اجماع داخلی برای پیگیری بین‌المللی پرونده ترور حاج قاسم؛ از «تعقیب قضایی آمر» تا «مراحل نهایی صدور کیفرخواست»/ دستگاه دیپلماسی مترصد فرصت‌ها برای تشریح جنایت رژیم آمریکا
- بامداد روز جمعه ۱۳ دی ۹۸ و در پی حمله هوایی نیرو‌های متجاوز و تروریست آمریکایی در نزدیکی فرودگاه بغداد، سرباز ولایت و امت اسلامی سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده فداکار شجاع و بی‌نظیر نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از عمری مجاهدت، فداکاری و نقش‌آفرینی‌های ماندگار و پر افتخار در راه اعتلای اسلام و دفاع از قرآن و اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و سرافرازی ایران عزیز، به همراه جمعی از همراهانش از جمله ابومهدی المهندس نایب رییس حشدالشعبی عراق به شهادت رسید.
پس از این جنایت تروریست‌های آمریکایی، سلسله اقداماتی در راستای انتقام از آنها در ابعاد سیاسی و نظامی به عمل آمد؛ در نخستین گام، پارلمان عراق در روز یکشنبه ۱۵ دی ۹۸ با اکثریت آراء طرح اخراج تروریست‌های آمریکایی از خاک عراق را تصویب کرد؛ سپس در بامداد چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸ همزمان با تدفین با شکوه پیکر مطهر حاج قاسم، پایگاه مجهز آمریکایی‌ها با نام عین‌الاسد در غرب عراق توسط غیورمردان سپاهی موشک‌باران شد.
اما علاوه بر انتقام‌گیری سیاسی و نظامی، پیگیری حقوقی جنایت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و همرزمانش نیز در دستور کار قرار گرفت.
ترور فرماندهان نظامی؛ نقض آشکار موازین حقوق بین‌الملل
مطابق اصول حقوقی بین‌المللی، ترور فرماندهان نظامی و مقامات رسمی یک کشور مستقل عضو ملل متحد توسط رژیم آمریکا، مصداق بارز تروریسم دولتی علیه ایران و نقض آشکار موازین حقوق بین‌الملل است.
همچنین با توجه به انجام عملیات اجرایی ترور در خاک عراق، این اقدام نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور عراق قلمداد و قابل پیگیری و تعقیب حقوقی از سوی آن کشور نیز است.
مصداق بارز تروریسم دولتی
در همان روز جمعه ۱۳ دی ۹۸، «مجید تخت‌روانچی» نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل طی نامه‌ای به «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، متذکر شد: اقدام آمریکا در به شهادت رساندن سردار سلیمانی و همراهان وی یک اقدام تروریستی جنایتکارانه است. این اقدام تروریستی بر اساس دستور مستقیم رییس‌جمهور آمریکا صورت گرفت؛ این عمل یک اقدام جنایتکارانه و مصداق بارز تروریسم دولتی است و نقض فاحش اصول اساسی حقوق بین‌الملل، به ویژه اصول مصرح در منشور سازمان ملل متحد محسوب می‌شود و موجب مسئولیت بین‌المللی آمریکا است.
البته آنطور که محسن بهاروند معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه به خبرنگار میزان گفته است، علاوه بر نگارش نامه خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد، وزارت امور خارجه در شورای امنیت نیز اقدام به ثبت شکایت کرده و به کمیسیون عالی حقوق بشر نیز موضوع این جنایت را منتقل کرده است؛ همچنین در این رابطه، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه با مسئولان تمام کشور‌های دوست مذاکره تلفنی داشته است.
بهاروند در گفت‌وگو با میزان تاکید کرد: وزارت امور خارجه هیچ مجال و فرصتی را برای تشریح جنایت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و طرح شکایت در این رابطه از دست نمی‌دهد.
تشکیل هیئت قضایی و مستشاری با محوریت قوه قضاییه
چند روز بعد از جنایت آمریکا در ترور حاج قاسم و همرزمانش، هیئت قضایی و مستشاری برای پیگیری پرونده این جنایت با محوریت قوه قضاییه تشکیل شد. این هیئت قضایی مرکب از دادستان تهران، رییس شعبه بین‌الملل دادگاه، معاون دادستان، بازپرس ویژه، هیئت مستشاری، یکی از نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستاد حقوق بشر قوه قضاییه است.
این هیئت قضایی و مستشاری که مکلف به بررسی و هدایت روند پیگیری پرونده ملی ترور حاج قاسم و همرزمانش است، هر ۱۵ روز یکبار با حضور همه اعضای کمیته‌های قضایی و مستشاری تشکیل جلسه می‌دهد و باید روند بررسی و گزارشات مرتبط با آن را به اطلاع رییس قوه قضاییه برساند.
محسن بهاروند، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه که نماینده دستگاه دیپلماسی در هیئت قضایی و مستشاری پیگیری پرونده حقوقی ترور شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی است، در همان گفت‌وگو با میزان با اشاره به نقش قوه قضاییه و ریاست دستگاه قضا در پیگیری این پرونده بسیار مهم ملی، اظهار داشت: در پرونده رسیدگی حقوقی به ترور شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی، محوریت اصلی با قوه قضاییه است؛ در این رابطه شخص آیت‌الله رییسی اهتمام داشتند و جلساتی را با حضور خودشان و مشارکت نمایندگان سایر دستگاه‌ها برگزار کردند. همچنین نقشه راه پیگیری حقوقی پرونده ترور سردار سلیمانی توسط آیت‌الله رییسی ترسیم شد و بر مبنای پیشنهاد ایشان امور مربوطه به صورت منسجم و منظم در قالب دو بخش قضایی و مستشاری در دست پیگیری است. در بخش قضایی امور مربوطه با محوریت دادستانی، شعبه بین‌الملل دادگاه، معاون دادستان و بازپرس ویژه پیگیری می‌شود و در بخش مستشاری اقداماتی در راستای جمع‌آوری اطلاعات، مستندات، شواهد و ادله جنایت فوق‌الذکر انجام می‌گیرد. مستنداتی که توسط این هیئت مستشاری جمع‌آوری و تنظیم می‌شود برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم به هیئت قضایی ارجاع می‌شود.
تاکید آیت‌الله رییسی بر پیگرد حقوقی و همه‌جانبه جنایت آمریکایی‌ها
در روز ۵ بهمن ۹۸، آیت‌الله رییسی رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران در تماس تلفنی با «فائق زیدان» رییس شورای‌عالی قضایی عراق بر پیگرد حقوقی و همه‌جانبه جنایت آمریکایی‌ها در ترور سردار سپهبد شهید سلیمانی، مجاهد بزرگ شهید ابومهدی المهندس و دیگر همراهان ایشان تأکید کرد.
رییس قوه قضاییه کشورمان در این تماس تلفنی، جنایت آمریکایی‌ها در ترور دو سردار و مجاهد بزرگ ایرانی و عراقی را هولناک و غم‌انگیز خواند و با اشاره به اعتراف رسمی رژیم آمریکا به انجام این ترور، گفت: این جنایت بر خلاف همه میثاق‌ها و قوانین بین‌المللی است و مطالبه جدی مردم ایران و عراق، پیگرد حقوقی و مجازات آمران و عاملان این ترور است.
نقض اصول متعدد حقوق بین‌الملل توسط آمریکا
آیت‌الله رییسی در ادامه این تماس تلفنی با اشاره به ابعادی از تروریستی بودن جنایت رژیم آمریکا از جمله ترور حاج قاسم سلیمانی و همراهان ایشان در حالی که آن شهید بزرگوار به تصریح نخست‌وزیر عراق مهمان رسمی دولت عراق و در حال انجام یک مأموریت دیپلماتیک با رعایت همه قوانین و مقررات کشور میزبان بوده است، افزود: این اقدام آمریکایی‌ها بدون تردید، تجاوزکارانه و ناقض اصول متعدد مانند اصل ممنوعیت توسل به زور، حق حیات و حقوق افراد مورد حمایت حقوق بین‌الملل است و توجیه‌های آمریکایی‌ها برای انجام این جنایت حتی در خود جامعه آمریکا نیز مردود و مخدوش واقع شده است.
انتظار از دولت و دستگاه قضایی عراق در پیگرد حقوقی جنایت آمریکا
رییس قوه قضاییه کشورمان در ادامه گفت‌وگو با «فائق زیدان» رییس شورای‌عالی قضایی عراق با اشاره به تسلط استکبار و در رأس آن آمریکا بر محاکم بین‌المللی، این واقعیت را موجب انصراف از دنبال کردن موضوع ندانست و افزود: ما از جانب ملت‌های ایران و عراق و تمام آزادی‌خواهان و دلبستگان جبهه مقاومت موظف هستیم خونخواهی این مجاهدان شهید را با همه توان دنبال کنیم و انتظار داریم همچنان که این پیگیری در دولت و قوه قضاییه جمهوری اسلامی آغاز شده است، دولت و دستگاه قضایی عراق نیز پیگرد حقوقی جنایت آمریکا را به صورت جامع و هماهنگ تا حصول نتیجه دنبال کنند.
مقام قضایی عراق: سردار سلیمانی مهمان دولت عراق بود
در این تماس تلفنی، «فائق زیدان» رییس شورای عالی قضایی عراق با تأکید بر اینکه شهید سردار سلیمانی و شهید ابومهدی از قهرمانان مبارزه با تروریسم و آزادسازی مناطق اشغالی عراق از دست داعش بودند، افزود: شهید سلیمانی مهمان دولت عراق بود و همه جزئیاتی که جنابعالی درخصوص ابعاد حقوقی داخلی و بین المللی این موضوع گفتید مورد قبول ماست.
زیدان خطاب به آیت‌الله رییسی افزود: به جنابعالی اطمینان می‌دهم که از همان ساعات اولیه در عراق تحقیقات در این زمینه شروع و برای رسیدگی قضایی پرونده بزرگی تشکیل شده است. ما با دقت زیادی روی این موضوع متمرکز هستیم و به صورت مستمر و روزانه مراحل را دنبال می‌کنیم. در زمینه بین‌المللی نیز آماده همکاری و اقدام مشترک با جمهوری اسلامی تا حصول نتیجه در محاکم بین‌المللی هستیم.
در پایان این مکالمه، رییس قوه قضاییه کشورمان پیگیری این موضوع را به وزیردادگستری و معاون امور بین‌الملل قوه قضاییه محول کرد.
پیگیری جنایت آمریکا در دو عرصه حقوقی و کیفری
در روز ۲۷ بهمن ۹۸، علی باقری‌کنی معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه در دیدار با مقامات وزارت دادگستری عراق، تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران بر اساس قوانین داخلی در حال پیگیری جنایت آمریکا در دو عرصه حقوقی و کیفری است و در عین حال به طور جدی از همه ظرفیت‌های حقوقی و قضایی بین‌المللی برای تعقیب و مجازات آمران و عاملان این جنایت استفاده خواهد کرد.
باقری‌کنی تصریح کرد: از آنجا که جنایت آمریکا نقض فاحش حقوق بنیادین بشر در منشور جهانی حقوق بشر از جمله نقض آشکار حق حیات و اصل کرامت انسانی است، جمهوری اسلامی ایران از تمام ظرفیت‌های حقوق بشری برای محکومیت رژیم آمریکا بهره خواهد برد.
نشست تخصصی ویژه بررسی اقدامات صورت گرفته در پیگیری پرونده ترور حاج قاسم
اما در روز ۲۰ اسفند ۹۸، در ادامه روند پیگیری‌های قوه قضاییه مبنی بر تشکیل پرونده قضایی و تحت تعقیب قرار دادن عاملین و آمرین ترور سردار شهید سلیمانی، سردمداران دولت و ارتش آمریکا و وابستگان آنها در منطقه، نشست تخصصی ویژه بررسی اقدامات صورت گرفته در پیگیری این پرونده با حضور نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ستاد حقوق بشر و دادستانی تهران در حضور رئیس قوه قضاییه برگزار شد.
در این جلسه آیت‌الله رییسی با اشاره به شخصیت حاج قاسم سلیمانی و مکتب فکری ایشان که برگرفته از ارزش‌های اسلامی و انقلابی است گفت: اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی دارای ابعاد مختلف بین‌المللی، سیاسی، نظامی، حقوقی و قضایی است و هر یک از ابعاد آن دارای یک متولی خاص است، اما بررسی و رسیدگی به بعد حقوقی و قضایی آن به عهده قوه قضاییه است.
مستندسازی و جمع آوری اسناد و مدارک آشکار و پنهان اقدام مجرمانه آمریکا
رییس قوه قضاییه با اشاره به اقدامات صورت گرفته در مستندسازی و جمع آوری اسناد و مدارک آشکار و پنهان این اقدام مجرمانه به عنوان ضروری‌ترین اقدام لازم جهت رسیدگی حقوقی به پرونده ترور شهید سلیمانی تاکید کرد: لازم است همه ستاد‌ها و دستگاه‌های ذیربط در اسرع وقت و با تکمیل مستندات، حسب درخواست قضات ویژه تعیین شده در این پرونده نسبت به جمع‌آوری و ارائه سایر اسناد و مدارک اقدام نمایند.
اعزام هیئت قضایی از ایران به عراق
آیت‌الله رییسی با تاکید بر لزوم پیگیری همزمان پرونده ترور شهید سلیمانی در مجامع و محاکم مختلف داخلی، خارجی و بین‌المللی افزود: این پرونده باید با پیگیری در مراجع قضایی ایران، عراق و مجامع بین‌المللی به صورت همزمان پیگیری شود چرا که شهید سلیمانی میهمان رسمی دولت عراق بوده، در خاک این کشور به شهادت رسیده و توسط نیرو‌های بیگانه ترور شده است. البته در مورد عراق با توجه به مذاکره اینجانب با رییس دستگاه قضایی اراده لازم برای رسیدگی به این پرونده وجود دارد و یک هیئت قضایی از ایران به عراق اعزام خواهد شد.
اهمیت طرح شکایت از جانب دولت جمهوری اسلامی ایران
آیت‌الله رییسی در خاتمه نشست تخصصی ویژه بررسی اقدامات صورت گرفته در پیگیری پرونده ترور حاج قاسم، افزود: علاوه بر شکایت خانواده محترم شهیدان، طرح شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت ویژه‌ای دارد چرا که موضوع ترور شهید سلیمانی فراتر از شهادت یک فرد، مسئله‌ای مرتبط با هویت ملی و انقلابی ماست و علاوه بر این احقاق حق ملت و اقدامی بازدارنده از جانب جمهوری اسلامی در برابر این اقدام وحشیانه و افشای نظام سلطه خواهد بود.
صدور دستور جلب و اعلام وضعیت قرمز از طریق پلیس بین‌الملل برای ۳۶ نفر
اما پیگیری‌های حقوقی جنایت آمریکا در ترور حاج قاسم و همرزمانش در دستگاه‌های مربوطه با محوریت قوه قضاییه ادامه داشت تا اینکه روز دوشنبه ۹ تیر امسال در جریان جلسه شورای‌عالی قضایی، «علی القاصی‌مهر» دادستان تهران و عضو هیئت قضایی پیگیری پرونده ترور حاج قاسم و همرزمانش، اخبار مهمی را در این خصوص اعلام کرد؛ از جمله آنکه گفت: ۳۶ نفر از افرادی که در ترور حاج قاسم مباشرت، مبادرت و آمریت داشتند، اعم از مسئولان سیاسی و نظامی آمریکا و دیگر دولتها شناسایی شدند که توسط مقام قضایی برای آنها دستور جلب و اعلام وضعیت قرمز از طریق پلیس بین‌الملل صادر شده است.
تعقیب قضایی رییس رژیم تروریستی آمریکا
القاصی‌مهر عنوان اتهامی این ۳۶ نفر را «قتل» و «اقدام تروریستی» اعلام کرد و افزود: در رأس این فهرست دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا قرار دارد و تعقیب قضایی او حتی پس از پایان دوره مسئولیتش نیز پیگیری خواهد شد.
شناسایی ۴۰ آمریکایی دخیل در ترور حاج قاسم
اما در همان روز دوشنبه ۹ تیر، خبر مهم دیگری نیز در خصوص پیگیری پرونده جنایت آمریکا در ترور حاج قاسم مخابره شد؛ این خبر مهم در جریان نشست نمایندگان نهاد‌های سیاسی، حقوقی، امنیتی، نظامی و قضایی که به میزبانی معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با هدف بررسی آخرین تحولات مربوط به پرونده ترور شهید سلیمانی تشکیل جلسه داده بودند از سوی «محسن بهاروند» معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه مطرح شد و از این قرار بود که «نیرو‌های اطلاعاتی و امنیتی ما تا کنون حدود چهل نفر از افرادی آمریکایی که به نحوی اعم از آمرین، مباشرین و معاونین جرم در این ترور دست داشته‌اند را شناسایی کرده‌اند و تعداد دیگری از افراد از جمله چند نفر از اپراتور‌های پهپاد‌های آمریکایی تا کنون شناسایی نشده‌اند که به زودی این کار انجام خواهد شد».
بهاروند در گفت‌وگویی که با میزان داشت، این ۴۰ نفر را شامل همان ۳۶ نفری دانست که از سوی دادستان تهران اعلام شد دستور جلب آنها صادر شده است؛ البته بهاروند این را هم گفت که ممکن است برای عده‌ای از آنها، چون در مرحله جمع‌آوری ادله و مستندات هستیم، هنوز صدور دستور جلب صورت نگرفته باشد.
«جمع‌آوری مستندات پیرامون افراد دخیل در ترور سردار سلیمانی، در حال انجام است؛ در این پرونده برخی افراد معاونین جرم هستند؛ کسانی که در روز جنایت در محل حادثه حضور داشتند؛ بالاخره بدون هماهنگی افراد مستقر در محل، این جنایت ممکن نبود انجام گیرد؛ بالاخره فردی در زمانی که سردار سلیمانی وارد فرودگاه بغداد می‌شود ایشان و ماشینی را که سوار می‌شوند شناسایی می‌کند و موقعیت را برای انجام عملیات هوایی مخابره می‌کند؛ این‌ها مواردی است که مربوط به امور امنیتی است و به تدریج در حال انجام است». این بخش دیگری از مصاحبه بهاروند با میزان است که در آن بخشی از ادله پیگیری جنایت آمریکا در ترور حاج قاسم مستتر است.
صدور کیفرخواست؛ به زودی
بهاروند در جریان نشست مورخ ۹ تیر، این را هم گفت که قوه قضاییه به صورت شبانه‌روزی در حال رسیدگی و بررسی شواهد و ادله گرد آوری شده پیرامون ترور حاج قاسم است و پس از شناسایی باقیمانده افراد آمریکایی و غیر آمریکایی که در این ترور دخیل بوده‌اند بزودی قاضی مربوطه بر اساس شواهد و مدارک غیر قابل انکار برای آنها کیفرخواست صادر خواهد کرد و مجموعه نظام تا این افراد را به دست عدالت نسپارد از تلاش دست بر نخواهد داشت.
البته آنطور که بهاروند معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه به خبرنگار میزان می‌گوید در زمینه پیگیری حقوقی ترور حاج قاسم، اگر چه از هرگونه اتلاف‌وقت اجتناب می‌شود و قرار بر سرعت کار است اما در این پیگیری، دقت فدای سرعت نخواهد شد.
مسئولیت بین‌المللی آمریکا و چند کشور که از قلمرو آنها برای ترور حاج قاسم استفاده شد
معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه همچنین افزود: علاوه بر افرادی که در این جنایت دست داشته‌اند و از آنجا که این جنایت اقدامی علیه حاکمیت و امنیت ملی ما بوده است، دولت آمریکا و چند کشور که از قلمرو آنها برای ارتکاب این جنایت استفاده شده است دارای مسئولیت بین‌المللی هستند و باید در قبال اقدام خلاف حقوق بین‌الملل خود پاسخگو باشند و ما این موضوع را در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی پیگیری خواهیم کرد.
بهاروند در همین رابطه نیز به خبرنگار میزان گفت که «به طور کلی در پیگیری پرونده مزبور دو مقوله کلی وجود دارد؛ یکی افرادی که دخیل در این جنایت بودند که باید شناسایی شوند و به دست عدالت سپرده شوند؛ مورد دیگر از منظر حقوق بین‌الملل، علاوه بر مسئولیت آمریکا، مسئولیت کشور‌هایی است که به نحوی خواسته یا ناخواسته در این جنایت مشارکت داشتند و از پایگاه‌های‌شان برای ارتکاب این جنایت استفاده شده است؛ این مورد نیز باید رسیدگی شود و کشور‌های مربوطه باید پاسخگوی اعمالشان باشند».
جلسه پیگیری سیاسی ـ حقوقی ترور شهید سلیمانی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی
روز شنبه ۱۴ تیر نیز جلسه پیگیری سیاسی ـ حقوقی پرونده ترور شهید قاسم سلیمانی و همراهانش در محل دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی برگزار شد. در این جلسه که با حضور مسئولین دستگاه‌های ذیربط قضایی، سیاسی، امنیتی، اطلاعاتی و نظامی برگزار شد گزارشی از اقدامات انجام شده در زمینه پیگیری پرونده ترور فرماندهان مقاومت از سوی ارتش تروریست آمریکا ارائه شد و تصمیمات لازم در خصوص سرعت بخشیدن به روند پیگیری‌های جاری اتخاذ گردید.
دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در جلسه مزبور گفت: بغض و کینه آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به شهید سپهبد قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس به دلیل نقش بی‌بدیل آنان در مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه و رسوا کردن نمایش ضد تروریستی آمریکا بود.
علی‌ایحال باید منتظر باشیم و ببینیم مدعیان رویه‌های حقوقی بین‌المللی توانایی محاکمه آمریکایی‌ها و اذناب آنها - که مستقیم و غیرمستقیم در ترور حاج قاسم و همرزمانش نقش داشتند - را دارند یا اینکه سلطه آمریکا بر نهاد‌ها و مجامع بین‌المللی کماکان بر قانون و عدالت چنبره دارد؟!