«دحوالارض» تاکیدی بر اهمیت حج و خانه کعبه/مهمترین اعمال ۲۵ ذی‌القعده
حسن عالمی در گفت‌وگو با پیرامون «دحول‌الارض» گفت: دَحْوُالْأرْض در روز ۲۵ ماه ذی‌القعده رخ داده است روزی که به بیرون آمدن خشکی‌های گسترده زمین از زیر آب مشهور است، در توصیف ارزش این روز روایات فراوانی بیان شده، حتی در برخی روایات در این روز وقایعی همچون فرود آمدن کشتی نوح بر کوه جودی، تولد حضرت «ابراهیم (ع)» و حضرت «عیسی (ع)» نیز رخ داده است.
وی در همین راستا ادامه داد: تاریخ اسلامی و بزرگان دین بیان می‌کنند که نخستین جایی که از زیر آب سر برآورد، مکه یا کعبه بوده است لذا به آن دحوالارض گفته می‌شود، نگاهی به معنای این واژه نشان می‌دهد دحو به معنای واگسترانیدن، گسترش دادن و چیزی را از جای آن برکندن و «دحوالارض» به معنای گستراندن زمین است. البته نکته قابل توجه دیگری که می‌توان در مورد دحوالارض به آن اشاره کرد این است که برخی منابع کهن وقوع دحوالارض را بر طبق سال‌شمار شمسی در مهر ماه دانسته‌اند.
عالمی پیرامون دیدگاه قرآن کریم نسبت به دحوالارض بیان کرد: در قرآن کریم چگونگی دحوالارض و زمان و مکان آغاز آن بیان نشده و تنها در آیه ۳۰ سوره انبیاء آمده است: «أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ ۖ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ، آیا کافران ندیدند که آسمان‌ها و زمین بسته بود ما آن‌ها را بشکافتیم و از آب هر چیز زنده‌ای را آفریدیم؟ پس چرا باز مردم طبیعت و ماده‌پرست به خدا ایمان نمی‌آورند؟».
عالمی آیه ۳۰ سوره انبیاء را مورد بررسی قرار داد و ابراز کرد: اصل خلقت در ابتدا به صورت توده‌ای گداخته و پیوسته بوده سپس اراده خداوند بر ایجاد زمین و آسمان قرار گرفت لذا حکمت الهی بر نظم دهی به عالم هستی مقرر شده و زمین از زیر خانه کعبه گسترانیده شده است، بدین ترتیب جهان هستی با همه گستردگیش ایجاد شد و این مهم نشانه‌ای از توحید است، در عین حال باید توجه کرد که حاکم بودن نظم بر جهان هستی خود را در رویداد عظیم دحوالارض نشان داده است.
وی نگاه جریان معارف و فرهنگ دینی را در مورد دحوالارض مطرح و ابراز کرد: روایات متعددی پیرامون دحوالارض بیان شده که همگی بر اهمیت خانه کعبه تاکید کرده است این مهم علت تاکید بر انجام مراسم حج آن هم به دور خانه کعبه را بیان می‌کند بدین ترتیب فلسفه اهمیت جایگاه کعبه برای انسان‌ها معین می‌شود.
این کارشناس علوم قرآنی به ارزش و جایگاه دحوالارض اشاه و تاکید کرد: از دحوالارض به عنوان روزی مهم در تاریخ اسلام یاد شده در کتاب زادالمعاد جلد یک صفحه ۱۵۶ آمده است: «پیامبراکرم (ص)» در مورد جایگاه دحوالارض فرموده اند: «فِی ذِی اَلْقَعْدَةِ لَیْلَةٌ مُبَارَکَةٌ وَ هِیَ لَیْلَةُ خَمْسَ عَشْرَةَ یَنْظُرُ اَللَّهُ إِلَى عِبَادِهِ اَلْمُؤْمِنِینَ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ أَجْرُ اَلْعَامِلِ فِیهَا بِطَاعَةِ اَللَّهِ أَجْرُ مِائَةِ سَائِحٍ لَمْ یَعْصِ اَللَّهَ طَرْفَةَ عَیْنٍ فَإِذَا کَانَ نِصْفُ اَللَّیْلِ فَخُذْ فِی اَلْعَمَلِ بِطَاعَةِ اَللَّهِ وَ اَلصَّلاَةِ وَ طَلَبِ اَلْحَوَائِجِ فَقَدْ رُوِیَ أَنَّهُ لاَ یَبْقَى أَحَدٌ سَأَلَ اَللَّهَ فِیهَا حَاجَةً إِلاَّ أَعْطَاهُ»، در شب پانزدهم ماه ذى القعده حق تعالى به سوى بندگان مؤمن خود نظر رحمت مى‌کند؛ کسى که آن شب را به عبادت به سر آورد ثواب صد عابد به او عطا مى‌کند که در یک چشم بر هم زدن معصیت خدا نکرده باشد و چون نصف شب بگذرد شروع کند به عبادت و نماز و حاجات خود را از حق تعالى طلب کند، هر حاجتی طلب کنى مستجاب مى‌گردد. البته در برخی منابع ذکر شده که ظهور در روز دحوالارض زخ خواهد داد.
وی ابراز کرد: در کتاب اقبال الاعمال آمده است «امام رضا (ع)» در روز بیست و پنجم ذى القعده به همراه تعدادی از یارانشان فرمودند: «صوموا؛ فإِنّی أصبَحتُ صائِماً. قُلنا: جُعِلنا فِداکَ، أیُّ یومٍ هُوَ؟ فقالَ: یومٌ نُشِرَت فیهِ الرَّحمَةُ، ودُحیَت فیهِ الأَرضُ، ونُصِبَت فیهِ الکَعبَةُ، وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ علیه السلام»، امروز را روزه بگیرید. من هم روزه هستم. گفتیم: قربانت شویم امروز، چه روزى است فرمود: روزى است که در آن، رحمت منتشر شد و زمین، گسترش یافت دحو‌الأرض، و کعبه برپا شد، و حضرت «آدم (ع)» به زمین هبوط کرد».
عالمی پیرامون اعمال شب و روز دحوالارض بیان کرد: در شب و روز دحوالارض که در ۲۵ ماه ذی القعده قرار دارد سخنان بسیاری به میان آمده است، «امام رضا (ع)» تاکید کرده اند روزه در این روز بسیار ارزشمند است لذا معادل ۷۰ روز فضیلت را در خود دارد حتی در روایتی دیگر آمده که کفاره هفتاد سال عبادت است، همچنین بیان ذکر استغفار در روز دحوالارض بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
وی به دیگر اعمال روز ۲۵ ذی القعده اشاره و بیان کرد: غسل در روز ۲۵ ذی القعده بسیار ثواب دارد در عین حال نمازی نیز برای روز دحوالارض بیان شده که زمان آن بعد از طلوع خورشید و قبل از اذان ظهر است و نحوه بجا آوردن آن عبارتست از یک نماز دو رکعتی که در هر رکعت یک حمد و پنج مرتبه سوره شمس بیان شده پس از پایان یافتن نماز ذکر «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» گفته می‌شود و این دعا: «یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِو»، خوانده می‌شود.
عالمی پیرامون ادعیه روز دحوالارض خاطرنشان کرد: در کتاب مصباح الشریعه دعایی در مورد روز دحوالارض آمده است که خواندن آن مستحب است، در این دعا آمده است: «اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَةً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَةً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَى کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ مَمْنُونٍ تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ بِوُلاةِ أَمْرِکَ وَ حَفَظَةِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَى یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی أَوْلِیَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ وَ اذْکُرْنِی عَلَى طُولِ الْبِلَى إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَى وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَى وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرَامَةِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَى مِیعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ]أَوْلِیَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ فِی أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَکَ حَتَّى تَرْضَى وَ یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَى یَدَیْهِ جَدِیدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَى جَمِیعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّى نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِیَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ َلَى مُحَمَّدٍ وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [َلَیْهِم وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ، همچنین میر داماد در رساله «اربعه ایام» خود در بیان اعمال روز دحوالارض گفته است که زیارت «امام رضا (ع)» در این روز افضل اعمال مستحبه محسوب می‌شود البته چون در شرایط خطر بیماری کرونا قرار داریم و زیارت در این شرایط جایز نیست لذا می‌توان از راه دور به زیارت «امام رضا (ع)» پرداخت بدین ترتیب که در مکانی مرتفع در منزل می‌ایستیم و دو رکعت نماز زیارت «امام رضا (ع)» را بجا می‌آوریم سپس به سوی بارگاه این امام بزرگوار ایستاده و به ایشان سلام می‌دهیم این شیوه از زیارت از سوی، اما «صادق (ع)» بیان شده و به عنوان زیارت از راه دور شناخته می‌شود.