مسوولان برای صیانت از آثار تاریخی توان لازم را ندارند

رجبعلی لباف خانیکی باستان شناس، پژوهشگر و مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی درخصوص نارسایی های موجود برای صیانت از آثار و بناهای تاریخی در برابر آسیب ها و تعرض ها به میزان گفت: در این باره باید عوامل گوناگون را در نظر گرفت. مهمترین نکته ای که در این خصوص وجود دارد این است که متولیان امور فرهنگی ما به همه چیز می پردازند غیر از تاریخ و آثار برجای مانده از آن. اگر به رسانه های گروهی توجه کنیم می بینیم در طول روز هیچ ناگفته ای را باقی نمی گذارند اما یک کلمه هم درباره فلسفه وجودی، کارکردها و ظرفیت های آثار تاریخی برای توسعه گردشگری و ارزآوری در کشور چیزی بیان نمی شود. درواقع این مساله به یک موضوع فرعی و غیر عمومی در سطح جامعه تبدیل شده است.

وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه آثار تاریخی در ایران به نسبت گستره علم و فرهنگ و تاریخ و نبوغ و استعداد ایرانیان از گذشته های دور تا دوران متاخر بسیار پرشمار است. برای همین تا حدودی باید به مسوولان نگهداری از این آثار حق داد. چون شاید برای صیانت از این آثار پرتعداد توان و کشش لازم را ندارند.

لباف خانیکی افزود: مساله دیگری که باید به آن اشاره کنم هم به بحث فرهنگ سازی در این رابطه بر می گردد. اگر دلسوزان جامعه به خصوص رسانه های گروهی برای فرهنگ سازی و گوشزد کردن اهمیت این آثار تاریخی دست به اقدام بزنند و ارزشمندی و سودآوری آثار و ابنیه تاریخی را به جامعه معرفی کنند در این صورت خود مردم بهترین پاسداران آثار تاریخی و فرهنگی کشور خواهند بود. همچنان که در نقاط دیگری از دنیا حرکت های مردمی در قالب فعالیت های مدنی برای صیانت از آثار تاریخی شکل گرفته است.

 

این کارشناس میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: اما نکته مهم دیگر در رابطه با نگهداری از آثار و ابنیه تاریخی به نوع عمل و اقدام مسوولان بر می گردد. گاه ممکن است بعضی از مسوولان به وظایفشان به خوبی عمل نکنند. یعنی درواقع ممکن است مسوولان مسائل را به زعم خودشان اصلی و فرعی ببیند و مثلا نگهداری از یک قلعه دورافتاده را چندان مهم به شمار نیاورند. البته برای اینکه آثار تاریخی مورد هجمه قرار بگیرند هم دلایل مختلفی وجود دارد. گاه شاهدیم سودای استفاده از مصالح ساختمانی به کار رفته در این آثار یا توهم پیدا کردن گنج و زیرخاکی عده ای را وا می دارد تا برای رفتن به سمت تپه های تاریخی و محوطه های باستانی بسیج شوند.

 

وی اضافه کرد: البته از مساله دشمنی هایی که علیه منافع ملی کشور وجود دارد هم نباید گذشت. واقعیت این است که دشمنان فرهنگ و تمدن این سرزمین هم و غمشان را برای ریشه کن کردن بنیادهای علمی، فرهنگی و فکری مملکتمان به کار گرفته اند. مثلا زمانی شایعه کرده بودند در نوک آسیاب های بادی الماس وجود دارد و با این حربه اراذل و اوباش را وا می داشتند تا برای رسیدن به الماس این آسیاب های قدیمی را تخریب کنند. ما بارها شاهد بروز چنین شایعاتی برای تخریب برج ها و بناهای تاریخی دیگری هم بوده ایم.

لباف خانیکی در واکنش به اینکه از چه راه هایی می توان برای مشارکت مردمی در صیانت از آثار تاریخی فرهنگ سازی کرد گفت: ما در جامعه شاهد تغییر ارزش ها و معیارها در عرصه های مختلف هستیم. در ارتباط با آثار تاریخی ادبیات ارج گذارانه ای نداریم. اینکه مثلا میزگردی با حضور چند باستان شناس، معمار، اقتصاددان و جامعه شناس برگزار شود تا هر کدام نقطه نظراتشان درباره سودمندی آثاری نظیر مسجد گوهرشاد یا مدرسه قیاسیه خرگرد را ابراز کنند و مثلا کارکردهای یک بنای تاریخی برای توسعه اقتصادی را تشریح کنند علاوه بر تقویت پایه های نظری این موضوع می توانند حاوی آموزش هایی برای عموم جامعه هم باشد. در چنین میزگردی این صاحب نظران حرف حسابی اگر داشته باشند مطرح می کنند و مردم هم شنونده خواهند بود و تاثیر لازم را خواهند گرفت. اما در مجموع آثار تاریخی که یادمان و یادگار تکاپوهای تمدنی پدران ما هستند اگر هیچ آورده ای هم برای ما نداشته باشند حداقل این قابلیت را دارند که پله های اولیه پیشرفت و توسعه جامعه باشند.