نیازمند سازمان ویژه‌ای برای ترجمه هستیم

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، جواد محقق، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار با بیان اینکه از شعر گذشته به جز قله‌های شعر فارسی همچون حافظ و سعدی و در این اواخر مولانا و برخی شعرای دیگر، آثاری به زبان های دیگر ترجمه نشده است، اظهار کرد: اگر از شاعران دیگر هم اثری ترجمه شده، به دلیل علایق شخصی که برخی از خوانندگان غیر فارسی زبان نسبت به این شاعران داشته‌اند، منتخبی و یا نمونه هایی و یا بخش‌های بیشتری از یک کتاب را به آن زبان برگردانده‌اند.

وی ادامه داد: در بین شاعران معاصر، چه شعرای قبل از انقلاب اسلامی و چه شعرای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم نمونه آثار تعدادی از شاعران در برخی مجلات ادبی کشورهای مختلف منتشر شده و همچنین کتاب‌هایشان ترجمه شده است. از آنجایی که این یک روند ثابت و مشخص برنامه‌ریزی شده نداشته است. بسته به اینکه کدام مترجم چه کتابی را به صورت اتفاقی گیر بیاورد و به دستش برسد و یا کدام شعر را در نشریه‌ای ببیند و مورد پسندش شود، دچار کم و کاستی‌های زیادی بوده‌ایم.

محقق همچنین گفت: در برخی کشورها موسساتی وجود دارند که کار آن ها تنها پرداختن به ترجمه آثار ادبی کشورشان به زبان‌های دیگر است. از طریق رایزن‌های فرهنگی و سفارت‌خانه هایشان از ترجمه به زبان های دیگر حمایت می کنند و به کسانی که کتاب‌ها و ادبیاتشان را به زبان‌های خودشان در کشورشان ترجمه کرده باشند جوایزی اهدا می‌کنند. به طور مثال در فرانسه، تشکیلاتی وجود دارد که آثار فرانسوی را که توسط هر مترجمی به زبان آن کشور ترجمه شود مورد حمایت قرار می‌دهد. علاوه بر آن، آثاری که به زبان فرانسوی منتشر می‌شود از کشور مبدا مورد توجه آن نهاد و تشکیلات قرار می‌گیرد. مرحوم دکتر جواد حبیبی پایان‌نامه ای داشتند که بر روی آثار ولتر فیلسوف و نویسنده فرانسوی کار کرده بودند و مجموعه نظریات ولتر را درباره اسلام گردآوری کرده و در آن تشکیلات به عنوان کتاب برتر سال انتخاب شدند و این اثر مورد توجه قرار گرفت. آن کتاب بعدها در ایران هم منتشر شد.

این نویسنده و شاعر اظهار داشت: بسیاری از کشورهایی که در حوزه فرهنگی برنامه ریزی‌های دقیق تری دارند از ترجمه آثار ادبی شان حمایت می‌کنند. در ایران هم آژانس‌هایی وجود دارند که به انتشار آثار داخل در خارج از کشور کمک می‌کنند. برخی از ناشران هم خودشان به طور مستقل این کار را می‌کنند. حوزه هنری نیز در این زمینه فعال بوده و آثاری را ترجمه و در کشورهای دیگر منتشر کرده است. همچنین انتشارات «شب آویز» بیش از 100 مورد از کتاب‌های منتشر شده نویسندگان ایرانی را توانسته در کشورهای دیگر ترجمه کند. ناشران دیگری هم این کار را کرده اند. البته این فعالیت ها اغلب در حوزه ادبیات داستانی رخ داده است.

محقق با تاکید بر اینکه ترجمه شعر از فارسی به زبان های دیگر و از زبان های دیگر به فارسی کار دشواری است، افزود: ترجمه شعر مانند ادبیات داستانی نیست. به ویژه که اگر شعر موزون و مقفا باشد. چرا که در ترجمه همه ویژگی‌های ساختاری از دست می‌رود و بسیاری از تعابیر تغییر می‌کند و یا ممکن است در کشور مقصد مورد شناخت نباشد. به همین دلیل کار خیلی سختی است. آنچه از زبان‌های دیگر به زبان فارسی ترجمه شده شامل همین قضیه است. به طور مثال کلمه «می» و «میکده» را که در ادبیات عرفانی خود داریم وقتی به زبان انگلیسی یا دیگر زبان‌های اروپایی ترجمه کنیم، آن‌ها جز مشروبات الکلی و این گونه مضامین، چیز دیگری نمی‌توانند از این تعابیر بفهمند.

وی ترجمه بخشی از شعر امروز کشورمان را ساده‌تر دانست و گفت: شعر سپید به دلیل اینکه وزن و قافیه در آن دخالتی ندارد، تا حدودی ترجمه اش به زبان های دیگر راحت تر و قابل فهم است. شاید بشود شعرهایی را از این قالب شعری انتخاب کرد و توسط انتشارات یا نهادها و سازمان‌هایی که می‌توانند متولی این موضوع باشند به زبان های دیگر ترجمه کرد و البته این اتفاق رخ داده است. نشریه شیراز حوزه هنری شعر معاصر را ترجمه می‌کرد و به زبان عربی به دست مخاطبان عرب زبان می رساند و همچنین مرکز ترجمه حوزه هنری نیز این فعالیت‌ها را انجام می‌دهد.

این نویسنده و شاعر تصریح کرد: در ترجمه اتفاق منسجمی وجود ندارد. گاهی هم سلایق و علایق منتشر کنندگان اعمال می شود و برایندی را که انتظار داریم به دست نمی آوریم. به نظر می‌آید باید سازمان ویژه ای برای ترجمه در کشورمان تعریف کنیم که فراتر از فعالیت انتشاراتی‌ها و مرکز و بخشی در یک سازمان و وزارت‌خانه باشد. خیلی از آثاری که داریم قابلیت ترجمه به زبان‌های دیگر را دارند و مخاطب هم دارند. اما جای نهاد و سازمانی که پیگیر این قضیه باشد خالی است.

محقق گفت: بعد از انقلاب اسلامی با توجه به اتفاق‌های فراوانی که در ادبیات و هنر کشورمان رخ داده است، هنر کشورمان در جهان دیده شده است و سینما و آثار تجسمی از جمله هنرهایی است که در کشورهای دیگر درخشیده است. سینماگران کشورمان در سال های گذشته جوایز بسیاری از آن خود کردند و قطعا در ادبیات نیز زمینه بسیار زیادی هست و به نظرم مسئولان فرهنگی ما در این زمینه کوتاهی کرده اند. این ظرفیت در ادبیات کشورمان هم وجود دارد اما نیازمند نهادی است که متولی واقعی این ماجرا باشد و این جریان را نه از دریچه سیاسی، بلکه از دریچه ملی و فرهنگی کشورمان ببیند.