مواجهه با زلزله در تهران، نیازمند میثاق ملی است
- علی اعطا، عضو هیات رییسه و کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران در جریان دویست و دوازدهمین جلسه علنی شورای شهر تهران با در نطق پیش از دستور خود با موضوع «زلزله» با بیان اینکه زلزله بامداد جمعه ۱۹ اردیبهشت ۹۹، تنها تهران و دماوند را نلرزاند؛ زلزله اصلی، لرزه‌ای بود که به جانِ ما انداخت و کانون زلزله، اعماق ذهن فراموش کار ما بود، گفت: هر بار که زلزله می‌آید، مدتی سرگرم می‌شویم. قصد می‌کنیم طرحی نو دراندازیم. برای ایمن‌سازی عاجل بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های بلندمرتبه و اماکن پرخطر دیگر، طرح و برنامه می‌ریزیم. دستگاه‌های مختلف، ارائه طریق می‌کنند و مدتی سرمان گرم است. بعد تدریجا فراموش می‌کنیم و موضوعی دیگر و اولویتی دیگر و قصه‌ای دیگر!
او با بیان اینکه شهر تهران، آرمیده در میان کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز؛ به لحاظ مخاطرات طبیعی شرایط ویژه‌ای دارد، اضافه کرد: برمبنای مطالعات سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران، در تهران و اطراف آن ۸۰ کیلومتر مربع پهنه گسلی شناسایی شده است. از این ۸۰ کیلومترمربع پهنه گسلی، حدود ۴۷ متر مربع در درون محدوده شهر قرار دارد.ثبت دستگاهی زمین لرزه، بیانگر فعال بودن گسل‌های اطراف تهران است و هر ساله زمین‌لرزه‌های متعدد با بزرگای کم تا متوسط در محدوده تهران ثبت می‌شود. می‌توان آنها را به گسل‌های فعال ارتباط داد. از دیگرسو، مشرف بودن ارتفاعات البرز به شهر، خطر وقوع زمین لغزش را محتمل کرده است.
عضو هیات رییسه شورای شهر تهران ادامه داد: در محدوده شهر تهران و ارتفاعات بالادست آن حدود ۱۰ هزار و ۹۱۴ هکتار زمین لغزش شناسایی شده که تاسیسات و ساختمان‌های زیادی را در معرض تهدید قرار داده است. خوشبختانه تهران طی بیش از ۱۵۰ سال خسارات شدیدی را از زلزله متحمل نشده است. هرچند که بخش مهمی از زلزله‌های تاریخی تهران را، به گسل شمال تهران نسبت می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
بسته ترافیکی کرونایی امروز تعیین تکلیف می‌شود
اعطا اضافه کرد: بیایید با هم به نقاطی از شهر تهران، سری بزنیم. به جنوب تهران برویم؛ به منطقه ۱۶. نیروگاه برق حرارتی بعثت در محاصره ساختمان‌های مسکونی قرار دارد. از این نیروگاه، تعداد قابل توجهی خط هوایی و کابل زیرزمینی خارج می‌شود. سوخت اصلی نیروگاه بعثت، گاز طبیعی است. زلزله با شدت بالا، می‌تواند خطراتی را در پیرامون آن رقم بزند.
عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران گفت: کمی بالاتر، منطقه ۱۲ است؛ منطقه‌ای که بازار تهران را در بر‌گرفته است. از ایام کرونا که صرفنظر کنیم، روزانه بیش از دو میلیون نفر به بازار تهران مراجعه می‌کنند. بازار ۱۱۰ هکتار مساحت دارد؛ بدون راه‌های دسترسی مناسب. در صورت وقوع زلزله، امدادرسانی به بازار ساده نیست. در صورت وقوع زلزله، کالبد تاریخی و البته فرسوده بازار آوار بر سر مردم خواهد شد. برای امدادرسانی به مردم، با هجوم جمعیت چه خواهیم کرد؟
او عنوان کرد: به شمال‌غربی تهران برویم. منطقه ۵. انبار نفت شهران با مخازن فراورده‌های بنزین، نفت و گاز، و نفت سفید؛ در صورت بروز حادثه، محدوده مسکونی پایین دست را با چه مشکلاتی مواجه خواهد کرد؟
اعطا ادامه داد: به غرب تهران برویم. به منطقه‌ای برویم که قرار بود منطقه نمونه توسعه پایدار با غلبه فعالیت‌های گردشگری باشد، اما چیز دیگری شد. به منطقه ۲۲ و دریاچه مصنوعی خلیج‌فارس برویم. دریاچه‌ای مصنوعی با ۱۳۰ هکتار مساحت آبی و ۱۲۰ هکتار مجموعه تفریحی، در بالادست بزرگراه شهید همدانی. جایی که وقوع زلزله شدید و تأثیر آن روی دریچه آن، می‌تواند بخش‌های پایین‌دست را با مشکل آبگرفتگی و سیلاب مواجه کند.
عضو هیات رییسه شورای شهر تهران بیان کرد: از ساخت‌وساز در حریم و بستر رودخانه‌ها سخن نمیگویم. جایی که بیش از سه هزار قطعه ملکی، نه تنها در زلزله؛ نه تنها در سیلاب‌های گسترده، بلکه در زمان بارندگی‌هایی با دوره بازگشت کم نیز در معرض خطر ویرانی قرار دارند. از بافت فرسوده سخن نمیگویم. از عرصه ۳۲۶۸ هکتاری شهر تهران سخن نمیگویم که در بحران‌های مختلفی نظیر زلزله و طوفان و فرونشست، در معرض بیشترین آسیب است. از ۳۲۶۸ هکتاری سخن نمیگویم که علیرغم اینکه تنها ۵ درصد از سطح شهر تهران را اشغال می‌کند، اما ۱۵ درصد از جمعیت شهر در آن سکنی گزیده‌اند.
عضو شورای شهر تهران اضافه کرد:از چندصد کیلومتر خط لوله انتقال سوخت مراکز سوخت‌رسانی، چند هزار کیلومتر خط لوله گاز ایستگاه‌های تقلیل فشار و چندهزار کیلومتر خط انتقال آب و خطر زلزله؛ و از ضرورت تسریع در ایجاد تأسیسات قطع اتوماتیک در شبکه‌ها سخن نمیگویم.
اعطا گفت: از ساختمان‌های بلندمرتبه در کوچه‌های باریک، از برج باغ‌های کوچه‌های کم‌عرض شمال شهر تهران و از ساختمان‌های فرسوده و قدیمی شهر سخن نمیگویم که بر سیمای این شهر نقش بسته‌اند.
عضو هیات رییسه شورای شهر تهران با بیان اینکه در بررسی‌های صورت گرفته در طرح جامع مدیریت بحران، که توسط آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن –جایکا- صورت گرفته است؛ براساس سه متغیر فروریزش ساختمان، امکان تخلیه اضطراری و خسارت ثانویه، نسبت به ارزیابی آسیب‌پذیری نسبی شهر تهران اقدام شده است، عنوان کرد: ارزیابی خسارات اقتصادی ناشی از زلزله، نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری قبل از وقوع زلزله منجر به کاهش چشمگیر کل هزینه خسارات خواهد شد. به گونه‌ای که با سرمایه گذاری هر یک دلار قبل از حوادث، از ۱۵ دلار هزینه خسارت پس از حادثه جلوگیری می‌شود.
او با بیان اینکه طبق ارزیابی ها، مهم‌ترین اقدام برای مقاوم سازی ساختمان ها، مقاوم سازی ساختمان‌های موجود و نوسازی بافت فرسوده است، گفت: در حال حاضر حتی بسیاری از ساختمان‌های نوساز نیز فاقد استحکام لرزه‌ای کافی هستند، زیرا سیستم فعلی ارزیابی و کنترل ساخت و ساز، کنترل کیفی لازم بر ساخت و ساز را اعمال نمی‌کند.
اعطا با بیان اینکه علت اساسی وجود ساختمان‌های فاقد استحکام لرزه‌ای در تهران سیستم نامناسب کنترل، فقدان مقررات جدی و عدم توان بازرسی و نظارت کامل توسط سازمان‌های مسئول است، افزود: استخدام مهندسان توسط مالکان نیز به دلیل محدودیت‌های مالی و شیوه انجام کار باعث می‌شود که نظارت به صورت جدی قابل اعمال نباشد.
او با بیان اینکه برنامه مواجهه با زلزله در کلانشهری همچون تهران، نیازمند یک میثاق ملی است، اضافه کرد: مساله زلزله و آمادگی واقعی و عمیق؛ و نه سطحی و تبلیغاتی را نمی‌توان با طرح و برنامه‌های بخشی و دستگاهی حل و فصل کرد.
اعطا اضافه کرد: تهران، با این میزان از گستردگی و جمعیت از یک سو؛ و این میزان خطرپذیری در برابر بلایای طبیعی همچون زلزله، نه به یک برنامه ساده مدیریت بحران، که به میثاق ملی مدیریت بحران نیاز دارد که در عالی‌ترین سطوح حاکمیتی همچون شورای عالی امنیت ملی به تصویب برسد. تا این وقتی دولتی می‌رود و دولتی می‌آید، و با مدیریت شهری تغییر می‌کند؛ آن میثاق ملی همچنان پابرجا باشد. تهران هر صبح که از خواب بر می‌خیزد با یک شوک تازه، با یک یورش جدید، با یک تهدید نو، مواجه می‌شود.
او با بیان اینکه زلزله احتمالی تهران نه تنها همزمان یک شوک و یورش و تهدید است که فراتر از آن، چه بسا این شهر را در آستانه بی فردایی قرار دهد، گفت: تهران شهری است که چه بسا تنها امروز فرصت تماشای آن را داشته باشیم. حکیمانه به فردای تهران بیندیشیم. این فرصت را از دست ندهیم و آن را از آیندگان دریغ نکنیم.