فرضیه ای به نام "سایه جنگ بر سر ایران"/ از صدر تا ذیل "فصل هفت منشور ملل متحد"

- گروه سیاسی: "فواد ایزدی" کارشناس امور بین الملل و استاد دانشگاه، یادداشتی را با عنوان فرضیه ای به نام "سایه جنگ بر سر ایران"/ از صدر تا ذیل "فصل هفت منشور ملل متحدد" در اختیار قرار داد.

وی در این یادداشت پیرامون "فصل هفتم" منشور ملل متحد نوشت:

این روزها و در پی انتشار محتوای جلسات کمیسیون ویژه برجام در سطح رسانه ها، افکار عمومی با سوالات متعددی درباره جزئیات متن توافق برجام، تفاوت قطعنامه 2231 با قطعنامه های پیشین، چگونگی لغو تحریم ها، مسائل مربوط به بازرسی های آژانس از مراکز هسته ای ایران و... مواجه شده اند که در برخی مواقع پاسخ های ارائه شده به این پرسش ها مبنای علمی و تخصصی صحیحی ندارد.

از جمله پرسش های مهم در این رابطه، مسئله قطعنامه 2231 و البته تفاوت آن با سایر قطعنامه های صادر شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل برای کشورمان است.

در این زمینه پرسش مشخص این است که آیا در قطعنامه های پیشین، ایران با تهدید استفاده از گزینه نظامی نیز روبرو بوده است و یا تنها تهدید موجود در آن قطعنامه ها، بحث تحریمها بوده است؟

می دانیم که تمامی این مسائل مرتبط با "فصل هفتم" منشور ملل متحد است.

عنوان فصل هفت "اقدام در موارد تهدید علیه صلح، نقض صلح و اعمال تجاوز" است و به این ترتیب درواقع زمانی که شورای امنیت بخواهد تهدیدی جدی علیه کشوری را مطرح کند، آن کشور را ذیل فصل هفتم قرار می دهد.

اما نکته مهم فصل هفتم به بندهای 41 و 42 آن باز می گردد؛ بر مبنای بند 41 "شورای امنیت می‌تواند تصمیم بگیرد که برای اجرای تصمیمات آن شورا مبادرت به چه اقداماتی که متضمن به کارگیری نیروی مسلح نباشد لازم است و می‌تواند از اعضای ملل متحد بخواهد که به این قبیل اقدامات مبادرت ورزند این اقدامات ممکن است شامل متوقف ساختن تمام یا قسمتی از روابط اقتصادی و ارتباطات راه‌آهن، دریایی، هوایی، پستی، تلگرافی، رادیویی و سایر وسائل ارتباطی و قطع روابط سیاسی باشد".

این در حالی است که بند 42 فصل هفت شامل استفاده از زور و گزینه نظامی برای مهار کشور و تهدید مورد نظر است؛ "در صورتی که شورای امنیت تشخیص دهد که اقدامات پیش‌بینی‌شده در ماده ۴۱ کافی نخواهد بود یا ثابت شده باشد که کافی نیست می‌تواند به وسیله نیروهای هوایی، دریایی یا زمینی به اقدامی که برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین‌المللی ضروری است مبادرت کند. این اقدام ممکن است مشتمل بر تظاهرات و محاصره و سایر عملیات نیروهای هوایی، دریایی یا زمینی اعضای ملل متحد باشد".

نکته اساسی که باید به آن دقت کرد این است که اگر در قطعنامه صادر شده از سوی شورای امنیت، کشور مورد نظر ذیل فصل هفت قرار بگیرد (عبارت فصل هفت به تنهائی ذکر شود)، هم امکان استفاده از "گزینه تحریم" علیه آن وجود دارد و هم امکان استفاده از گزینه نظامی.

این در حالی است که در مواردی، در قطعامه صادر شده، صرفا عنوان "ذیل فصل هفت" عنوان نمی شود بلکه گفته می شود "ذیل بند 41 فصل هفت".

این بدان معنی است که اگر شورای امنیت بخواهد از گزینه نظامی نیز علیه کشور مورد نظر استفاده کند ناچار است قطعنامه جدیدی صادر کرده و در آن، کشور هدف را ذیل فصل هفت به تنهائی قرار دهد.

چرا که اگر کشور مورد نظر صرفا ذیل بند 41 فصل هفتم قرار بگیرد مجوز استفاده از گزینه نظامی علیه آن کشور وجود ندارد.

مورد ایران

مسئله مهم درباره ایران و قطعنامه های صادر شده برای این کشور تاکنون این است که دو کشور چین و روسیه به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل اجازه نداده اند که ایران ذیل فصل هفتم به تنهائی واقع شود.

این در حالی است که آمریکا تلاش گسترده ای برای قرار دادن کشورمان ذیل فصل هفتم به تنهائی انجام داده بود که به دلیل مخالفت روسیه و چین با شکست مواجه شد.

از این جهت تاکنون در تمامی قطعنامه های صادر شده علیه ایران، عبارت ذیل بند 41 فصل هفت ذکر شده است نه فصل هفت به تنهائی.

با توجه به توضیحات، برخی اظهارات مقامات دولتی کشورمان و همچنین تیم مذاکره کننده هسته ای مبنی بر اینکه ایران از ذیل فصل هفت خارج شده است صحیح نیست چرا که ایران هیچگاه به تنهائی ذیل فصل هفت نبوده است.

این استدلال که "از آنجا که بند 41 ذیل فصل هفت است، پس اگر ما ذیل بند 41 قرار گرفتیم سایر بندهای این فصل نیز شامل حال ما می شوند" صحیح نیست.

مورد یمن

اگر بخواهیم با نگاهی تجربی به آنچه از سوی شورای امنیت سازمان ملل درباره دیگر کشورها در دیگر موارد رخ داده این مسئله را بررسی کنیم، یمن مورد مناسبی است.

در قطعنامه 2216 که در پی حوادث اخیر در یمن از سوی شورای امنیت سازمان ملل صادر شد، میبینیم که عبارت ذیل فصل هفت به تنهائی آمده است.

معنی این مسئله آن است که شورای امنیت مجوز استفاده از گزینه تحریم و نظامی را با هم علیه یمن دارد.

بنابراین مشخص می شود که گزینه نظامی علیه کشورمان هیچ گاه در سازمان ملل مطرح نبوده است که بخواهد از بین برود.