عزاداری سیّدالشهدا (ع) در مکتب امام‌خمینی (ره)

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، برنامه جهان‌آرا، چهارشنبه‌شب با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، رییس حوزه علمیه دارالحکمه با موضوع عزاداری سیّدالشهدا (ع) و مکتب امام‌خمینی (ره) با اجرای وحید یامین‌پور از شبکه افق پخش شد.

پناهیان با بیان اینکه اعتقاد امام (ره) به اثربخشی هیئات، بیش از هیئتی‌های امروز بود، گفت: ابتدای انقلاب، بسیاری از انقلابیونی که روشنفکر دینی بودند، عزاداری برای سیّدالشهدا را نفی می‌کردند و امام (ره) در مقابل این افراد سخنانی را مطرح کرده‌ند.

وی ادامه داد: تنها جایی که امام‌خمینی (ره) فرموده‌اند که اگر حرف‌های من را سانسور کنید طوری دیگر رفتار می‌کنم، در ارتباط با همین افراد؛ یعنی انقلابیون روشنفکرزده است.

رییس حوزه علمیه دارالحکمه با بیان اینکه این افراد با عزاداری و محبت و احساسات حسینی میانه خوبی نداشتند، گفت: امام از یک طرف با این افراد مواجه بودند، از یک طرف دیگر با متحجّرین.

کارشناس مسائل دینی با ذکر خاطره‌ای از ایّام نوجوانی خود در اوایل انقلاب گفت: در همین خیابان آزادی، می‌گفتم که روز‌عاشوراست، حداقل یک "یا حسین" بگویید، امّا همین‌روشنفکران می‌گفتند مشت‌ها را گره کنید و فقط علیه استکبار شعار دهید.

پناهیان ادامه داد: آن‌ها مدعی بودند که بعد از انقلاب، دیگر باید عزاداری تعطیل شود، به‌نحوی که یک‌بار اعلام کردند که در روز عاشورا به‌سمت میدان امام‌حسین (ع) تظاهرات راه می‌اندازیم و به‌جای سینه‌زنی و عزاداری، سخنرانی گوش می‌دهیم و شعار سرمی‌دهیم. حضرت امام در مقابل این افراد فرمودند که دسته‌های عزا خودش بالاترین تظاهرات سیاسی است.

وی با بیان اینکه حضرت امام، علاوه بر روشنفکران، متحجّران را هم کوبیدند و فرمودند عزاداری ما سیاسی‌ترین کار است، خاطرنشان کرد: حضرت امام می‌گفتند که اگر گریه سیاسی نیست، پس تباکی چیست؟ وقتی حالت گریه‌کردن به‌خود می‌گیرد، مگر غیر از این است که می‌خواهد پیامی‌را برساند؟

رییس حوزه علمیه دارالحکمه با گرامی‌داشت یاد مرحوم کافی، از وعاظ مشهور تهرانی گفت: مرحوم کافی روضه‌خوان برجسته‌ای بود که یکی از قوی‌ترین تظاهرات را در مهدیه تهران در حمایت از امام رقم‌زد.

پناهیان ادامه داد: مرحوم کافی به‌بهانه روضه امام‌جعفر صادق گفت ما هم یک زندانی در عراق داریم، همین حرف او باعث انگیزش مردم شد.

وی با بیان اینکه همین فرد توسط رژیم پهلوی به‌شهادت رسید، اظهار داشت: روشنفکران ما نام هیچ خیابانی را شهید کافی نگذاشتند، امّا فرد دیگری که شهید محسوب نمی‌شود، به‌خاطر ارادتی که به او دارند نام یکی از خیابان‌های تهران را با عنوان شهید دکتر، تعیین کرده‌اند.

کارشناس مسائل دینی معتقد است اگر مرحوم شریعتی امروز زنده بود، بهترین کتاب‌ها را درباره حماسه اربعین می‌نوشت.

پناهیان ادامه داد: لیبرال‌ها نسبت به برخی حماسه‌سرایی‌های شریعتی ترس دارند و اگر زنده بود و با همان دست‌فرمان پیش می‌آمد، معلوم نبود او از شهید آوینی جلو می‌زد یا شهید آوینی از او.

وی، یکی از اشکالات شریعتی را در این دانست که برخلاف امام، معتقد بود که عزاداری به‌شکل مرسوم اثری ندارد.

رئیس حوزه علمیه دارالحکمه ادامه داد: امروز هم تا به محرم نزدیک می‌شویم، نق‌زدن عده‌ای شروع می‌شود و نسبت به پخت غذا ایراد می‌گیرند. مگر این غذا دور ریخته می‌شود؟ خود مردم جمع می‌شوند و غذا درست می‌کنند و بین هم توزیع می‌کنند. همین مردم مگر در خانه خود غذا درست نمی‌کنند؟ اتفاقاً فقرا هم در این ایّام غذای بیشتری نصیب‌شان می‌شود.

مورد دیگری که مورد نقد حجّت‌الاسلام پناهیان قرار گرفت، سنگین شدن سایه نقد بر مجالس عزای حسینی بود.

وی گفت: گاهی این نقد‌ها آنقدر زیاد و پررنگ می‌شود که نفس عزاداری و مجلس عزا از حیّز انتفاع ساقط می‌شود.

پناهیان با بیان اینکه نگاه امام به روضه امام‌حسین (ع) و مجالس عزا طوری است که ما هنوز به آن نگاه نرسیده‌ایم، به‌اهمیت دسته‌های عزاداری در کلام امام اشاره کرد و گفت: امام می‌فرمایند که این ذکر مصیبت‌ها و داد و قال‌ها و دسته‌جات عزاست که اسلام را حفظ کرده‌اند، آن‌وقت برخی در محیط دربسته می‌نشینند و فکر می‌کنند همین‌که نوار مراسم‌شان پخش شود، کفایت می‌کند.

وی افزود: هر مکتبی برای ماندگاری به سینه‌زن و گریه‌کن نیاز دارد و تا این‌ها نباشند، حفظ نمی‌شود.

پناهیان ادامه داد: اگر سخنان امام درباره دسته‌های عزا را ببینیم به نهاد‌های تبلیغی خواهیم گفت که شما چکار کرده‌اید که دسته‌ها در تهران کم‌رونق هستند.

به اعتقاد پناهیان، تا دسته عزا می‌خواهد راه بیفتد، آنقدر ملاحظه به‌میان کشیده می‌شود که فرد از راه‌اندازی "دسته" پشیمان می‌شود.

وی در همین راستا گفت: فردی به من گفت که در عمرم یک بار هم پایم به کلانتری باز نشده بود، امّا به‌خاطر دسته عزا، مرا به کلانتری کشاندند.

کارشناس مسائل دینی در پاسخ به این سوال که نسبت روشنفکران و متحجّران کنونی با این دو گروه در ابتدای انقلاب چیست، گفت: روشنفکران الان دیگر نمی‌گویند دین افیون توده‌ها است، بلکه می‌گویند که گریه بس است، مقداری هم بخندیم.

پناهیان ادامه داد: این افراد سعی می‌کنند عزاداری را محدود کنند یا آن را به‌حاشیه ببرند.

وی با اشاره به اینکه گروه دیگر، یعنی پیروان عزاداری غیرسیاسی، نسبت به اوّل انقلاب مقداری قدرت پیدا کرده‌اند، اظهار کرد: امام (ره) می‌فرمایند: " شاید غربزده‏‌ها به ما می‌گویند که «ملت گریه» و شاید خودی‌ها نمی‌‏توانند تحمّل کنند که یک قطره اشک، مقابل چقدر ثواب است. یک مجلس عزا چقدر ثواب دارد. نتوانند هضم کنند و نتوانند هضم‏ کنند آن چیز‌هایی که برای ادعیه ذکر شده است و آن ثواب‌هایی که برای دو سطر دعا ذکر شده است. نمی ‏توانند این را ادراک کنند و هضم کنند. "

پناهیان به نقل از حضرت‌امام گفت: "جهت سیاسی این دعا‌ها و این توجه به خدا و توجه همه مردم را به یک نقطه، این است که یک ملت را بسیج می ‏کند برای یک مقصد اسلامی. مجلس عزا نه برای این است که گریه کنند برای سیدالشهدا و اجر ببرند- البته این هم هست و دیگران را اجر اخروی نصیب کند- بلکه مهم، آن جنبه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه ‏اش را کشیده ‏اند که تا آخر باشد و آن، این که‏ اجتماع تحت یک بیرق، اجتماع تحت یک ایده و هیچ چیز نمی‌تواند این کار را به مقداری که عزای حضرت سیدالشهدا در او تأثیر دارد، تأثیر بکند".

رئیس حوزه علمیه دارالحکمه در واکنش به سیاسی نامیدن خود گفت: سیاسی بودن اگر به این معنا باشد که جناحی باشیم را هرگز قبول نداریم.

پناهیان درباره معنای صحیح سیاسی‌بودن، با اشاره به عبارت "سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم" در زیارت عاشورا گفت: اهل بیت مکرر سفارش کرده‌اند که دنباله دوست داشتن آن‌ها، ولایتمداری نسبت به ولایتمداران است و هر کس برای مظلوم، اشک بریزد مانند این است که برای ما اشک ریخته است.

وی ادامه داد: نمی‌توان برای امام حسین (ع) گریه کرد، ولی برای مظلومان زمان، اشک نریخت. یا شمر را لعن کرد، امّا نسبت به شمر‌های زمان، بی‌تفاوت بود.

پناهیان با بیان اینکه هرگز خود را سیاسیِ جناحی نمی‌داند، تصریح کرد: با این حال نمی‌توانم نسبت به شمر زمانه بی‌تفاوت باشم.

وی ادامه داد: زمان متوکّل عباسی اگر انگلیسی‌ها بودند، حتماً قبر امام حسین را با خاک یکسان می‌کردند. مگر می‌شود علیه شمر حرف بزنیم، اما نسبت به انگلیس سکوت کنیم؟!

پناهیان معتقد است زدودن روح مبارزه از مجالس عزا، گاهی از روی سادگی یا مکر انجام می‌شود.

وی در همین‌زمینه به انتشار یک نوحه اشاره کرد و گفت: شنیدم در متن نوحه‌ای گفته بودند مبارزه بس است. مگر مدافعان حرم به عشق حرم اهل‌بیت، از خود و کیان کشورشان دفاع نکردند؟

پناهیان تصریح کرد: فتنه‌هایی که در روایات گفته شده از فتنه دجّال بدتر هستند، القای همین موضوعات در هیئات عزاداری است.

وی با بیان اینکه کسی نمی‌تواند بگوید اربعین، پایگاه نجات مردم منطقه از شرّ داعش نبوده، گفت: کسی که راهی اربعین می‌شود، مانند این است که لباس رزم پوشیده و سیاهی‌لشکر امام زمان (عج) شده است.

پناهیان برخی تلاش‌ها برای کم‌رنگ کردن روح حماسه و ایثار در هیئات را به قرار دادن یک گوجه بر سر راه تانک جنگی مقایسه کرد و گفت: این قبیل حرکات، خنده‌دار است و اصلاً اهمیتی ندارد.

خطیب مجالس عزا، یک وجه دیگر سیاسی‌بودن را، کوبیدن خطّ امثال ابوموسی اشعری و اشعث دانست و گفت: به قتلگاه رفتن امام‌حسین (ع) مگر بر اثر سازش اشعث‌ها و ابوموسی‌ها نبود؟ چرا علی (ع) را لعن می‌کردند؟ مگر جز این بود که می‌گفتند علی مدام به‌دنبال جنگ است؟

پناهیان با طرح این سوال که چرا ابوموسی به‌عنوان فردی رانت‌خوار، رای مردم را به‌دست آورد، گفت: رای‌آوری او ناشی از این بود که شعار دروغین "صلح" را مطرح کرد.

وی با بیان اینکه امثال ابوموسی و اشعث، زمینه حادثه کربلا را رقم زدند، تصریح کرد: وقتی ما این مسائل را مطرح می‌کنیم، می‌گویند فلانی سیاسی است.

پناهیان در پاسخ به سوالی درباره استاندارد سیاسی بودن هیئت گفت: منبر یا روضه‌ای سیاسی است که ادامه دشمنی با امام حسین (ع) و ادامه دوستی با اهل‌بیت را هم ببیند. همچنین ریشه تاریخی مظلومیت اهل‌بیت در جبهه اشقیاء را ببینید.

وی معتقد است اگر ریشه‌های مظلومیت اهل‌بیت را دنبال کنیم به خطوط سازش می‌رسیم.

پناهیان ادامه داد: اهل‌بیت در احادیث‌شان فرموده‌اند که این امّت هم سامری دارد و شعارش "لا قتال" است.

رییس حوزه علمیه دارالحکمه ادامه داد: اگر ریشه‌های مظلومیت ائمه را بیان کنید، تبدیل به هیئت سیاسی می‌شوید، همچنین اگر این خطوط را تا امروز دنبال کنید، هیئت سیاسی هستید.

پناهیان تصریح کرد: سیاسی نبودن هیئت و مجلس عزا یعنی اینکه من لعن بر یزید آن‌زمان را قبول دارم، ولی با یزید امروز کاری ندارم.

کارشناس مسائل دینی با بیان اینکه در عین حال که در هیئت، از مسائل روز صحبت می‌کنیم باید جلوی سوءتفاهم را هم گرفت، گفت: در هیئت به‌جای اینکه اعلام موضع کنیم، بیشتر باید مستمع را به اندیشیدن حول ریشه‌های مظلومیت سوق دهیم.

پناهیان افزود: ما در هیئت سعی می‌کنیم ورود مصداقی به مسائل نداشته باشیم، البته اگر حادثه‌ای پیش بیاید، ممکن است اعلام موضع سیاسی هم داشته باشیم.

وی در واکنش به اینکه برخی فقط برای بُعد معنوی عزاداری به هیئت می‌آیند، گفت: من به این افراد احترام می‌گذارم، ولی می‌گویم کسی که برای غربت امروزین امام حسین اشک بریزد اجرش بیشتر از کسی است که برای غربت امام‌حسین در عاشورا اشک می‌ریزد.

خطیب مجالس اهل بیت با بیان اینکه گریه برای شیخ نیجریه و مردم یمن و کشمیر، عمق ثواب را بیشتر می‌کند، گفت: کسی که می‌خواهد ثواب بیشتری کسب کند، آمریکا و اسراییل را نفرین کند.

پناهیان ادامه داد: نباید تصور کنیم پیوند‌هایی که امروز به خطّ امام حسین می‌زنیم ثواب ندارد و صرفاً اشکی که برای غربت امام‌حسین در یک قطعه تاریخی خاص ریخته می‌شود، اجر دارد.

وی در توضیح سخن خود، به ماجرای حضرت یعقوب و حضرت یوسف علیهم‌السلام اشاره کرد و گفت: عاشق یوسف کسی بود که از بوی پیراهن یوسف سرمست شد. او نگفت تا خود یوسف را نیاورید من هیچ واکنشی انجام نمی‌دهم.

پناهیان با طرح این سوال که آیا بوی امام زمان (عج) از انقلاب مردم ایران نمی‌آید، گفت: نمی‌شود گفت صبر کنید خود حضرت بیایند تا آن‌وقت خودم را برایش بکُشم!

این کارشناس مسائل دینی در پاسخ به این سوال که ؛ علت رشد نگاه متحجّر نسبت به عزای حسینی چیست، گفت: عامل نخست را باید در بدرفتاری برخی سیاسیون جست. شخصیّت سیاسی نباید دروغ بگوید و در کار خود کم بگذارد. این مسائل مردم را از سیاست خسته می‌کند.

پناهیان ادامه داد: برخی هم نقشه دارند تا هیئت را غیرسیاسی کنند، ولی موفق نمی‌شوند، چون بالاخره حرمله‌ای وجود داشته که حضرت علی‌اصغر (ع) به شهادت رسیده و اینطور نبوده که خودش از دنیا رفته باشد. درواقع بحث مبارزه مطرح بوده است. همچنین امام حسین (ع) فقط با "سپر" به میدان نرفته، بلکه با سپر و شمشیر رفته است.

به اعتقاد پناهیان، کسانی که نمی‌خواهند سیّدالشهدا قدرتمند باشد، برای غیرسیاسی کردن هیئات، طرح می‌ریزند.

وی با بیان اینکه هنر ما به‌طور کامل به خدمت عزای امام حسین نیامده، گفت: اینکه ایشان وداع می‌کنند برای این است که بروند بجنگند.

پناهیان با انتقاد از کم پرداختن به روضه‌های حماسی و ولایی، گفت: متاثر بودن حضرت زینب (س) ناشی از این بود که امام‌زمانش را از دست داده، نه برادرش، امّا شما چند نوحه سراغ دارید که در آن نشان دهد که گریه حضرت زینب برای امام‌زمانش است؟ در مقابل ما فقط موضوع را به رابطه برادر و خواهری ربط می‌دهیم.

وی افزود: البته این سخن به‌هیچ وجه به‌معنای نفی‌کردن پرداختن به روابط برادر و خواهری و سرودن اشعار در این زمینه نیست و اتفاقاً ما آن را هم تقویت می‌کنیم، امّا موضوعی که حضرت زینب را به "تَل" رساند، محاصره امام زمانش بود.

کارشناس تبلیغات دینی با بیان اینکه روضه‌های ما در سطحی خاص باقی مانده، گفت: ما فقط در بُعد عاطفیِ منهای حماسه مانده‌ایم و رجزخوانی نمی‌کنیم. البته واضح است که نافی پرداختن به ابعاد عاطفی نیستم.

پناهیان با اشاره به برداشتن بیعت توسط امام‌حسین (ع) در شب عاشورا گفت: یکی از روشنفکر‌ها چندسال پیش در روزنامه دولتی نوشت که اتفاقاً یاران امام حسین باید برداشتن بیعت را می‌پذیرفتند و می‌رفتند.

وی با بیان اینکه یاران امام حسین گفتند که ما می‌خواهیم خود را فدای، ولی خدا کنیم، تصریح کرد: این چیزی فراتر از جهاد است.

کارشناس مسائل دینی، فدای ولایت شدن را محور عاشورا دانست و گفت: ما در مقطعی هستیم که باید در عزاداری یک گام به جلو برویم.

پناهیان با بیان اینکه ما با اریعین داریم جهان را می‌گیرم، تصریح کرد: با این حال، هنوز برخی نجوا‌ها و سوگواری‌ها، غریبانه و حول این محور است که "این دل تنگم غصّه‌ها دارد؛ گوییا میل کربلا دارد".

وی افزود: عزاداری ما باید رنگ و بوی فتح داشته باشد.

رئیس حوزه علمیه دارالحکمه با بیان اینکه مناجات‌های ما هنوز شخصی است و می‌گوییم‌ای امام حسین نوکرت آمده، گفت: باید بگوییم یا امام‌حسین، سربازت آمده و با خودش لشکر آورده است.

پناهیان با بیان اینکه امام (ره) اربعین را راه‌پیمایی سیاسی می‌دانستند، تصریح کرد: تلقی شخصی من این است که همه ما در معرض امتحان اربعین هستیم. اربعین، بدون سر و صدا می‌آید و عبور می‌کند. کسی هم آن را واجب نکرده و هرکسی که کار دارد به کارش برسد. امام‌حسین هم در عاشورا گفت اگر کسی کار دارد برود.

رییس حوزه علمیه دارالحکمه با بیان اینکه نباید برای حضور در اربعین، به‌دنبال حکم در رساله عملیه باشیم، خاطرنشان کرد: در عاشورا به یکی از یاران امام گفتند که عبیدالله پسرت را دستگیر کرده است. امام فرمود مقداری آذوقه برای او تهیّه کنید تا به سراغ فرزندش برود. آن فرد نگاهی به حضرت علی‌اکبر (ع) کرد و خطاب به امام‌حسین گفت که از شما خواهش می‌کنم چنین تقاضایی را از من نداشته باشید.