در سجده و بین نماز توبه کنید/ تاکید قرآن بر توبه اجتماعی

حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی خوش نظر در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی درباره توبه گفت: از آیات سوره بقره در قرآن کریم و روایات بر می آید که ارزش توبه بسیار بالاست به خصوص که از شروع خلقت موضوع توبه را مطرح می کند، این که خداوند در خلقت حضرت آدم و امتحان فرشتگان و سجده بر آدم که در واقع امتحان ابلیس بود و امتحان آدم و حوا که به آن شجره ممنوعه نزدیک نشوند.

وی در همین راستا افزود: "وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبي‏ وَ اسْتَکْبَرَ وَ کانَ مِنَ الْکافِرينَ". "و زمانی که به ملائکه گفتیم سجده کنید آدم راپس سجده نمودند جز ابلیس که ابا کرد و تکبر ورزید واو ازکافران بود". خداوند در آیه 34 سوره بقره ماجرای سجدا بر آدم را ذکر می کند تا نشان دهد چه بنده ای را می خواهد. بنده ای که توبه کار باشد و به سوی خدا بازگردد. اما ابلیس شروع به توجیه کار خود می کند یعنی می خواهد بگوید که بیشتر می فهمد.

این کارشناس علوم قرآنی درباره اقدام ابلیس اظهار کرد: خداوند در قرآن در خطاب به حضرت آدم و حوا می فرماید: "وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمین ‌فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فیه". "گفتیم ای آدم تو و همسرت در بهشت مسکن گیرید و بخورید ازآن به فراوانی هر زمان که بخواهید پس برای توست که درآن تشنه و گرسنه و عریان نشوی و به این درخت نزدیک نشوید پس در این حال ازستمکاران خواهید بود". حضرت آدم و حوا فریب شیطان را می خورند و خداوند از انان دلیل سرپیچی را می پرسند و آنان جواب می دهند: "قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرينَ ". " گفتند: پروردگارا ما به نفس خود ستم کردیم و اگر تو ما را نیامرزی وما را مورد رحمت قرار ندهی، هر آینه از زیانکاران خواهیم بود ". خداوند به دنبال چنین بنده ای است به همین دلیل در ادامه اش می فرماید: "فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیم". " سپس آدم از پروردگارش کلماتى را دریافت کرد و به وسیله آنها توبه نمود. خدا نیز به سوى او بازگشت و توبه اش را پذیرفت، چرا که او بسیار توبه پذیر و مهربان است".

حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خوش نظر توبه را به انواع مختلف تقسیم بندی کرد و توضیح داد: توبه به دو نوع فردی و اجتماعی تقسیم بندی می شود. آن چه در قرآن بسیار بر آن اشاره شده و در سوره توبه آمده است توبه اجتماعی است. وقتی بیان می شود که ای جماعت وقتی از رسولم نافرمانی کردید توبه کنید. در جاهای مختلف و در آیات زیادی در قرآن موضوع توبه مطرح شده است و انسان را به این که همیشه توبه کند و از خداوند طلب غفران کند فرا می خواند.

وی در ادامه تصریح کرد: توبه تنها اختصاص به گناهکاران ندارد بلکه پیغمبر اسلام(ص) و ائمه اطهار (ع) با وجود معصومیت بارها استغفار، توبه در دل شب و بعد از نماز صبح و هر نماز کرده اند. از حضرت محمد(ص) نقل شده که روزی 70 بار استغفار می کردند.

این کارشناس علوم قرآنی درباره شرایط پذیرش توبه بیان کرد: توبه باید زود انجام شود یعنی انسان نباید در انجام آن بعد از گناه تالل کند. به محض این که پی به گناه و خطای خود برد باید پشیمان شود. بنابراین اولین شرط توبه پشیمانی است و قدم دوم این است که به محض پشیمانی توبه کند چون در روایت داریم که تا مدتی فرشتگان اعمال را ثبت نمی کنند تا بنده توبه کند و وقتی بنده توبه کرد آن عمل دیگر ثبت نمی شود. شرط سوم برای پذیرش توبه نیز این است که قصد بازگشت به گناه را نداشته باشد . نشانه قبولی توبه این است که رو به ایمان و عمل صالح آورده و ایمانش زیاد شود تا با این ایمان و اعمال صالح رستگار شود و امیدواری به بخشش داشته باشد که خود یکی از لوازم توبه است.

حجت الاسلام والمسلمین خوش نظر در ادامه تصریح کرد: وقتی بنده به این درجه رسید، هرگاه با یادآوردن گناه از آن گناه متنفر و منزجز می شود و هر زمان صحنه گناه برایش پیش بیاید از صحنه گناه فرار می کند.

وی خاطرنشان کرد: توبه در زمان بارش باران، هنگام اذان، بین دو نماز، بعد از نماز، در سجده و مناسبت هایی مثل شب و روز جمعه و  شرایط درونی مثل شکسته شدن دل در هر شرایطی که باشد عامل پذیرش توبه است.