آیت‌الله هاشمی شاهرودی؛ صاحب‌نظر در فقه اقتصاد/ حداد عادل: قوه قضاییه در دوران آیت‌الله شاهرودی فضای امنی برای فعالیت اقتصادی سالم به‌وجود آورد
سوم دی سالروز رحلت آیت‌الله سید محمود هاشمى شاهرودى است، وی در سال ۱۳۲۷ هجرى شمسى در شهر نجف و در خانواده مذهبى و از سادات منسوب به امام حسین (ع) چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم آیت‌الله سید على حسینى شاهرودى، از شاگردان برجسته مرحوم آیت‌الله العظمی خویی (ره) بود که بحث‌های اصول و فقه استاد خود را به رشته تحریر درآورد.
علاوه بر ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق، آیت‌الله هاشمی شاهرودی مسئولیت‌های مهم و کلیدی از جمله رئیس قوه قضاییه، رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه ایران، عضو و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، رئیس و مؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو فقهای شورای نگهبان در دوره‌های سوم، پنجم و ششم و عضو شورای عالی حوزههای علمیه را بر عهده داشت.
آیت‌الله هاشمى شاهرودى فعالیت‌هاى بسیارى را در زمینه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رساند. ریاست دو کنگره مهم نقش زمان و مکان در اندیشه امام خمینی (ره) و نخستین کنگره دایرة المعارف فقه اسلامى را بر عهده داشت که هر دو کنگره با استقبال بزرگان و فضلاء حوزه و دانشگاه و اندیشمندان خارجى و داخلى مواجه شد.
از آیت‌الله هاشمى شاهرودى مقالات فراوانى در فصلنامه فقه اهل بیت (علیهم السلام) به چاپ رسیده و کتاب‌هایى منتشر شده است که برخى از آنها به شرح زیر است:
۱ ـ بحوث فى علم الاصول (تقریرات درسهاى اصول شهید صدر در ۷ جلد)
۲ ـ کتاب الخمس (۲ جلد)
۳ ـ مقالات فقهیه
۴ ـ قاعده فراغ و تجاوز
۵ ـ حکومت اسلامی
۶ ـ جهان بینى اسلامی
۷ ـ تفسیر موضوعى بخشى از نهج البلاغه
۸ ـ تفسیر آیه «مودت ذى القربی»
۹ ـ بحوث فى الفقه الزراعی
۱۰ ـ محاضرات فى الثورة الحسینیة
۱۱ ـ الصوم، تربیة و هدایة
۱۲ ـ کتاب الاجارة (۲ جلد)
۱۳ ـ کتاب الزکاة (۴ جلد)
۱۴- کتاب المضاربة
۱۵- قراءات فقهیه معاصره (۲ جلد)
۱۶- بحث‌هایی پیرامون اصول فقه
۱۷- درسنامه اصول فقه
۱۸- رساله توضیح المسائل
۱۹- مناسک حج فارسی وعربی
۲۰ – الصوم مسائل وردود
۲۱- پرسش‌ها وپاسخ‌هایی پیرامون روزه
۲۲- الصراط (اجوبه الاستفتاءات)
۲۳- کتاب الحج
۲۴- اضواء و آراء (۳ جلد)
۲۵- منشور قضاء
۲۶- صحیفه عدالت (۸ جلد)
آیت‌الله هاشمى شاهرودى در سال‌هاى تحصیل و تدریس، فعالیت‌هاى سیاسى بسیارى را پدید آورد. در پى یورش مزدوران رژیم صدام به علما و اندیشمندان در سال ۱۹۷۴ میلادى، آیت‌الله هاشمى شاهرودى به زندان افتاد و شکنجه‌هاى فراوان بدنى و روحى را به جان خرید. او در پى تظاهرات مردم عراق پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران به رهبرى امام (ره)، به‌ویژه در نجف، و در گرامیداشت این پیروزى، تحت پیگرد رژیم بعث قرار گرفت و به سفارش شهید صدر (ره) به وطن خود بازگشت تا وکالت عام شهید صدر و نمایندگى او را نزد امام خمینى (ره) بر عهده گیرد.
وی با ورود به ایران به خدمت امام خمینى (ره) مشرف شد و با موافقت ایشان، رابط امام (ره) و شهید صدر (ره) شد و پیام‌هاى علمى نجف را به سمع امام (ره) مى‌رساند. او با دستور آیت‌الله خامنه‌اى که در آن زمان با حکم امام (ره) مسئولیت نهضت‌هاى اسلامى را بر عهده داشت، تشکیلات جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلى عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازماندهى کرد.
آیت الله هاشمى شاهرودى سال‌ها از اعضاى فقهاى شوراى نگهبان بود تا اینکه با حکم مقام معظم رهبرى به ریاست قوه قضاییه منصوب شد.
وی در طول مسئولیت خود در قوه قضاییه، خدمات بسیارى را انجام داد که توسعه قضایى، تسریع در رسیدگى به پرونده‌ها و ایجاد ارتباط مردمى از جمله آنهاست. پس از مسئولیت در قوه قضایه آیت‌الله هاشمی شاهرودی با شروع مجدد درس‌های فقه و اصول خود در شهر مقدس قم در کنار فعالیت‌های مؤثر سیاسی و استمرار خدمات شایان خود به نظام مقدس اسلامی، مسئولیت خطیر مرجعیت دینی را نیز بر عهده گرفت.
در مرداد سال ۹۶ نیز حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی آیت‌الله شاهرودی را به‌سمت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کردند.
غلامعلی حدادعادل در گفت‌وگو با میزان، با اشاره به ویژگی‌های مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی گفت: ایشان از شخصیت‌های مهم انقلاب اسلامی و کشورمان بود و در مقام ریاست قوه قضاییه و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام اقدامات موثری به عمل آورد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار کرد: ایشان به عنوان یک فقیه و شخصیت حوزوی صاحب تجربه مشترکی از حوزههای علمیه نجف و قم داشتند و به ویژه در فقه اقتصاد صاحب نظر بودند.
وی افزود: آیت‌الله هاشمی شاهرودی با مدیریتی که داشتند در قم و مشهد موسسات ماندگاری ایجاد کردند و بنده توفیق داشتم در دوران مجلس هفتم با ایشان به عنوان دو رئیس قوه کار مشترک داشته باشم.
حدادعادل با اشاره به دوره ریاست آیت‌الله هاشمی شاهرودی در مسند ریاست قوه قضاییه گفت: مرحوم شاهرودی به صورت مستمر تاکید داشت قوه قضاییه در عین حال که با فساد اقتصادی مبارزه می‌کند باید فضای امنی برای کار اقتصادی سالم به وجود بیاورد و این موضوع در طول دوران ایشان در جامعه مشهود بود.
همچنین در این‌باره حجت‌الاسلام والمسلمین سعید سعدی رئیس امور فرهنگی معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه با اشاره به برخی از ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله شاهرودی گفت: آن بزرگوار به عنوان یکی از علمای مبارز، روشن و آگاه به زمانه، سال‌های بسیاری را در نجف و قم مشغول به تحصیل و خدمت به مردم بود.
وی با بیان اینکه آیت‌الله شاهرودی جزو یکی دو شاگرد برتر و بارز شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر محسوب می‌شد، اظهار کرد: از آنجا که نظام بعث عراق تاب تحمل پذیرش روشنگری‌های مکتب فقهی و اصولی این بزرگواران را نداشت، دست به جنایات بسیار علیه آنان زد تا جایی که نقل شده، ۶ تن از خانواده‌اش به شهادت رسیدند و او بالاجبار برای به ایران مهاجرت کرد.
رئیس امور فرهنگی قوه قضاییه افزود: آیت الله شاهرودی در ایران، راه و روش شهید صدر را البته با نگرش جدید ادامه داد و با تسلط عمیق علمی بر مباحث و مبانی فقهی، شاگردان بزرگی تربیت کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعدی عنوان کرد: پس از انتصاب آیت‌الله شاهرودی به عنوان ریاست قوه قضاییه از سوی مقام معظم رهبری، با توجه به آشنایی آن عالم با مباحث حقوقی، تحولی بزرگ در این دستگاه ایجاد شد.
وی تصریح کرد: نظر به تسلط علمی و حقوقی آیت‌الله شاهرودی، او با اعتقاد به نظام‌مند عمل کردن و انجام امور سازمان‌یافته؛ هم ایجاد روش‌های جدید دادرسی و مبتکرانه را می‌پسندید و هم خود روش‌های نوآورانه و جدیدی برای پیشبرد اهداف سازمانی تدوین می‌کرد، به گونه‌ای که در بدو امر، احیای دادسرا‌ها برای رسیدگی بهتر به درخواست‌های مردمی را رقم زد.
رئیس امور فرهنگی قوه قضاییه گفت: آیت‌الله شاهرودی، عالمی عادل و مردمی برای احقاق حق بود و با رتبه علمی بر مباحث حقوقی و فقهی، در راستای احقاق حق و جلب رضایت مردمی، به دنبال اجرای طرح‌های مبتکرانه در راستای ارتقای جایگاه دستگاه قضایی بود.
رئیس امور فرهنگی قوه قضاییه احقاق حق را اولویت رفتار عادلانه آیت‌الله شاهرودی دانست و عنوان کرد: آن بزرگوار مردمی بود و مردمی عمل کردن را می‌پسندید تا جایی که در زمان ریاست او، شورا‌های حل‌اختلاف تشکیل شد تا با بهرهمندی از بزرگان و ریش‌سفیدان، پرونده‌های قضایی بسیاری با جلب رضایت طرفین، به صلح و سازش ختم شود و این طرح مورد توجه مجامع بین‌المللی هم قرار گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعدی به ایجاد ستاد مردمی ستاد حفاظت اجتماعی از سوی آیت‌الله شاهرودی هم اشاره کرد و گفت: در این ستاد با بهرهمندی از مردم و جوانان غیور و متدین محله‌ها، ناهنجاری‌های اجتماعی همان محله‌ها شناسایی و در نهایت با کمک نهاد‌های رسمی از جمله دستگاه قضایی و نیروی انتظامی، مشکلات تا حدود قابل قبولی برطرف می‌شد.
وی تصریح کرد: این تجربه موفق سبب شد تا در نهایت ستاد مردمی ستاد حفاظت اجتماعی به معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه تبدیل شود که این روز‌ها در ایجاد طرح‌های مبتکرانه و پیشگیرانه در سطح جامعه به خوبی عمل کرده است.
انتهای پیام/