر جدید برای این فرد اتفاقات خیلی جدیدی به همراه دارد و لحظه به لحظه آن درس می‌شود تا محبوبی شخصیت مستقلی پیدا کند. این بخش با جوانی و جذب ارتش شدن تمام می‌شود.
در فصل دوم ناخدا محبوبی به ارتش وارد می‌شود. وی دوست دارد تا آدم تاثیرگذاری شود و به صورت تصادفی در تبلیغات یک روزنامه، آگهی جذب نیروی دریایی را می‌بیند و در دوره‌های آموزشی تکاوری شرکت می‌کند.
در این بخش اتفاقاتی که تا تکاور شدن برای ناخدا محبوبی روی داده تشریح می‌شود.
از آنجا که دوست دارم تا آدم‌ها از مطالعه کتاب لذت بیشتری ببرند کمی چاشنی طنز در این بخش به کار اضافه شده است. در این فصل اتفاقات با تلاش و طنز بیشتری همراه است و رویداد‌هایی است که موقعیت‌های خنده‌داری ایجاد می‌کند.
در فصل سوم از جنگ در خرمشهر تا آزادسازی این شهر را در بر می‌گیرد. ناخدا محبوبی از آدم‌هایی بوده که قبل از دوم خردادماه در خرمشهر فضایی را آزاد می‌کنند و پرچم ایران را به اهتزاز در می‌آورند.
مهم‌ترین ویژگی رفتاری ناخدا محبوبی چه بود؟
زندگی وی با منش پهلوانی که در نظام‌آباد وجود دارد، اخت شده به طوریکه این رفتار عینیتی از برخورد و زندگی ناخداست.
میزان-آشنایی با فردی با چنین منش و ویژگی رفتاری چه دستاوردی برای شما داشت؟
زندگی ناخدا محبوبی درس‌های خیلی خوبی به من داد و یکی از آن این بود که کهن الگو برای این ماندگار شده که مدام تکرار و روایت می‌شود و زیبایی آن به تکرارشدنش است و اینکه مردم می‌توانند از آن درس بگیرند و زندگی‌شان را در این مسیر قرار دهند و این زندگی را الگو قرار دهد تا به اهدافش برسد.
میزان-نگارش کتاب چقدر زمان برد؟
این پروژه ۶ ماهه به سرانجام رسید.
میزان-تاثیرگذارترین خاطره ناخدا محبوبی چه بود؟
تاثیرگذارترین خاطره تصویر مرگ همسر ناخدا محبوبی بود که به دلیل اینکه بعد از آزادسازی خرمشهر بود، در این کتاب به آن نپرداخته‌ام. این موضوع هر روز در مغزم است و روزی این مرگ را می‌نویسم.
همچنین اتفاقات و تلاشی که ناخدا برای رشد کردن بر پایه فعل جوانمردانه دارد همیهش در ذهنم است.
میزان-عنوان کتاب چطور انتخاب شد؟
در یکی از آموزش‌هایی که ناخدا به عنوان تکاور در انگلیس می‌بیند گفته می‌شود که یک تکاور همیشه باید یک پایش روی زمین باشد یعنی باید زنده بماند تا بتواند دشمن را بکشد این نگاه، نگاهی بود که در آموزش‌های تکاوران بیان می‌شد و برای همین هم در سال‌های اول کم می‌بینیم که تکاوران شهید شوند.
از آنجا که این آموزش و اصل در جنگ و زندگی تکاوران نقش مهمی داشت و با توجه به زندگی انسانی و منش پهلوانی ناخدا که هنوز یک پایش روی زمین است، به نظرم این عنوان بیشتر از هر اسم دیگری برای کتاب مناسب بود.