متخصص بیوتکنولوژی : ما در ایران از دانش لازم برای تولید واکسن برخورداریم

علی کرمی استاد مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی و متخصص بیوتکنولوژی درخصوص کیفیت واکسن‌هایی نظیر فایزر و مدرنا که تولید امریکا و انگلیس هستند به میزان گفت: تعدادی از کشور‌های امریکایی و اروپایی شروع به تزریق این واکسن کرده اند؛ که اگر به به پایگاه‌های اطلاع رسانیشان مراجعه شود در آنجا اعلام می‌کنند که کدام کشور‌ها واکسن فایزر را می‌زنند. در این خصوص باید به نکته توجه شود. اولا نمی‌شود گفت همه جا از این نوع واکسن استفاده می‌شود. ثانیا این‌ها اطلاع رسانی ناقصی برای مردم دارند. درواقع بسیاری از نکات مربوط به این نوع واکسن‌ها را که به عنوان واکسن نسل جدید ژنتیکی مطرح شده اند را به مردم نمی‌گویند. خود من به عنوان دانشمند متخصص این حوزه کلی جان کنده ام تا توانستم به اطلاعات مربوط به این واکسن‌ها دست پیدا کنم.

 

 

وی بیان داشت: متاسفم برای جامعه غرب که ادعای آزادی بیان دارند، اما برای حفظ منافع شرکت‌هایی که دولت هایشان سرمایه گذاری کلانی روی آن‌ها کرده اند مانع از اطلاعات رسانی شفاف در این باره می‌شوند. درمورد همین واکسن‌های ژنتیکی و اینکه چرا ما به این نوع واکسن‌ها می‌گوییم واکسن ژنی باید توضیحاتی ارائه دهم. من حدود هجده سال پیش زمانی که عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین (ع) بودم پروژه‌ای که دقیقا همین نسلی که الان غربی‌ها شروع به تولیدش کرده اند و چقدر هم طول انجام این پروژه کوتاه بود را شروع کردم. در غرب شاید ده ماه هم طول نکشید اما ما هجده سال کار کردیم و عده‌ای به ما می‌گفتند شما می‌خواهید ژن تزریق کنید و این کار عوارضی به دنبال خواهد داشت و مثلا این ژن جهش پیدا می‌کند و مسائل مختلف دیگری که در بحث ایمنی واکسن‌ها مطرح است. به ما مجوز نمی‌دادند و ما فقط در سطح حیوانات می‌توانستیم این کار را پیش ببریم.

 

کرمی ادامه داد: نکته جالب اینکه بعد از یک سال که از شیوع کرونا می‌گذرد شرکت‌های غربی با سرمایه گذاری‌های کلان واکسن را تولید می‌کنند و چنان هم تبلیغات می‌کنند درباره موثر بودن این واکسن‌ها که اگر من به عنوان یک دانشمند خیلی فنی و تخصصی درباره این واکسن‌ها صحبت کنم عده ای، چون چنان مورد شست و شوی مغزی قرار گرفته اند خواهند گفت مقالات شما درباره این واکسن کجاست. درحالی که این واکسن حداکثر یک ماه است که درحال تزریق شدن است. حداقل باید یک جمعیت عظیمی برود و یک سال بگذرد تا ما بتوانیم نتایجش را بررسی و بعد مقاله منتشر کنیم. این‌ها توانسته اند تا این حد روی ذهن بعضی‌ها کار کنند و به شدت هم با کسانی که بخواهند درباره مضرات این نوع واکسن‌ها سخنی بگویند مقابله می‌کنند.

 

استاد مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی درباره امکان‌های موجود برای خرید واکسن کرونا از نقاطی غیر از امریکا و انگلیس گفت: من می‌توانم برای افرادی که می‌خواهند درجریان روزآمد شدن داده‌های مربوط به واکسن‌های دنیا هستند یک پایگاه اطلاع رسانی را معرفی می‌کنم که درآنجا خواهید دید که حدود پانزده یا شانزده واکسن در لیست قرار دارد که درحال تزریق شدن هستند. خیلی از کشور‌های عربی و ترکیه هم از این واکسن‌ها خریداری کرده اند. چرا این موارد گفته نمی‌شود. این‌ها همین واکسن‌هایی است که ایران هم از همین نمونه‌ها ساخته است. چون ما سابقه طولانی ساخت واکسن در روی کره زمین داریم. ما از زمان امیرکبیر سابقه تزریق واکسن داریم و این طور نیست که در این زمینه بی تجربه باشیم. انستیتو رازی ما سابقه صدساله در ساختن واکسن دامی و انسانی دارد. یا انستیتوی پاستور ما هم باز سابقه صدسال ساختن واکسن دارد. اکثر واکسن‌هایی هم که امروز به کودکان تزریق می‌کنیم و خیلی هم امن هستند تولید همین دو موسسه است. ما در این زمینه از دانش لازم برخورداریم.

 

وی با طرح این پرسش که چرا ایران مدل ویروس کشته را انتخاب کرد افزود: برای اینکه دانشمندان ایرانی روی پنج مدل مختلف واکسن شروع به کار کردند. یکی از این مدل‌ها همانی است که موسسات خارجی روی آن‌ها کار می‌کنند که هنوز به فاز بالینی نرسیده است. نکته اینجاست که نباید تصور شود که فقط آن واکسن‌ها کارایی دارند. جالب است که از امارات و از خیلی از کشور‌ها ایرانیانی که در آنجا هستند این نوع واکسن را شناخته اند. جالب است افرادی از بعضی نقاط اروپا مثل سوئد به من مراجعه می‌کنند و می‌گویند شک داریم این واکسن را تزریق کنیم یا آن را. از امارات، ترکیه و خیلی از کشور‌ها افرادی از من می‌پرسند که ما هم می‌توانیم واکسن فایزر را بزنیم و هم واکسن سینوفارم چینی را بزنیم. پس معلوم می‌شود در کشور‌های عربی واکسن چینی را هم خریده اند. اما طوری تبلیغ شده که انگار همه کشور‌ها فقط واکسن فایزر را می‌خرند.

 

این متخصص بیوتکنولوژی با اشاره به کشور‌هایی نظیر چین، هند و روسیه که می‌توان از آن‌ها واکسن تهیه کرد گفت: اینکه از چه کشوری واکسن خریداری شود اهمیتی ندارد. مهم آن است که واکسن خریداری شده کیفیت لازم را داشته باشد و از نظر شاخصه‌های مربوط به استاندارد و اسناد و مدارک علمی وضع مطلوبی داشته باشد. واقعیت این است که در زمینه ساخت واکسن کشور چین از همه دنیا جلوتر است. چون این بیماری از چین شروع شد. انستیتو ووهان را شاید خیلی‌ها نشناسند. این انستیتو یکی از معروف‌ترین موسسات ویروس شناسی جهان است. این انستیتو زیر نظر آکادمی علوم چین قرار دارد و از سطح علمی بالایی برخوردار است. قبل از اینکه امریکایی‌ها ساخت واکسن را شروع کنند این موسسه اولین واکسن را ساخت. چون ویروس کرونا قبل از همه در چین به وجود آمد. چینی‌ها سراغ مدل ویروس کشته رفتند. این ویروس‌های کشته حدود صد سال است که در دنیا تزریق می‌شود. درواقع سالیان درازی است که چندین ویروس کشته به بشر تزریق شده است. پس در دنیا سابقه تزریق این نوع ویروس‌های کشته را داریم. ولی ویروس ام. آر. ان.‌ای برای اولین بار است که در کره زمین به بشر تزریق می‌شود.

 

 

وی ادامه داد: در ایران من از بیست سال پیش پروژه واکسن‌های ژنی را شروع کردم آن زمان همه با من مخالفت می‌کردند، اما امروز همان‌ها مدافع واکسن ام. آر. ان. ای. شده اند. در واکسن یا خود ویروس زده می‌شود یا ویروس زنده ضعیف شده که مدل ویروس فلج اطفال است. البته فلج اطفال مدل دیگری هم دارد که ویروس فلج اطفال کشته است مانند همین ویروس کرونا. در کنارش واکسن هپاتیت که در همه جای دنیا به همه کودکان می‌زنند در ایران هم این واکسن را با کمک کشور کوبا ساخته ایم. جالب این است که دومین واکسنی که انستیتو پاستور در حال گرفتن مجوز آن است که اگر وزارت بهداشت تایید کند تولیدش  آغاز می‌شود دقیقا شبیه واکسن هپاتیت ماست. این واکسن پروتئین نو ترکیب است. درواقع اولی ویروس ضعیف شده دومی ویروس کشته و سومی پروتئین نوترکیب است.

 

کرمی خاطرنشان کرد: نکته جالب این جاست که آنچه که امریکایی‌ها و انگلیسی‌ها ساخته اند هیچ کدام از این سه مورد نیست و یک چیز کاملا نویی است که ما به آن می‌گوییم نسل چهارم واکسن‌های ژنی. چون ساختار ژنتیکی ویروس کرونا آر ان ای است و دی ان ای نیست. اینها یک تکه از ژن این ویروس را برداشته اند که سر آن شاخک‌ها که روی ویروس کرونا یک شاخک‌هایی را می‌بینید. نوک آن دقیقا وقتی وارد سیستم تنفسی فردی می‌شود نوک آن یک آنتی ژنی وجود دارد که مثل کلید وصل می‌شود به یک گیرنده مثل قفل که روی سلول‌های انسان وجود دارد و این را باز می‌کند و وارد سلول می‌شود. من تمام تکنولوژی این واکسن‌ها را به عنوان یک کارشناس بررسی می‌کنم. من در این رابطه پروژه تحقیقاتی داشته ام و مدافع این‌ها هستم. ولی صحبتی که دارم این واکسن را در طول یک سال ساخته اند. گاهی هشت تا نه سال طول می‌کشد تا تمام مراحل تحقیق و توسعه و کارآزمایی طی شود و مجوزش صادر شود. اما این واکسن کلا یک سال طول کشید و با شتاب و عجله خیلی زیاد این کار انجام شد. دلیلش هم این است که امریکا از نظر تلفات در رتبه اول قرار دارد و وضع این کشور بحرانی است. وضع انگلیس هم همین طور است و احساس می‌کنند قادر به کنترل این بیماری نیستند.

 

 

وی با بیان اینکه ما در ایران این وضعیت امریکا و انگلیس را نداریم گفت: الان تعداد فوتی‌های روزانه ما از ۵۰۰ نفر به ۸۵ نفر رسیده است. ما چگونه به این رقم رسیدیم؟ مگر ما واکسن را تزریق کرده ایم که به این آمار رسیده ایم؟ ما با غربالگری و اعمال محدودیت و اجرای پروتکل‌های بهداشتی این بیماری را کنترل کردیم. ولی غربی‌ها هرکاری می‌کنند قادر به کنترل این بیماری نیستند. انگلیس که به یک وضع فاجعه بار رسیده و ویروس جهش یافته انگلیسی مرتب درحال انتشار است. آمار امریکا هم که در یک روز چهارهزار نفر کشته داده اند واقعا وحشتناک است. آن‌ها می‌خواهند هر جور شده این اپیدمی را کنترل کنند، چون وضع کشورهایشان به هم ریخته است. ما، اما چنین اولویتی نداریم. واکسن ایرانی ممکن است اردیبهشت یا خرداد به دست ما برسد. تا آن موقع همان مدلی که خودمان در حال تولیدش هستیم را از یک کشور قابل اعتماد تهیه کنیم. مثل همان واکسنی که ترکیه خریده و هزاران نفر هم تزریق کرده اند و عارضه‌ای هم نداشته و مقاله اش هم منتشر شده که براساس آن نود و یک درصد ایمنی داشته است. در واقع ایمنی این واکسن چیزی در حد همین فایزر و مدرناست که ادعا می‌کنند نود و دو درصد ایمنی دارد. این واکسن همان سینوفارم چینی است.

کرمی با اشاره به انتقادات مطرح شده درباره کیفیت مواد اولیه ساخت واکسن ایرانی کرونا گفت: در آزمایشگاه‌های ایران مواد اولیه‌ای که استفاده می‌شود بخشی از آن تولید داخلی است و بخشی هم که مواد شیمیایی است و پنجاه سال است که از نقاط مختلف دنیا می‌خریم. خیلی از دارو‌هایی که از داروخانه‌ها می‌خریم و روی بسته هایشان نوشته شده ساخت ایران مواد اولیه این دارو‌ها از کشور دیگری خریده شده و در کارخانه‌های داخلی تبدیل به کپسول شده است. خیلی از مواد صنعتی را هم از خارج می‌خریم و بعد این مواد را تبدیل به صنعت می‌کنیم. در مورد مواد اولیه این دارو‌ها هم ما برخی از ریجنت‌ها را همواره از اول انقلاب از خارج خریده ایم. من به عنوان یک متخصص و استاد دانشگاه می‌گویم که همان ماده‌ای که در اروپا استفاده شده در ایران هم استفاده می‌شود و هیچ فرقی هم با هم ندارند. مواد اولیه‌ای که امروز برای ساخت واکسن کرونا استفاده می‌کنیم همان موادی است که انستیتو رازی از نود سال پیش استفاده می‌کرد. حال جای سوال دارد که چرا عده‌ای امروز نسبت به این حساس شده اند. آیا تمام موادی که برای کشت سلول هایمان استفاده می‌کنیم باید تولید ایران باشد؟ صادقانه باید بگویم بعضی از این مواد که دارای مولکول‌های پیچیده است تولید داخل نیست. بعضی از این مواد هم، چون مقدار مورد نیاز ما مثلا پانصد گرم است پس نیاز نداریم که برای تولیدش در داخل کشور کارخانه ایجاد کنیم.

 

 

وی ادامه داد: بعضی از افراد، چون نسبت به مسائل فنی آگاهی ندارند تصور می‌کنند ما می‌خواهیم همه چیز را در داخل تولید کنیم. اما واقعیت این است که بعضی چیز‌ها ارزش اقتصادی تولید در داخل را ندارد، چون نیاز ما به آن مواد اندک است. مساله اصلی برای ما این است که این واکسن توسط دانشمندان بسیجی انقلابی ساخته شده است. خیلی از این‌ها زیر دست افرادی نظیر همین شهید فخری زاده پرورش پیدا کرده اند و خیلی از این افراد در ستاد اجرایی فرمان امام مشغول خدمت هستند. عده‌ای از ما انتقاد می‌کنند که شما از ریجنت‌های خارجی استفاده می‌کنید در حالی که خود این‌ها به واکسن فایزر که همه چیزش ساخت خارج است اعتماد می‌کنند. این ویروس کرونا را گرفته اند و تولیدش کرده اند و بعد این را کشته اند و فرموله اش کردند و موادی را هم به آن افزوده اند تبدیل به این واکسنی شده که الان هم به چند نفر تزریق شده و خوشبختانه یک هفته تا ده روز می‌گذرد و هیچ عارضه‌ای هم نشان نداده است. دوهفته که بگذرد واکسن دوم را هم تزریق می‌کنند. به نظر من این قابل اعتماد است، چون توسط دانشمندان ایرانی تولید شده و همه چیزش تحت کنترل و نظارت خودمان در داخل کشور است. درحالی که واکسن فایزر امریکایی که با تردید‌های جدی هم مواجه است و هر روز اخباری درباره عوارض این واکسن به گوش می‌رسد که افراد تزریق کننده این واکسن فوت شده اند یا با عوارض دیگری دست به گریبان شده اند.

 

کرمی بیان داشت: صادقانه بگویم ویروس کشته مزیتی که به واکسن‌هایی نظیر فایزر، مدرنا، ویان تک و آکسفورد دارد این است که پیکره کل ویروس است. کل پیکره ویروس فقط آن شاخک‌ها نیست و آنتی ژن‌های دیگری را هم شامل می‌شود که آن‌ها هم سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند. مدلی که ما انتخاب کردیم یعنی همان سینوواک و سینوفارم به این واکسن‌ها ترجیح دارد. چون اولا صد سال سابقه استفاده دارد و شناخته شده است. درحالی که واکسن ساخت غرب کاملا جدید است و برای اولین بار ساخته می‌شود. مجوزی که این مجوز به صورت اورژانسی داده شده است. در شرایط اضطرار برای نجات بیمار کار‌هایی صورت می‌گیرد که در حالت عادی انجام نمی‌شود. در همین مجوزی هم که به واکسن فایزر داده شده آمده که ممکن است این واکسن عوارض داشته باشد. وقتی چنین چیزی را می‌بینیم به قول مقام معظم رهبری باید نسبت به آن شک کرد. ما چرا باید چیزی را که احتمال دو خطر برایش متصور است را روی ملت خودمان تست کنیم؟ امریکایی‌ها به ما دارو هم نمی‌دهند و همه چیز ما را تحریم کرده اند حال ما چگونه انتظار داشته باشیم که این‌ها به ما واکسن بدهند. درحالی که کشور‌های دیگری هستند که سابقه دشمنی هم با ما ندارند و می‌توان از طریق آن‌ها این واکسن را تهیه کرد.