کتاب‌هایی که از اسارت گفتند
به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، داستان‌ها و فیلم‌هایی که از آزادگان دفاع مقدس دیده‌ایم، همیشه از دردمندانه‌ترین آثار و بیانگر عواطف عمیق انسانی در اسارت و غربت بوده است. در هم آمیختگی یاس و امید در چنین فضایی، از زندگی اسرا تراژدی ساخت که پیش از این تنها می توانستیم در قصه‌ها و البته تاریخ بیابیم. روایتی که ما مسلمانان را ناخودآگاه به یاد غربت کاروان اسرای واقعه کربلا می انداخت.
در سال های اخیر، جریان ادبیات، خاطرات و تاریخ شفاهی مرتبط با دوران اسارت، شکل منسجم تری به خود گرفته و آثار درخور توجه بسیاری در رابطه با آزادگان دیده و خوانده ایم و بسیاری از این آثار که از سوی بزرگان این عرصه و حتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی تایید شدند، به همت حوزه هنری و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیدند. در زیر تعدادی از مطرح ترین آثار حوزه آزادگان که توسط نشر سوره مهر به بازار کتاب عرضه شده، معرفی می‌شوند.
«آن بیست و سه نفر»
«آن بیست و سه نفر» بدون شک یکی از آثار برتر و ماندگار در زمینه خاطرات دوران اسارت رزمندگان کشورمان در چنگال رژیم بعث عراق است. «احمد یوسف‌زاده» نویسنده و راوی این اثر، 8 ماه از دوران 9 ساله اسارت خود را در این کتاب شرح داده که با توجه به وقایعی که پشت سر گذاشته است و اهمیت این وقایع، همچون دیدارش با سرلشکر قاسم سلیمانی در هنگام اعزام به جبهه، دیدار صدام در دوران اسارت و اتقاقاتی که برای او و 22 نفر دیگر از دوستان هم سن و سالش رخ می‌دهد، باعث خواندنی تر شدن این اثر شده اند. البته به جرئت می‌توان گفت نثر داستانی و روان نویسنده نیز کمک شایانی به هر چه خواندنی تر شدن کتاب کرده است.
این کتاب در واقع حاوی خاطرات بیست و سه نوجوان است که توسط ارتش بعث در عملیات بیت المقدس به اسارت درآمدند و دیکتاتور عراق سعی داشت از این نوجوانان برای ایجاد جنگ روانی علیه ایران استفاده کند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز پس از مطالعه کتاب «آن بیست و سه نفر» تقریظی بر این اثر نوشتند و در متن این تقریظ فرمودند: «به این نویسنده خوش ذوق و به آن بیست و سه نفر و به دست قدرت و حکمتی که همه این زیبایی ها، پرداخته سرپنجه معجزه‌گر اوست درود می فرستم و جبهه سپاس بر خاک می سایم.»
نامه سرلشکر قاسم سلیمانی پس از خواندن کتاب «آن بیست و سه نفر» به احمد یوسف‌زاده، نویسنده کتاب نیز از دیگر حواشی جالب توجه این اثر بود. فرمانده سپاه قدس در این نامه گفته است: «احمد عزیزم؛ تقریظ و تحسین رهبر عزیزمان مرا تشویق به خواندن کتابت کرد و پس از قرائت آن به مقامت غبطه خوردم و افسوس، که در کارنامه‌ام یک شب از آن شب ها و یک روز از آن روزهای گرفتار در قفس را ندارم. شماها عارفان حقیقی و عابدان به عبودیت رسیده‌ای هستید که به عرش رسیدید، ای‌کاش در همان بالا بمانید. ..»
«پایی که جا ماند»
کتاب «پایی که جا ماند» یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی‌پور در اردوگاه‌ها و زندان‌های مخفی عراق است که انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است. حسینی‌پور خاطرات این کتاب را از روی ۲۳ برگه یادداشت‌برداری کرده است. او این ۲۳ برگه را که مخفیانه و روی کاغذهای سیگار نوشته بوده، در عصای خود پنهان کرده تا به‌دست زندانبان‌ها نیفتد و بالاخره توانسته آن ها را با خود به ایران بیاورد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در شهریورماه سال 1391 تقریظی بر این اثر نوشتند. در بخشی از تقریظ ایشان آمده است: «تاکنون هیچ کتابی نخوانده و هیچ سخنی نشنیده‌ام که صحنه‌های اسارت مردان ما در چنگال نامردمان بعثی عراق را، آن چنان که در این کتاب است به تصویر کشیده باشد.»
«پایی که جا ماند» اثری شاخص در بین کتاب‌های خاطرات و تاریخ شفاهی دفاع مقدس است. سیدناصر حسینی‌پور، طیّ 800 روز اسارت تحت شدیدترین شکنجه های گروهبان عراقی- ولید فرحان- قرار گرفت و کتابش را هم به او که بدترین شکنجه ها را به سید روا داشت تقدیم کرد.
حسینی‌پور در این اثر نوعی گزارش داستانی از تاریخ اسارت خود ارائه کرده و تنها به وصف ظاهر دوران اسارت نمی‌پردازد؛ بلکه موشکافی های روانی و بررسی انگیزه های درونی و دریافت ریشه‌های هر رویداد را در روایت خود آورده و مخاطب را به تفکر و چالش می‌کشد.
«زندان الرشید»
کتاب «زندان الرشید» مشتمل بر خاطرات سردار علی‌اصغر گرجی‌زاده رئیس ستاد قرارگاه سپاه ششم و از همرزمان سردار شهید علی هاشمی در دوران جنگ و اسارت است. شروع خاطرات این کتاب هم‌زمان با سقوط قرارگاه سپاه ششم است که با محوریت حوادث زندان الرشید ادامه می‌یابد و هم‌زمان با روز آزادی سردار گرجی‌زاده به پایان می‌رسد. همچنین، مخاطب از دل خاطراتی که راوی در درون خود مرور می‌کند، با تولد و حیات گذشته او آشنا می‌شود.
کتاب «زندان الرشید» با روایت مقاومت خستگی‌ناپذیر سربازان ایران در جزایر مجنون به تاریخ چهارم تیرماه سال 67، روز سقوط جزایر و تأثیرگذاری بسیار گسترده سردار شهید علی هاشمی آغاز شده است و با فرار سردار گرجی‌زاده و شهید هاشمی به نیزارهای جزیره مجنون ادامه یافته است. در همان زمان با برخورد یک موشک هلی‌کوپتر بین این دو سردار دفاع مقدس جدایی افتاده بود و گرجی‌زاده بعد از 30 ساعت مخفی شدن، به اسارت عراقی‌ها درآمد.
«زندان الرشید» بیانگر خاطراتی از سردار گرجی‌زاده است که در آن به افشا نکردن فرماندهی خود بر قرارگاه سپاه ششم می‌پردازد. موضوعی که برملا شدن آن بدترین شکنجه‌های عراقی‌ها را برای این فرمانده به همراه داشته است. این امر باعث انتقال گرجی‌زاده به «زندان الرشید»، مخوف‌ترین زندان عراقی‌ها شد و این فرمانده هشت سال از اسارت خود را در این زندان گذراند.
«زندان موصل»
کتاب «زندان موصل» خاطرات علی‌اصغر رباط جزی، اسیر آزاد‌ه‌ای که 10 سال در اردوگاه‌های مختلف یک، دو، سه و چهار موصل بوده را در بردارد و توسط جواد کامور بخشایش به رشته تحریر درآمده است.
علی اصغر رباط جزی شخصیت ویژه‌ای دارد. وی قبل از انقلاب اسلامی با راهنمایی «محمود ضیاء بشر حق» از گروه منصورون وارد مبارزات سیاسی شد و به زندان افتاد. پس از آزادی از زندان ساواک دوباره فعالیت‌های سیاسی را ادامه داد و اوایل سال 57 در حین مبارزات سیاسی مجروح شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان فعال عقیدتی به فعالیت‌های مذهبی ادامه داد و با شروع جنگ تحمیلی در حالی که فقط سه ماه از ازدواجش گذشته بود، عازم میدان نبرد شد و در اولین اعزام در عملیات محرم به اسارت درآمد تا اینکه 26 مرداد 69 به میهن اسلامی بازگشت.
کامور بخشایش درباره این کتاب می‌گوید: كتاب «زندان موصل» جزو خاطراتی است كه زاویه جدیدی از فضای اسارت را روایت می كند و در كنار شكنجه هایی كه در آن مقطع زمانی و مكانی صورت گرفته، این كتاب به بحث رهبری فرهنگی شخصیت اصلی می پردازد. البته این شخصیت را نمی توان با حجت الاسلام ابوترابی مقایسه كرد. چرا كه ایشان در دوران اسارت شخصیتی مذهبی بودند، اما علی اصغر رباط جزی به نوعی رهبری فرهنگی را اداره می كند و در تمامی برنامه های فرهنگی در دوران اسارت نقش دارد و دخیل است.
از دیگر آثاری که با موضوع اسارت رزمندگان دفاع مقدس به دست رژیم بعث عراق توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده می‌توان به کتاب‌های «فتاح» خاطرات فتاح محمدی از اسارتگاه های عراق، «گداخته» خاطرات اسارت مهندس محمدعلی زردبانی، «چه کسی لباس مرا پوشید» خاطرات آزاده محسن فلاح، مجموعه سه جلدی «فرهنگ آزادگان» نوشته خاطرات آزادگان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، «یک وجب و چهار انگشت» خاطرات عظیم حقی جانباز و آزاده دوران دفاع مقدس، «ساعت 1:25 شب به وقت بغداد» خاطرات عادل خانی آزاده دوران دفاع مقدس، «اردیبهشتی دیگر» خاطرات اسیر آزاد شده عبدالمجید خزایی و ... اشاره کرد.