«صحنه گردان عاشورا» تحلیلی از وقایع کربلا

- کتاب«صحنه گردان عاشورا» که به قلم محمد هادی مصلحی نوشته شده و در انتشارات شهید کاظمی منتشر شده است.

 

تاکنون درخصوص حادثه عاشورا و تحلیل آن سخنان گوناگونی شنیده­ ایم؛ درباره روند شکل­ گیری این حادثه پس از رحلت پیامبر اعظم ص، نقش معاویه و فعالیت­های او، نقش یزید. درباره ابن زیاد و عمر سعد، مال حرام و دنیاخواهی و آرزوی حکومت ری، قیام توابّین و مختار و زهیر و حبیب و حُرّ بارها شنیده­ ایم. درباره، حضـرت علی اکبر ع، ادب و وفای اباالفضل العباس ع، نقش بی‌بدیل و صبوری حضـرت زینب س، حتی درباره حضور لشکریانی از فرشتگان و جنّیان که درخواست یاری حضـرت را داشتند، بارها شنیده‌ایم؛‌ اما معمولاً نقش یک وجود تأثیرگذار در حادثه‌ عاشورا که اساسی ­ترین نقش را ایفا می­کند، کمتر شنیده‌ایم. آری، نقش خداوند متعال در حادثه‌ عاشورا. کتاب «صحنه­ گردان عاشورا» تلاش خود را در راستای نشان دادن این نقش تأثیرگذار معطوف کرده است.

 

نویسنده این کتاب بر این باور است که سخن از عاشورا و عاشوراییان بدون بررسی نقش مدیر و مدبّر عالم نگاهی بس ناقص است. همین نگاه ناقص بستر ایجاد پرسش­ها و شبهات در ذهن بدخواهان و حتّی شیفتگان ارباب بی­کفن را فراهم کرده است. همین نگاه ناقص همراهان خود را از استفاده حداکثری ظرفیت­های پر شمار و تأثیرگذار مجالس عزای اباعبدالله الحسین علیه السلام محروم کرده است. همین نگاه­ ناقص منجر شده است که برخی به این گمان برسند که رسیدن به قله‌های سعادت اخروی، دو مسیر دارد. «دستگاه خداوند متعال» و «دستگاه امام حسین علیه السلام».یک مسیر، راه قرآن و ادعیه و تهذیب نفس و عمل به رساله و انجام واجبات و ترک محرّمات است و مسیر دیگر، راه اشک و خدمت و نوکری در مجالس اهل بیت علیهم السلام. یکی سخت و صعب‌العبور است و دیگری سهل و آسان.

 

در این کتاب به زیبایی و با استفاده از آیات قرآن کریم، روایات، ادعیه و زیارات اهل بیت علیهم السلام، نقش صحنه­ گردان عاشورا به نمایش گذاشته شده است. در این کتاب نگاه­ های جزیره‌ای به وقایع عالم به سوی نگرشی یکپارچه رهنمون شده­ است؛ نگرشی که در همه چیز و هر حادثه‌،‌ توجه به حضور پررنگ خداوند متعال دارد؛ یعنی نگاه به حوادث عالم از دریچه‌ تقدیر‌ها و نقشه‌ها و مدیریت‌های الهی. در آن هنگام که حوادث عالم را از دریچه‌ نظام مُقدّرات الهی به نظاره بنشینیم، به این نتیجه می­رسیم که صحنه‌گردان همه‌ حوادث عالم، یکی است. آن زمان که عاشورا را از دریچه‌ صحنه‌گردانی خداوند متعال ببینیم، تازه خواهیم فهمید که پیش از این، بیشتر ندانستن بود، تا دانستن. گویا عاشورا تازه برای ما عاشورا می­شود. آن زمان است که دیگر هیچ تقابلی بین «دستگاه خدا» و «دستگاه امام حسین علیه السلام» نخواهیم دید.

بررسی نقش خداوند متعال در حادثه عاشورا بنایی است که بر شالوده نگاه صحیح به نحوه قضا و قدر الهی پابرجا می­شود. ازاین­رو در این کتاب، با کمک آیاتی از سوره­ های آل عمران و انفال که به بازخوانی جعبه سیاه حوادث جنگ احد و بدر پرداخته­ اند، سبک­های مختلف صحنه­ گردانی پروردگار عالم در حوادث مورد بررسی قرار گرفته است. البته پیش­نیاز ورود به بحث قضا و قدر، مباحثی چون هدف خلقت و نحوه‌ نقش‌آفرینی دیگر موجودات مختار، همچون انسان‌های مؤمن و کافر و شیاطین و فرشتگان و دیگر عوامل می­باشد.

 

یکی از دلایل گستردگی مطالب این کتاب، بررسی یک به یک این مباحث است. البته با گسترش مطالب، نه‌تنها نگرش ما به حادثه‌ عاشورا تغییر خواهد کرد، بلکه نگرش ما به تمام مسائل ریز و درشت زندگی عوض خواهد شد و ان‌شاءالله نقش صحنه‌گردان عاشورا را در تمام زندگی خود و دیگران به گونه‌ای دیگر مشاهده خواهیم کرد. ان­شاءالله با مطالعه این کتاب، با کنار رفتن پرده‌های جهل و نادانی از پیش چشمانمان و فرار از سطحی­ نگری، به قله آرامش نگرش توحیدی به حوادث عالم، صعود کنیم.

 

متاسفانه در جامعه‌ امروز ما نام بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی را آن قدر شنیده‌ایم که گویا این ناهنجاری‌ها همنشین همیشگی و بخش جدانشدنی زندگی صنعتی امروز شده است؛ طلاق، افسـردگی، یأس و ناامیدی، عقده، هیجان‌های کاذب، خشونت، اعتیاد، خودکشی، و... . این امراض خطرناک روحی-روانی با اینکه در ظاهر، بسیار با یکدیگر تفاوت دارند و به قول برخی برای درمان هرکدام باید از راهکار‌های مخصوص به خود استفاده کرد، حقیقت امر این است که آن‌ها چون درختان گوناگونی هستند که در یک زمین فاسد روییده‌اند. اگر بستر رویش این درختان اصلاح شود، همان درختانی که تا دیروز میوه‌های فاسدی را به بار نشسته بودند، جان تازه‌ای می‌گیرند و اندک اندک با همان تنوع، همه از میوه‌هایی خوش‌گوار برخوردار می‌شوند. نویسنده کتاب «صحنه­ گردان عاشورا» در آغاز سخن از تجربه خود در مقابل این ناهنجاری­ها می­گوید:

 

«پس از سال‌ها تجربه‌ کار تربیتی و بررسی ریشه‌های رفتار نفوس انسان‌ها و جلسات مشاوره در این گونه موارد، بیشتر اوقات با یک ریشه‌ مشترک برای این امراض روحی-روانی مواجه شدم و آن، تقابل افکار این افراد با قضا و قدر الهی و عدم درک صحیح حوادث پیرامون و محاسبه‌ اشتباه داشته‌ها و نداشته‌های خود بود.

 

بارها به چشم خویش دیدم که آشنایی افراد مختلف با گوشه‌‌هایی از مباحث قضا و قدر الهی باعث می‌شد تفاوت بنیادین در حالات و رفتارشان ایجاد شود. یکی از انگیزه‌های اصلی بنده برای نوشتن این کتاب، همین بازخوردهای مثبتی بود که از طرح مطالب ناب قرآنی و کلمات اهل بیت علیهم السلام درباره نظام مقدّرات الهی دیده می‌شد که متأسفانه در جامعه امروز ما حتّی در بین بسیاری از متدیّنین، غریب مانده است.»

 

اینک پرسشی کلیدی که ذهن نویسنده محترم را به خود مشغول کرده و خاستگاه تولید این اثر گران­سنگ شده است با یکدیگر ببینیم:

 

«صحنه­ گردان عاشورا، همان خدای ابراهیم خلیل علیه السلام است و آتش نمرود. همان خدای موسای کلیم علیه السلام است و رود نیل. همان خدای کعبه است و سپاه پرندگان. همان خدای پیامبر اکرم صل الله علیه و آله است و غار ثور، خدایی که در بزنگاه حادثه، نصرت خود را از اولیائش دریغ نمی­کرد. اما در عاشورا، عزیزترین بنده او تنهاست! نه خدا معجزه کرد و نه حسین بن علی علیه السلام یاری فرشتگان و اجنه را پذیرفت تا تلخ­ترین و حزن­ انگیزترین جنایت تاریخ رقم خورد. به­ راستی چرا خدا رحمی نکرد؟ چرا پروردگار عالم می­خواست حسین بن علی علیه السلام را کشته ببیند و اهل بیتش را اسیر؟!»