جشنواره «پرده‌خوانی و نقالی غدیر» نجات‌بخش این هنر سنتی است
به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوره هنری، مرشد مهدی چایانی، پیش‌کسوت هنر نقالی و پرده‌خوانی که در «دومین جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر» حضور دارد، در مورد چگونگی اجرای خود در این جشنواره به خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری گفت: اجرای من در این جشنواره با توجه به اسم آن که مربوط به امام علی (ع) می‌شود و همچنین راه و محتوای جشنواره به منقبت‌خوانی برای آن حضرت اختصاص دارد. همچنین شیوه اجرایی به سبک حماسی است و در آن منقبت‌خوانی و نقالی را با هم تلفیق کرده‌ام.
وی افزود: سال گذشته در این جشنواره به جنگ خندق یا احزاب پرداختم. اما در دومین جشنواره نقالان علوی غدیر می‌خواهم به امام علی (ع) و حدیثی که ایشان از جانب پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: «عَهِدَ إلَيّ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله أنْ اُقاتِلَ النّاكِثينَ و القاسِطينَ و المارِقينَ» یعنی «پيامبر صلى الله عليه و آله به من سفارش كرد كه با ناكثين و قاسطين و مارقين بجنگم» بپردازم.
چایانی ادامه داد: از میان توصیه‌هایی که پیامبر(ص) به امیرالمومنین داشته است امسال اجرایی در مورد ناكثين خواهم داشت. ناکثین به معنای پیمان‌شکنان، لقبی است برای گروهی که به سردمداری طلحه و زبیر و با محوریت عایشه، علی‌رغم بیعت با امام علی(ع)، علیه او شوریدند و با سپاه بزرگی کوفه و بصره را تصرف کردند و سرانجام در جنگ جمل شکست خوردند. طلحه و زبیر کشته شدند و سپاه پراکنده شد و گروهی به اسارت درآمدند که مورد عفو امام علی(ع) قرار گرفتند. از سوی دیگر ناکثین، صیغه جمع اسم فاعل در حالت نصب و جر از ماده «ن ، ک ، ث» و به معنای پیمان‌شکنان است. این ماده به معنی نقض و شکستن است، و چون طلحه، زبیر و پیروانشان با امام علی(ع) بیعت کردند و سپس آن را شکستند، ناکثین خوانده شده‌اند. اجرای امسال خود را با مقدمه‌ای از پنج تن آل عبا آغاز خواهم کرد و در ادامه با شیوه حماسی به شرح داستان می‌پردازم.
امام علی(ع) جاذبه آثار این جشنواره است
چایانی در مورد اقبال عمومی مردم از اجرای چنین برنامه‌هایی در قالب جشنواره گفت: آنچه از دل بر آید لاجرم بر دل نشیند. از آنجایی که مردم ارادت ویژه به اهل بیت و امام علی(ع) دارند جذابیت لازم را خواهد داشت و بی شک همانند سال گذشته و باشکوه‌تر از آن با استقبال گسترده مردمی مواجه خواهد شد. من در سوابق اجرای نقالی و منقبت‌خوانی‌های خود با موضوع‌های بسیاری از جمله دفاع مقدس و شاهنامه‌خوانی را داشته‌ام که جایگاه خاص خود را در میان هنر و مردم دارد. اما پرداختن به امام علی(ع) از جایگاهی ویژه در دل مردم و جامعه برخوردار است.
این پیش‌کسوت هنر نقالی و پرده‌خوانی گفت: سال گذشته با استقبال مردمی روبه‌رو بودیم که تنها برای شنیدن داستان در این رویداد فرهنگی حضور نداشتند بلکه حس یک ثواب آن ها را پای‌بند اجراهای منقبت‌خوانی و نقالی کرده بود. این احساس از چهره‌هایشان مشخص بود و به قول معروف رنگ رخسار خبر می‌داد از سر درون. تفاوت این رویداد فرهنگی هنری هم با دیگر اتفاقات جشنواره‌ای کشور نیز همین ثواب است. مردم علاوه بر ارادت به ائمه(ع)، شنیدن و حضور در اجرای این منقبت‌ها و پرده‌خوانی‌ها را یک نوع ذخیره برای آخرت خود می‌دانند.
وی ادامه داد: جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر به خاطر حضور و همراهی دل‌های مردم با آن متفاوت است. برای مثال مردمی که برای تماشای تعزیه و همراهی آن ساعت‌ها می‌ایستند به خاطر تازگی آن نیست. آن ها از همان روزهای اول تولد خود با این مسائل آشنا هستند. آنچه مردم را کنار هم یک دل و همصدا در اجرای تعزیه ثابت می‌دارد مظلومیت امام حسین (ع) و اهل بیت(ع) است. چرا که زندگی ائمه با زندگی مردم گره خورده و ما باور داریم که ثوابی برای دنیا و آخرت خود خواهیم داشت. پس جایگاه حضرت علی را نیز می‌دانند و می‌دانند مقام و اهمیت ایشان کمتر از پیامبر(ص) نیست. همچنین به حقانیت ولایت امیرالمومنین بعد از پیامبر ایمان دارند. اما این جشنواره بنا به معرفی حضرت علی(ع) برای ما نیست. چرا که ما ایشان را در دل خود جای داده‌ایم. بلکه برگزاری این جشنواره نوعی تفکر و تذکر به ما است.
چایانی با تاکید بر آمادگی عمومی مردم برای شنیدن و تماشای آثار چنین جشنوارههایی با وجود دلبستگی‌ها و سرگرمی‌های تکنولوژی روز دنیا مثل گوشی‌های هوشمند و اینترنت گفت: سالیان سال است که در ایران و کشورهایی که خیلی پیشرفته‌تر از ما در امر تکنولوژی و فضای مجازی هستند اجرای نقالی دارم. درست است که در اروپا منقبت خوانی نمی‌کنیم اما پرده‌خوانی و نقالی از داستان‌های شاهنامه را که برای آنها به شیوه‌های حماسی اجرا می‌کردم با تمام وجود گوش می‌دادند. به‌ویژه ایرانی‌هایی که در اروپا با دنیایی از تکنولوژی مواجه هستند هنگام دیدن اجرای چنین برنامه‌ای ساعت‌ها بدون خستگی آن را دنبال می‌کردند. چرا که مطالب آن در بطن جامعه جای گرفته است. حتی گروه سنی نوجوان و جوان هم با آن ارتباط مستقیم برقرار می‌کنند. زیرا در روزگار کودکی تا جوانی پدران خود این آثار بوده و به هر حال بی تاثیر نیست.
تاسیس قهوه‌خانه‌هایی مخصوص اجرای نقالی و پرده‌خوانی
چایانی در مورد مکان مناسب اجراهای این جشنواره گفت: تکایا، میدان‌ها، فضاهای سبز و عمومی که در اختیار مردم قرار دارد و مختص به افراد و گروه خاصی نیست. روزگاران قدیم که این هنر جایگاه ویژه و تثبیت شده‌ای داشت نیاز به برگزاری جشنواره و دعوت از مردم نبود و آن ها خودجوش به دیدن نقالی و پرده‌خوانی می‌آمدند. امام زاده‌ها، هر محله و دیاری که جای خالی برای نقالی و پرده‌خوانی داشت و حضور مردم در آنجا پر رنگ بود مورد استفاده پرده‌خوان‌ها و نقالان قرار می‌گرفت.
وی با تاکید بر اهمیت برگزاری چنین جشنوارههایی برای حفظ و روشن نگه‌داشتن هنرهای سنتی و آیینی کشور گفت: جشنواره‌ها کمک می‌کنند که این آیین‌ها حداقل ظاهر خود را حفظ کنند و به‌راحتی و سادگی به فراموشی مطلق سپرده نشود. هنر نقالی در سال 1391 با عنوان میراث ناملموس در معرض خطر ثبت ملی شد. پس مسئولین باید با برگزاری درست جشنواره‌ها هرچه می‌توانند به آن کمک کنند. مسئولینی همانند کوروش زارعی در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری که دلسوز واقعی و از جنس ما هنرمندان هنرهای نمایشی است باید کار را ادامه دهند. دغدغه کوروش زارعی در حوزه هنری تحول خوبی در هنرهای نمایشی حوزه هنری ایجاد کرده است. اما باید این دغدغه جوری طراحی شود که پس از جابه‌جایی زارعی از این منصب به پست‌های مدیریتی بالاتر همچنان ادامه داشته باشد. چرا که با تغییر مدیریت‌ها در بسیاری از مراکز هنری اکثر برنامه‌های آن هم تغییر می‌کند. بهتر است وقتی برنامه‌ای قوی و ارزشمند همانند این جشنواره آغاز به کار کرده است در صورت تغییر احتمالی مدیریتی در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری متوقف نشود.
این هنرمند اهل همدان افزود: میراث فرهنگی استان همدان چند سال پیش جشنواره‌ای با همین منظور برگزار می‌کرد که سه دوره آن هم به خوبی پیش رفت و استقبال از آن هر سال بهتر از دوره قبل بود. اما با تغییر مدیریت‌ها و بهانه‌هایی از جمله نبود امکانات مالی آن را با توقف ناگهانی مواجه ساخت. امیدوارم در مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری نیز چنین اتفاقی رخ ندهد. باید این حرکت فرهنگی هنری به گونه‌ای نهادینه شود که هیچ بهانه و اتفاقی نتواند جلوی کار آن را بگیرد. به عنوان مثال جشنواره آیینی سنتی که به خوبی کار خود را پیش می‌برد از حالت جشنواره سالانه به دوسالانه تبدیل شده است. در حالی که برگزاری آن باید به جای تبدیل به دوسالانه به هر شش ماه و بعد ها به هر فصل تغییر کند. باید در برنامه بودجه فرهنگی هنری کشور به منظور حفظ، زنده داشتن و بازسازی هنرهای سنتی و آیینی کشور اختصاصا برای آن تخصیص مالی در نظر گرفته شود. چرا که این موضوع هم به افزایش کیفیت آثار نیاز دارد و هم نیازمند کمیت آن در تمام سال است.
وی در ادامه گفت: استان همدان در گذشته قهوه‌خانه‌هایی داشت که مردم بیش از میل و رغبت برای خوردن قهوه، به شوق تماشای پرده‌خوانی و نقالی پا به آنجا می‌گذاشتند. این اتفاق هیچ گونه حمایت دولتی نداشته است. اما امروزه نیازمند حمایت سازمان‌های مربوطه است. پیشنهاد من به سازمان‌ها و ادارات مربوطه راه‌اندازی مکان‌های دائمی برای اجرای چنین برنامه‌هایی است. با اینکه فرهنگ‌سراها در حال برنامه‌ریزی و تلاش برای این کار هستند اما باید همانند سنت دیرینه آن قهوه‌خانه‌هایی برای نقالی و پرده‌خوانی تاسیس شود. قوه‌خانه‌هایی که فقط قهوه در آن به فروش برسد نه به قلیان‌سرا تبدیل شود.
چایانی با انتقاد از محدودیت زمانی برای اجراهای این دوره از جشنواره گفت: طبق برنامه‌ای که به ما اعلام کردند اجرای هر یک از مرشدان حداکثر بیست دقیقه هست. زمان کمی برای آن در نظر گرفته‌اند چرا که با این محدوده زمانی کم مطلب قابل توجهی به مخاطب منتقل نمی‌شود.
مرشد چایانی در پایان گفت: یک بار دیگر باید از زحمات مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در راس تمامی آن ها کوروش زارعی قدردانی کنم. همین که اجازه فراموشی این هنر و آیینی‌های سنتی و ملی را نمی‌دهند در جای خودش امیدوار کننده است. ان‌شاءالله به حق مولا علی (ع) در ایام مبارک ذی‌الحجه اجراهای خوبی داشته باشیم و این جشنواره سالیان سال در سطوح قوی‌تر برگزار شود.