شاهد تأثیرگذاری متن‌ها روی همدیگر هستیم/ مشکل ما این است که نسبت به چیزهایی که می‌آید خلع سلاح هستیم
به گزارش گروه فرهنگی ،این روزها نمادهای غربی در جامعه‌ی ایران کم که نه زیاد دیده می‌شوند. کافی است سری به برخی پاساژ ها یا مغازه‌ها بزنید تا جوراب‌های بابانوئلی، درخت‌های کریسمس و یا سایر نمادهای فرهنگی غرب در گوشه و کنار را مشاهده کنید. همین مشاهدات باعث شد به سراغ دکتر فیاض استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران برویم و نظر ایشان را جویا شویم.
میزان -چرا این روزها می‌بینیم که مردم ما تمایل به مؤلفه‌های فرهنگی دیگر کشورها ازجمله جشن کریسمس، ولنتاین و ... دارند؟
دکتر فیاض -در دنیای امروز، ارتباطات میان فرهنگی شده است درنتیجه بحث میان ذهنیت امروز مطرح است. مثلاً دیگر یک ایرانی فقط ایرانی فکر نمی‌کند و در یک فرایند جهانی به‌صورت میان ذهنیتی فکر می‌کند و سعی می‌کند ببیند تا مردم کشورهای دیگر چگونه فکر می‌کنند. من این را پیشرفت فکری می‌دانم.
بیشتر بخوانید:
میزان - آیا این نگاه خوش‌بینانه نیست؟
دکتر فیاض-اجازه دهید عرض خواهم کرد. در چهلمین سالگرد انقلاب شاهد هستیم که انقلاب ما آن‌قدر بلوغ پیداکرده که راهپیمایی ۲۲ بهمن ما که ۴۰ سال است ادامه دارد به‌صورت جهانی در اروپا هم دارد خودش را نشان می‌دهد. از طرفی هم می‌بینیم که کسانی مثل شریعتی از تظاهرات دانشجویی دهه ۱۹۶۰ اروپا برای حرکت‌های دانشجویی در ایران الگو گرفتند او دهه ۶۰ میلادی فرانسه بود. این حرکت در ایران به تکامل رسید و یک جمهوریت به‌شدت مشارکتی از آن متولد شد. ما یک دموکراسی بدون حزب داریم.
ما شاهد تأثیرگذاری متن‌ها روی همدیگر هستیم. شما مُدها را ببینید که در جهان رایج می‌شود و روی کشورهای دیگر تأثیر می‌گذارد. مثلاً پیتزا از ایتالیا وارده ایران می‌شود و جالب اینجاست که یک ایرانی می‌آید در ایتالیا پیتزای قورمه‌سبزی درست می‌کند و در ایتالیا می‌پسندند. از طرفی غذای حلال امروز به یک برند جهانی تبدیل‌شده است یا عید نوروز ما را نیز خیلی از ملت‌های جهان دارند احیا می‌کنند. مثل ترکیه.
غرب‌گرایان در ایران برای امتیازات خودشان شروع کرده‌اند به آوردن برخی مسائل از غرب؛ مثل جشن ژانویه که البته می‌گویند جشن ژانویه همان شب یلدای ایرانی است که به فرهنگ غرب رفته است. شب یلدای ایرانی همان شب تولد حضرت مسیح بوده. در بین ارمنی‌ها و مسیحیان شرقی و غربی برای تولد حضرت مسیح ۱۵ روز فاصله وجود دارد. یا مثلاً همین کاجی که در جشن کریسمس استفاده می‌شود از زرتشت ما گرفته‌شده است. آن‌ها کاج می‌گویند، ولی ما سرو می‌گوییم. در آئین زرتشت و حتی عرفان خودمان می‌بینید که چقدر سرو به‌کاربرده می‌شود. سرو نمادی از حضرت مسیح و امام است. همیشه زنده است، همیشه سرسبز است و همیشه زیباست و قامتش هم بلند است. این استفاده نمادین از کاج در کریسمس مسیحیان از ما گرفته‌شده است.
میزان -با این نگاه می‌شود پدیده‌های منفی‌ای که از فرهنگ غرب به جامعه ما واردشده را نیز این‌گونه توجیه کرد
دکتر فیاض -آن‌وقت پیتزا و ماکارونی را چه‌کار می‌کنید؟
میزان -این‌ها آسیب‌زا نیست و صرفاً یک نوع غذاست و موجب تنوع غذایی در فرهنگ ما می‌شود
دکتر فیاض -آقای مطهری در گفتارهای معنوی‌اش می‌گوید که بادمجان را ابتدا حرام می‌دانستند. می‌گوید فردی مشروب می‌خورد کاری با او نداشتند اما وقتی بادمجان خورد تکفیرش کردند. می‌گفتند بادمجان، هندوانه، گوجه فرهنگی از آن‌طرف آمده و فرهنگی هستند.
این مربوط به زمانی است که پدیده‌هایی که از غرب می‌آمده را ابتدا تصور می‌کردند بافکر استعماری واردشده و آسیبی دارد مثل ویدئو، میکروفن و ... اما بعد از مدتی متوجه بی‌خطر بودن آن‌ها می‌شدند و حلال اعلام می‌شد؛ اما مؤلفه‌هایی مثل ترجیح حیوان خانگی به‌جای فرزند آوری، استحاله خانواده و ... را نمی‌توانیم این‌گونه بنگریم.
الان شما باید انقلاب ازدواجی رقم بزنید. مشکل ما این است که نسبت به چیزهایی که می‌آید خلع سلاح هستیم. جشن ژانویه را ما بدمان نمی‌آید چون تولد حضرت مسیح است که یکی از پیامبران بزرگ ماست. از تولد حضرت مسیح خوشحال می‌شویم و می‌توانیم برایش نماز و ... به‌جا بیاوریم. می‌توانیم به او توسل پیدا کنیم. در زیارت ائمه به عیسی (ع) و موسی (ع) و ... سلام می‌دهیم. اگرچه می‌بینیم که پاپ هم اعلام می‌کند که جشن کریسمس به فساد تبدیل‌شده و از آن معنویت مسیح دیگر در آن خبری نیست. این‌که در قرآن می‌گوید سَلَامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَیَوْمَ یَمُوتُ خداوند برای مسیح سلام و درود می فرستد برای روزی که متولد شد و روزی که از دنیا می‌رود، امروز معنویت این روز با این فسادهایی که رخ می‌دهد از بین رفته. نکته اساسی این است که با آن چیزی که نباید جنگید نباید بجنگیم. یا در ولنتاین بحث عشق مطرح است. مبنای ازدواج عشق است و در قرآن هم آمده که بین زن و مرد عشق و مهربانی آفریده‌ایم. باید با آب‌وتاب به این‌ها می‌پرداختیم اما نپرداختیم. چرا ما درزمینهٔ عشق خودمان تولید صورت نمی‌دهیم؟ مثلاً روز ازدواج حضرت علی و حضرت زهرا که این‌قدر عاشق هم بودند چند بار داستان آن را نوشته‌ایم و چه چیزی درباره‌اش تولید کرده‌ایم؟
میزان -یعنی برای جنبه‌های منفی پدیده‌های میان فرهنگی باید ما به ازا طراحی کنیم؟
دکتر فیاض -بله فرایند آن در جامعه ما اشتباه است. غرب‌گرایان در ایران بر اساس تقلید از مفهوم توسعه آمریکایی رقم‌زده‌اند با فرایندی اشتباه فرهنگ غرب را پذیرفتند. این‌ها فرایند نوسازی است و آن نکته‌ای که شما می‌گوید اشکالش در فرایند نوسازی است که بستری می‌شود برای غرب‌زدگی. سخت‌افزار که می‌آید نرم‌افزارش نیز می‌آید. ظرف که بیاید مظروفش نیز می‌آید. اگر نگاه ما به پیشرفت بر اساس عمران و آبادی باشد که در نگاه اسلامی وجود دارد و مبنای آن را امام معصوم بگیریم و بر اساس خلقت آدم که به علم اسماء به آدم تعلیم داده‌شده بگیریم به نتایج دیگری می‌رسیم که بحثی مجزا دارد و به بحث تفاوت نگاه شیعی و قرآنی به مفهوم توسعه و پیشرفت باید بپردازیم.
ما در فرآیند ارتباطی است که مشکل‌داریم و این مربوط به ضعف رسانه‌های ماست. ما باید بتوانیم شب یلدایمان را به‌کل دنیا صادر کنیم. جشن طولانی‌ترین شب سال و یا جشن نوروز را می‌توانیم به همه دنیا صادر کنیم. مثلاً ماه رمضان ما و مراسم افطاری به کشورهای زیادی صادرشده است و غیرمسلمانان نیز به افطار مانند جشن می‌نگرند و شرکت می‌کنند. عید فطر نیز الآن در همه جهان در حال مطرح‌شدن است. این کار را باید نسبت به عید غدیر هم انجام دهیم؛ اما روی این‌ها کارنکرده‌ایم.