مقام عالی فرهنگ، زیر ذره بین

خبرگزاری میزان - دوازدهمین روز از اسفندماه سال ۱۳۶۵ با تصویب قانون و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این وزارتخانه تشکیل و به طور رسمی آغاز به فعالیت کرد.

وزارت فرهنگ، وزارتخانه‌ای که امروز مضاف بر معاونت‌ها و اداره کل‌های مترتب خود عهده‌دار مسئولیت سازمانهایی، چون سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی، سازمان چاپخانه و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و... است.

در سال ۱۳۸۳ نمودار نهایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در غالب شش معاونت شامل چهار معاونت تخصصی و دو معاونت پشتیبانی به تایید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور رسید و برای اجرا ابلاغ شد.

هفتگانه وزارت فرهنگ
اهداف اصلی و کلان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان سیاست‌گذار و متولی اصلی فرهنگ و هنر در کشور مطابق قانون اساسی ایران به هفت سرتیتر اصلی مشتمل می‌شود:

۱- رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی.
۲- استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب.
۳- اعتلای آگاهی‌های عمومی در زمینه‌های مختلف و شکوفایی استعداد‌ها و روحیه تحقیق، تتبع و ابتکار در جامعه.
۴-  رواج فرهنگ و هنر اسلامی.
۵-  آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی.
۶- گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف به خصوص مسلمانان و مستضعفان جهان.
۷- فراهم آمدن زمینه‌های وحدت میان مسلمین.

حال آنکه متولی چنین نهاد مهم و استراتژیکی نیز خود باید خصوصیات بارز و دارای سجایای اخلاقی ویژه‌ای باشد.
در آستانه آغاز به کار دولت چهاردهم که به زودی وزرای کابینه مسعود پزشکیان از کاتالیزور کمیته‌های راهبری خارج خواهند شد، نگاهی می‌کنیم به آنچه مقام معظم رهبری طی سالیان گذشته در توصیف و تشریح وزیر فرهنگ سخن به میان آورده‌اند و یا انتظار ایشان در فواصل زمانی مختلف از مقام عالی فرهنگ با چه گذاره‌هایی مطالبه شده است!

گر چه همه نگاه‌ها درامواج اخبار و اطلاعات بر مدار پست‌های استراتژیکی، چون وزارت اقتصاد، کار، مسکن و... سوار است، اما انتخاب وزیر فرهنگ چه از حیث شخصیت و چه کارنامه مدیریتی او رویکرد ۴ ساله دولت را در فرهنگ و هنر مشخص و معین می‌کند.

رهبر انقلاب نیز از دیرباز اقتصاد و فرهنگ را دو اصل و الویت مهم کشور دانسته و در مقاطع زمانی متفاوتی و به هر بهانه‌ای در این باب سخن‌ها فرموده‌اند.

کرسی وزارت فرهنگ از منظر رهبر انقلاب
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در بیانات و رهنمود‌ها و سیاست‌های ابلاغی خود خطاب به شورای عالی انقلاب فرهنگی، دستگاه‌های متولی فرهنگ کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیدار‌های عمومی، مسائل مهمی را در باب فرهنگ به‌ویژه فرهنگ عمومی و نیز در زمینه تهاجم فرهنگی، ماهیت و اهداف این تهاجم و چگونگی برخورد با آن مطرح فرموده‌اند که قطعاً بایستی مورد توجه رئیس جمهور منتخب و تیم همراه ایشان در انتخاب وزیر فرهنگ و به تبع آن معاونان این وزارتخانه، قرار گیرد.

مبانی فکری و اعتقادی وزیر فرهنگ از منظر رهبر انقلاب
از مهمترین باور‌های کلان اعتقادی که لازم است متولی اصلی فرهنگ دارا باشد، می‌توان به مواردی چون؛ التزام علمی و عملی به ولایت مطلقه فقیه، منظومه فکری و فرهنگی مقام معظم رهبری و امام خمینی (ره)، التزام علمی و عملی به تمامیت ارضی کشور، اسناد بالا دستی نظام و مسئولیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این اسناد (سیاست‌های کلی نظام) به‌ویژه بخش ویژگی‌های جامعه ایرانی در افق چشم انداز بیست ساله، سیاست‌های کلی خانواده، سیاست‌های کلی جمعیت، سیاست‌های کلی سلامت، نقشه مهندسی جامع فرهنگی کشور، اشاره کرد.

مقام معظم رهبری دهم فروردین‌ماه ۱۳۶۹ در خطبه‌های نماز جمعه تهران و همچنین در ۲۳ مهرماه ۱۳۹۰ در دیدار با جوانان خطه خراسان شمالی سخن از اعتماد راسخ به سبک زندگی اسلامی ایرانی و بخش نرم تمدن اسلامی و نفی تقلید از سبک زندگی غربی‌ها در خانواده، جامعه، کسب و کار، ورزش، خط و زبان، رفتار با دوست و دشمن و...

مقام معظم رهبری همچنین دوم خردادماه ۱۳۶۹ در دیدار با خانواده معظم شهدا و جانبازان بر اعتقاد قوی به ضرورت ساماندهی و اصلاح ظواهر، شعار‌ها و آثار و نمای اسلامی جامعه در کنار جدی گرفتن و عمق بخشی به پایه‌ها و محتوای اسلامی تاکید کرده و خاطر نشان کردند: باور وجود و حضور شبکه نامرئی جبهه روشنفکری غیرخودی و نااهل در حوزه فرهنگ و هنر و ادب کشور و لزوم اتخاذ تدابیر مقتضی و مناسب در برخورد و مرزبندی روشن و شفاف با این دست افراد را از دیگر الویت‌های متولیان فرهنگی کشور، برشمردند.

مقام معظم رهبری طی سال‌های ۷۰ و  ۷۱ همچنین در دیدار با وزیر، معاونین و روسای مناطق مختلف آموزش و پرورش شهر تهران و نیز در دیدار با اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، لازمه اعتقادی متولیان فرهنگی را داشتن باور به وجود جبهه بندی عظیم تهاجم فرهنگی دشمن با تمام ابزار‌ها و جنگ تمام عیار نرم آنان علیه انقلاب و بمباران عقبه فرهنگی دینی ملت و امید جوانان و سبک زندگی اسلامی توصیف کرده و در پی آن اقدام عاجل در راستای مقابله هوشمندانه انقلابی با شناخت صحنه رویارویی دشمنان در این حوزه را از مسئولین امر مطالبه کردند.

اعتقاد قطعی به ضرورت توأمان بودن کار سلبی و ایجابی برای ترویج فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی و مقابله با جریان غرب‌گرایی و تحریف و نفوذ دشمنان و مخالفان علیه باور‌ها و فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ملت نیز در جلسه دیگری با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، در سال ۱۳۷۰ تاکید و تشریح شد.

رهبر انقلاب به سال ۱۳۷۸ در بازدیدی که از نمایشگاه کتاب تهران داشتند، شناخت سه نوع کار فرهنگی منفی در سطح کشور را تشریح کرده و اتخاذ تدابیر و برنامه‌های مناسب برای مقابله با هر یک از آن‌ها را به مسئولین امر از جمله وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، یادآور شدند.

ایشان این سه امر فرهنگی منفی را این گونه برشمردند: «اندیشه غلطی که هیچ انگیزه‌ای دنبال آن نیست، اندیشه غلطی که جزئی از چارچوب طرح برانداز است، کار غلط فرهنگی با اثر آنی که اصلاً قابل پاسخگویی نیست.»

مقام معظم رهبری بر ضرورت ایدئولوژی و مکتب اسلام در تمدن سازی و مقابله با ایدئولوژی‌زدایی جریان‌های روشنفکری غرب‌زده تاکید کردند.   ایشان همچنین بر اهمیت سیاسی نکردن کار فرهنگی و قرار دادن آن در خدمت سیاست‎‌های خطی و جناحی را خیانت توصیف کردند.

آنچه دیگران گفتند و امروز رقم خورد
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئولیت امور فرهنگی، هنری و رسانه‌ای را عهده‌دار است، نقش حیاتی در توسعه فرهنگ اسلامی و ایرانی، هنر‌های مختلف، رسانه‌های جمعی و حتی توسعه بازار دیجیتال نیز از جمله وظایف این وزارتخانه محسوب می‌شود.

با حضور محمدمهدی اسماعیلی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از سال‌ها شاهد حضور یک وزیر جوان، پرتلاش و البته پاسخگو در عالیترین پست فرهنگی کشور بودیم.

از مهمترین دستاورد‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران تصدی‌گری دولت سیزدهم می‌توان به تهیه، تدوین و ابللاغ قانون نشر آزاد اطلاعات اشاره کرد. قانونی که بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ از سوی رئیس جمهور فقید ابلاغ شد و محمدمهدی اسماعیلی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آن را در حیاط دولت قرائت کرد.

قانون منحصر بفردی که همه مسئولین نظام را در برابر مردم ملزم به پاسخگویی می‌کند.

ابعاد شخصیتی وزیر فرهنگ
به نظر می‌رسد عالی‌ترین مسئول فرهنگی کشور نخست باید فردی صادق باشد و در ارتباط با مردم و همکارانش راستگو و شفاف رفتار کند. تعهد وزیر به وظایف و مسئولیت‌های خود و عدم کوتاهی در امور محوله، سبب خواهد شد تا معاونین و دیگر کارمندان وزارتخانه نیز از او خط مشی بگیرند.

متولی فرهنگی باید با روحیات اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه آشنا باشد و توانایی همدلی با هنرمندان، نویسندگان و سایر فعالان فرهنگی را داشته باشد. وزیر فرهنگ در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها با شکیبایی و بردباری ویژه‌ای باید تدبیر کند. باید توانایی کار تیمی و همکاری با دیگران را داشته باشد.

وزیر و متولی فرهنگی لازم است ضمن کارشناسی دقیق از شرایط فرهنگی اجتماع امور خود را الویت بندی کرده و توانایی مدیریت زمان و اولویت‌بندی کار‌ها را داشته باشد.
به هر حال او وزیر فرهنگ است و جامعه مخاطبین او اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه هستند پس باید خلاق و نوآور و تحول خواه بوده و ایده‌های جدیدی برای توسعه فرهنگ و هنر ارائه دهد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید خوش اخلاق و خوش‌برخورد باشد و بتواند با همه اقشار جامعه ارتباط خوبی برقرار کند.

فرهنگ و هنر از حیث طرفداران و مخاطبینی که دارد، همواره در معرض قضاوت افکار عمومی است، بنابراین کوچکترین مشکلات و مسائل سبب خواهد شد تا فشار افکار عمومی آن را به یک بحران بدل کند؛ لذا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید توانایی حل مسائل و مشکلات را به صورت کارآمد داشته باشدو تا قبل از اینکه در معرض قضاوت و فشار افکار عمومی قرار بگیرد به سرعت برای حل مسئله تدبیر کند.  

از طرفی در بزنگاه‌هایی وزیر فرهنگ می‌تواند با نازک بینی خاص خود و انعطاف در برابر برخی چالش‌های صنفی  مربوطه از شکل‌گیری بحران‌های عدیده‌ای پیشگیری کند.

تواضع و فروتنی وزیری که متولی فرهنگی کشور است آنهم در برابر مردم از شخصیت او یک فرد مثالزدنی خوئاهد ساخت.   وزیری که نقد پذیر نباشد نمی‌تواند فضا و جو فرهنگی را نقد کرده و هرس کند، باید بتواند انتقادات را تحمل کند و از آن‌ها برای بهبود عملکرد خود استفاده کند.

مقام عالی فرهنگ در جامعه اسلامی لازم است قدرت بیان شیوا داشته تا بتواند نقطه نظرات و دیدگاه‌های خود را به‌روشنی بیان کند. وریر فرهنگ باید روزآمد باشد و به فناوری‌های نوین فرهنگی و هنری روز جهان تسلط داشته باشد. نگاه جامع، دوراندیش و تحول خواهی که هم برای امروز برنامه داشته باشد و هم فردا را ساخته باشد.

وزیر فرهنگی که فرهنگی است

وزیر و متولی فرهنگ و هنر در جامعه اگر خود تولیدکننده فرهنگی نیست لازم است دستکم از دور دستی بر آتش این حوزه داشته باشد و از آن بیگانه نباشد. باید بتواند با هنرمندان، نویسندگان و فعالان فرهنگی ارتباط موثر و سازنده برقرار کند. چنین مدیری که توانایی برنامه‌ریزی، هماهنگی و اجرای پروژه‌های فرهنگی را دارد، به دنبال ایده‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های نوآورانه‌ای را برای ارتقای فرهنگ و هنر است و از موج‌نو بیم ندارد.

وزیر فرهنگ با رسانه‌های جمعی ارتباط مؤثر و سازنده‌ای باید داشته باشد، یک مدیر عالی فرهنگی باید به قوانین و مقررات مربوط به فرهنگ و هنر تسلط داشته و توانایی اجرای صحیح آن‌ها را داشته باشد.

فرهنگ و هنر همواره محل هزینه است نه درآمد، گرچه فرصت‌های بسیاری در این حوزه می‌تواند میلیارد‌ها دلار را به کف آورد، اما فرهنگ و هنر تراز لانقلاب اسلامی باید فاخر و منطبق بر موازین تعریف شود لذا رویکرد‌های درآمدزایی نیز محلی از اعراب نخواهد داشت؛ بنابراین فرهنگ و هنر محل هزینه است؛ لذا باید توانایی جذب بودجه و مدیریت منابع مالی برای اجرای پروژه‌های فرهنگی را داشته باشد.

شخصیت مدیر فرهنگی باید در تعامل با دیگر نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در جهت تحقق اهداف فرهنگی همکاری کند.

وزیر فرهنگ باید ضمن آشنایی به قوانین این حوزه توانایی حل مسائل حقوقی مربوط به فرهنگ و هنر را داشته باشد.

ارتباط او با نهاد‌های بین‌المللی دیپلماسی فرهنگی کشور را رقم می‌زند، پس باید بتواند با نهاد‌های فرهنگی بین‌المللی ارتباط سازنده و کارگشا داشته باشد.

اما با مطالعه و بررسی و تحقیق و مداقه لازم؛ شما حدس بزنید متولی کرسی ساختمان بهارستان در دولت چهاردهم، چه کسی خواهد بود؟

انتهای پیام/