مخاطب با فرنگیس تاریخ دفاع مقدس را در گیلانغرب مرور می‌کند

مهناز فتاحی نویسنده؛ محقق و پژوهشگر تاریخ شفاهی اهل کرمانشاه است که به واسطه زندگی در منطقه مرزی، دوران کودکی تا نوجوانی‌اش را با اتفاقات جنگ ایران و عراق سپری کرده است. زندگی در این خطه از کشور وی را با بانویی آشنا کرده که دستمایه نگارش داستانی از این شخصیت شده است. فتاحی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی درباره این کتاب که «فرنگیس» نام دارد توضیحاتی را ارائه کرده که می‌خوانید:

 میزان -چطور با فرنگیس آشنا شدید؟

فرنگیس کسی بود که در کرمانشاه به واسطه مجسمه و تندیسی که در شهر داشت به عنوان نماد مقاومت کرمانشاه معرفی شد. همین امر باعث شد تا برای آشنایی با این زن پیش قدم شوم و به گیلانغرب بروم.

 میزان -چه چیز انگیزه آغازین برای نگارش این داستان شد؟

فرنگیس نماد مقاومت در کرمانشاه بود و قطعا چنین شخصیتی ماجرایی شنیدنی داشت. همچنین وقتی تاکید مقام معظم رهبری بر ثبت خاطرات وی را شنیدم انگیزه مضاعفی برای پرداختن به زندگینامه این بانو و ادامه کار پیدا کردم.

 میزان -پرداختن به زندگی فرنگیس حیدرپور چقدر زمان برد؟

نگارش کتاب سه سال زمان برد. البته می‌توانستم کتاب را صرفا به مصاحبه با فرانگیس اختصاص دهم، اما چون می‌خواستم کتاب جامعی ارائه کنم و به همین دلیل هم گپ و گفت‌ها بسیار مفصل شد و سه سال طول کشید.

 میزان -چه چیز از زندگی فرنگیس برایتان جذاب بود؟

محل زندگی فرنگیس پایگاه بعثی‌ها بود و تلاش وی برای باز‍ پس‌گیری خانه و زندگی‌اش بسیار جالب بود.

 میزان -در پروسه تحقیقات با چه محدودیت‌ها  روبه‌رو شدید و  چه مشکلاتی را به جان خریدید؟

می‌خواستم کتاب جامعی ارائه کنم و فقط به زندگی یک زن نپردازم و این در حالی بود که مستندات کمی در این زمینه وجود داشت. بسیاری از افراد که می‌توانستند شخصیت مهمی در پژوهش‌هایم باشند یا شهید شده بودند و یا سال‌ها پیش مرده بودند و همین کار را سخت‌تر می‌کرد.

کار پژوهشی بسیار سنگینی بود چرا که برای دست یافتن به اطلاعات مورد نیاز به سراغ مردم شهر، رزمنده‌ها و شخصیتی که تمایلی به روایت آنچه گذشته بود نداشت یعنی فرانگیس می‌رفتم.دبرای گرفتن مصاحبه هر بار باید به روستایی در گیلانغرب می‌رفتم و همین رفته و آمد چیزی حدود سه ساعت و نیم رفت و سه ساعت و نیم برگشت طول می‌کشید.

 میزان -آیا فرنگیس جزئیات را به خاطر داشت؟

فرنگیس کلی‌گویی می‌کرد همه چیز را در یک جلسه می‌گفت، ولی خاصیت کار مصاحبه جزئی‌پردازی است بنابراین طی سه سال او را به جزئیات کشاندم. گاه خنده‌اش می‌گرفت که شعر‌هایی که در کودکی مادرش برایش می‌خوانده به چه دردم می‌خورد.

 میزان -برای دستیابی به تمام اتفاقات چه راهی در پیش گرفتید؟ آیا تمام بخش‌های این کتاب بر اساس مستندات نوشته شد؟

من فرنگیس را به آن فضا‌ها بردم، او را در جوانی و کودکی نگه داشتم تا حرف بزند و از جزئیات بگوید. به جزئیات نیاز داشتم. غذایی که در آن لحظه درست می‌کرد یا شبی که یک اتفاق برایشان رخ داده بود، اینکه چه چیزی حس کردند، چه دیدند و چه تجربه کردند برایم مهم بود. در مصاحبه ریز می‌شدم و بر همین اساس هم می‌گویم که این کتاب، کتابی کاملا مستند است.

البته سعی کردم تمام این نکات را با عناصر ادبی، زیباتر کنم. حتی گاه لازم بود برای رسیدن به آن چیزی که می‌خواستم او را به قبرستان ببرم، گاه وی را به مزرعه پنبه می‌بردم و گاه او را به جایی می‌بردم تا با فردی که در آن زمان همان تجربه را با وی داشته گپ و گفت: دوستانه داشته باشد.

وقتی در فضا قرار می‌گرفت قید و بند مصاحبه‌ها را می‌شکست و، چون به چشم می‌دید راحت‌تر حرف می‌زد. البته خودم هم به مزرعه پنبه می‌رفتم تا چشم‌انداز آنجا را ببینم و سعی کنم از نگاه فرانگیس جزئیات را درک کنم. به قدری سوال می‌پرسیدم که پاسخ بگوید برخی وقت‌ها خسته می‌شد و می‌گفت: این مطالبه به چه درد می‌خورد.

 میزان -این کتاب چند بار بازنویسی شد؟

گاه یک سری چیز‌ها پیش می‌آمد که مجبور می‌شدم برای تکمیلش و پاسخ دادن به سوالاتش به سراغ آدم‌ها بروم و گاه با اینکه کارم تدوین شده بود، اما برای اطمینان بیشتر به مصاحبه‌های بیشتری روی می‌آوردم. شاید کمتر کسی باور کند، اما ۵۰ بار داستان را از اول بازنویسی کردم.

 میزان -فرنگیس به چه چیزی اشاره دارد و خواندنش چه سودی برای مخاطب خواهد داشت؟

این کتاب ماجرای زندگی زن روستایی از وقتی که به دنیا می‌آید تا زمانی که جنگ به پایان می‌رسد، را شامل می‌شود.

کسی که «فرنگیس» را می‌خواند تاریخ دفاع مقدس در منطقه گیلان غرب را مرور می‌کند. در این کتاب آدم‌ها و شرایط این منطقه به صورت جزء به جزء توضیح داده شده است.

 میزان -به نظر خودتان چه چیزی باعث نجات فرنگیس، رسیدن او به خواسته‌اش و دفاع از سرزمینش شد؟

تجارب زندگی فرنگیس در بحث دفاع مقدس به کمکش می‌آید و این اصلی‌ترین موضوع کتاب است. تلاشمان بر این بود که سعی و کوشش زن برای نگاه داشتن خانه و زندگیش را به عنوان نمادی از وطن‌پرستی نشان دهم.

 میزان -این کتاب چند بار تجدید چاپ شده است؟

این کتاب از سال ۱۳۹۴ تاکنون به چاپ دهم رسیده است و تا امروز ۲۵ هزار جلد از آن به بازار آمده است. این کتاب در سال گذشته هم مورد عنایت و توجه مقام معظم رهبری قرار گرفت و هم نامزد جایزه ادبی جلال آل حمد شد و بعد از آن هم به عنوان کتاب سال دفاع مقدس انتخاب شد.