آغاز پایان «وزارت برجام»/ سیاست خارجی دولت مردمی در مسیر توازن
- رؤیا راعی - رئیس جمهور پیشین رژیم آمریکا، سه سال پس از اجرای نامتوازن برجام، با ادعا‌هایی بی‌اساس مبنی بر تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و حمایت از تروریسم و با وجود این که هیچ یک از اعضای ۱+۵ به تعهدات خود ذیل این قطعنامه عمل نکرده بودند، از آن خارج شد و تحریم‌های بسیاری علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کرد.
البته پیش از روی کار آمدن ترامپ، اوباما رئیس جمهور پیش از او هم از فردای اجرای برجام، آغاز به تشدید تحریم‌ها کرده بود و تشدید تحریم‌ها، تنها پس از خروج ترامپ از برجام نبود!
در حالی که قرار بود تحریم‌ها بالمره لغو شده و مشکل آب خوردن مردم حل شود، اما اجرای هیچ دستاوردی برای جمهوری اسلامی ایران نداشت و طرفداران برجام و غرب‌گرایان داخلی، عدم بهره‌مندی از برجام را کارشکنی مجلس و منتقدین برجام دانستند.
اجرای نامتوازن برجام، عدم عمل به تعهدات طرف‌های مقابل در برجام و تحریم‌های یکجانبه رژیم آمریکا، باعث شد تا شورای عالی امنیت ملی، در صدد کاهش تعهدات برجامی برآمده و جمهوری اسلامی ایران یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸، شروع به کاهش تعهدات خود، بر اساس بند ۳۶ و ۲۶ برجام کرد.
با پایان کار دولت دوازدهم و روی کار آمدن دولت سیزدهم، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در اولین نشست خبری خود در مقدمه این نشست، در تشریح سیاست این دولت در قبال برجام گفت: تا امروز سیاست فشار حداکثری شکست خورده است. همگان باید بدانند سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام هم محدود نخواهد شد. تعامل ما با همه دولت‌های دنیا تعاملی متوازن خواهد بود. شرایط اقتصادی زندگی مردم را به مذاکره‌ها گره نخواهیم زد. اجازه انجام مذاکرات فرسایشی را نخواهیم داد. هر مذاکره‌ای باید نتیجه و آورده‌ای برای ما داشته باشد.
آیت‌الله رئیسی در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اینکه برجام و احیای آن چقدر برای شما اهمیت دارد و پیام شما برای آمریکا و اروپا چیست، اظهار داشت: کشور‌های اروپایی و آمریکایی باید نگاه کنند که خودشان نسبت به برجام چطور اقدام کرده‌اند. آمریکایی‌ها برجام را نقض کردند و اروپایی‌ها هم به تعهدات خود عمل نکردند.
رئیس‌جمهور منتخب با مخاطب قرار دادن آمریکا و اروپا، اضافه کرد: تأکید من به آمریکا آن است که بر اساس برجام، شما موظف به رفع کامل تحریم‌ها بودید و نکردید، برگردید و تعهد خود را اجرا کنید؛ و پیامک به اروپایی‌ها این است که حتماً تحت‌فشار‌ها و سیاست‌های خارجی آمریکا قرار نگیرید و به آنچه در برجام متعهد شدید، عمل کنید.
دکتر رئیسی تصریح کرد: مطالبه ملت ایران از شما این است که به تعهدات خودتان عمل کنید. خواسته مردم از دولت مردمی آن است که احقاق حق آن‌ها را داشته باشیم و ما حق آن‌ها را دنبال خواهیم کرد.
بار‌ها در مجلس سخن گفتند که وزارت امور خارجه، وزارت برجام نیست
وزیر امور خارجه کشورمان در تشریح برنامه‌های خود برای اداره وزرات امور خارجه، در صحن علنی مجلس گفت: «بار‌ها در مجلس سخن گفتند که وزارت امور خارجه، وزارت برجام نیست لذا با صدای بلند اعلام می‌کنم که ما در وزارت امور خارجه اولاً مذاکره را ابزاری از دیپلماسی می‌دانیم و از میز مذاکره منطقی و توأم با اقتدار و حکمت فرار نخواهیم کرد، اما وزارت امور خارجه را به برجام گره نخواهیم زد. همه تلاش خود را برای بی‌اثر کردن به موازات تلاش برای لغو تحریم‌ها به کار خواهیم بست و با مذاکره‌ای همراه خواهیم شد که فرسایشی نباشد و تأمین کننده منافع ملت ایران باشد».
در اولین گفت‌وگوی مستقیم تلویزیونی‌اش با مردم درباره آینده برجام و مذاکرات احیای برجام گفت: بنده خیلی شفاف به طرف مذاکره کننده اتحادیه اروپا گفتم تا آمریکایی‌ها یاد نگیرند مؤدبانه با ملت بزرگ ایران صحبت کنند، از ادبیات تهدید هیچ نتیجه‌ای نخواهند گرفت و اگر بخواهند این ادبیات را ادامه دهند، پیام سازنده‌ای برای دولت جدید نیست.
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: شاید اگر در دولت قبل طرف‌های مقابل مذاکره، عقل به خرج می‌دادند و در مذاکرات کارشکنی نمی‌کردند مذاکرات به نتیجه می‌رسید و شاید مجلس راحت‌تر در رابطه با مصوبه خود کنار می‌آمد. اما در حال حاضر توقع مجلس از دولت سیزدهم این است که حقوق حداکثری ملت ایران باید در مذاکرات تأمین شود.
راب مالی مقام ارشد رژیم آمریکا که به اصطلاح نماینده این ویژه در امور ایران است، اخیراً در مصاحبه‌ای مدعی شد که «ما نمی‌توانیم تا ابد منتظر بمانیم؛ آن هم در حالی که ایران در مسیر پیشرفت هسته‌ای حرکت می‌کند؛ چرا که پیشرفت در برخی نقاط به شکلی است که بازگشت به برجام برای آمریکا بسیار کم ارزش می‌شود.»
مرتضی مکی در همین زمینه به میزان گفت: با گذشت بیش از دو ماه از آخرین دوره مذاکرات احیای برجام، گمانه‌زنی‌ها و تردیداتی که در خصوص چگونگی احیای برجام می‌شد به یکی از موضوعات اصلی در خصوص برجام از سوی طرف‌های اروپایی آمریکایی و ایران تبدیل شده است و هر طرف سعی می‌کند به نوعی خواسته‌های خودش را بر چگونگی مذاکرات هسته‌ای برجام مطرح کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: از یکسو طرف‌های اروپایی بسیار نگران هستند که برجام احیا نشود. به هر حال برجام فقط محدود به ایران و غرب نیست. احیای برجام و لغو تحریم‌های ایران قطعاً می‌تواند در خیلی از عرصه‌های دیگر به خصوص در منطقه اثرگذار باشد.
وی در پایان اظهار داشت: اینکه رابرت مالی از کم ارزش‌تر شدن برجام صحبت کرده به این دلیل است که به هر حال یکی از انگیزه‌های آمریکا و دولت‌های اروپایی در موضوع مذاکرات با ایران و توافق‌نامه برجام، کاهش توان و ظرفیت ایران بود، اما با توجه به تلاش ایران برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، توسعه فعالیت‌های هسته‌ای و فعال‌سازی ظرفیت‌های مغفول‌مانده در این چند سال، آن را نگران‌کننده می‌دانند. اگر مذاکرات طولانی شود، برجام مثل گذشته برای آمریکایی‌ها ارزشمند نخواهد بود.
به هر روی براساس تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر عدم اعتماد به غرب و تکیه بر توان داخلی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها و بر اساس سیاست‌های اجرایی دولت سیزدهم، جمهوری اسلامی ایران با رویکرد توجه به همسایگان و نگاه به شرق در سیاست خارجی، می‌تواند برجام را در کنار سایر موارد خاص دنبال کند.