شهادت دیپلمات انقلابی؛ امیرعبداللهیان که بود؟

خبرگزاری میزان – وقوع سانحه برای بالگرد حامل آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور و همراهان وی شامل حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، آیت‌الله آل هاشم، امام جمعه تبریز، مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی و چند نفر دیگر از سرنشینان بالگرد در روز یک‌شنبه، ۳۰ اردیبهشت، به شهادت همه سرنشینان آن منجر شد.

امیرعبداللهیان که برای مراسم افتتاح یک سد در شمال غربی کشور رئیس‌جمهور را همراهی می‌کرد، شصت‌وششمین وزیر امور خارجه ایران بود که در دوران پرتحولی به‌ویژه در منطقه غرب آسیا، سکان دستگاه سیاست خارجی کشور را در دست گرفت.

حسین امیرعبداللهیان که بود؟

حسین امیرعبداللهیان متولد اردیبهشت ۱۳۴۳ در دامغان و دانش‌آموخته روابط بین‌الملل بود که در دولت سیزدهم سمت وزیر امور خارجه ایران را برعهده داشت؛ وی طی حدود سه دهه گذشته مسئولیت‌های مختلفی را از جمله در وزارت امور خارجه و سفارت‌های ایران در کشور‌های مختلف منطقه غرب آسیا برعهده داشت.

در کارنامه امیرعبداللهیان خدمت در سمت‌هایی از جمله دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی، مدیرکل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی، معاونت وزیر امور خارجه، معاون ویژه وزیر امور خارجه در عراق، سفیر ایران در بحرین و سفیر ایران در عمان وجود دارد.

سال‌های حضور امیرعبداللهیان در جایگاه وزیر امور خارجه ایران مصادف با یکی از پرتحول‌ترین دوره‌های تاریخی منطقه غرب آسیا بود و همین امر بر سنگینی مسئولیت‌های مربوط به این سمت می‌افزود.

چرا امیرعبداللهیان به‌عنوان وزیر خارجه دولت سیزدهم انتخاب شد؟

در پی قرار گرفتن فعال‌سازی ظرفیت‌های سیاست خارجی و نقش‌آفرینی موثر در تحولات منطقه‌ای و جهانی در اولویت‌های استراتژیک دولت سیزدهم و تاکید بر دکترین همسایگی و همگرایی با هدف بازگرداندن تعادل به سیاست خارجی کشور، اقدام‌های دستگاه دیپلماسی بر سه محور قرار داده شد: سیاست همسایه‌محور، سیاست خارجی متعادل و دیپلماسی فعال اقتصادی و امیرعبداللهیان به‌عنوان بازیگر اصلی تامین‌کننده اهداف در نظر گرفته‌شده این سه محور انتخاب شد.

توجه وزیر امور خارجه به هماهنگی و مشارکت موثر دیپلماسی و میدان و رابطه نزدیک با سردار شهید قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز موضوع دیگری بود که در انتخاب وی به‌عنوان وزیر امور خارجه نقش داشت؛ امیرعبداللهیان در جریان انجام مسئولیت‌های خود در سمت وزیر امور خارجه به خوبی این هماهنگی را برای رسیدگی به تحولات منطقه برقرار کرد.

امیرعبداللهیان به‌تازگی در سخنرانی که در نشست عالی‌رتبه شورای امنیت سازمان ملل درباره «وضعیتِ خاورمیانه، شامل مسئله فلسطین» داشت، با اشاره به اینکه نمی‌توان به نقش بسیار تاثیرگذار و برجسته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مبارزه با تروریسم اشاره نکرد، گفت: نمی‌توان از فداکاری سرداران و فرماندهان آن، به‌ویژه سرلشکر قاسم سلیمانی تجلیل نکرد؛ بی‌تردید فداکاری سردار سلیمانی و سپاه پاسداران در بازگرداندن آرامش به منطقه و در کمک به دولت و مردم عراق و سوریه زبانزد همگان است.

سابقه حضور موثر امیرعبداللهیان در مذاکرات مهم در دوران فعالیت در وزارت امور خارجه نیز دلیل مهمی بود تا آیت‌الله رئیسی، وی را به‌عنوان وزیر امور خارجه انتخاب کند؛ امیرعبداللهیان در مذاکرات هسته‌ای در دولت هشتم با سمت عضو کمیته سیاسی و امنیتی مذاکرات هسته‌ای و در مذاکرات ایران و آمریکا در بغداد به‌عنوان عضو کمیته مذاکره‌کننده ایران حضور داشت.

در عین حال، حضور وی در سمت‌های مختلف مرتبط با کشور‌های عربی به‌ویژه در پی ورود منطقه غرب آسیا به چرخه‌ای از تحولات مهم، مولفه دیگری برای جدی شدن تصمیم جهت انتخاب امیرعبداللهیان به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم بود.

نگاهی به کارنامه حضور امیرعبداللهیان در سمت وزیر امور خارجه

یکی از مهم‌ترین عرصه‌های بروز و ظهور تفاوت‌ها در دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی خود را نمایانده است؛ انتخاب امیرعبداللهیان به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی با در نظر داشتن ظرفیت‌های وی برای تحقق اهداف تعیین‎شده انجام شد.

امیرعبداللهیان وظیفه خود را برای تامین منافع ملی از مسیر یاد شده به درستی انجام داد که نمونه بارز آن گره نزدن مسائل کشور به مذاکرات مربوط به برجام است؛ وی در صدر وزارتخانه‌ای قرار داشت که همزمان برای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، برای خنثی‌سازی آن‌ها نیز از مسیر دیپلماسی تلاش می‌کرد.

امیرعبدالهیان در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی تلاش‌های زیادی را برای به ثمر نشستن دیپلماسی منطقه‌ای، اقتصادی و متوازن انجام داد و سبب شد این مولفه‌های سیاست خارجی کشور نقش و جایگاه ویژه‌ای در عرصه سیاست خارجی پیدا کنند.

• بیشتر بخوانید:
• وزیر امور خارجه به شهادت رسید
• سیاست خارجی در سال ۱۴۰۲؛ از جنگ غزه تا موضوع برجام

بررسی کارنامه سیاست خارجی کشور طی دو سال گذشته به‌طور کلی و کارنامه فعالیت‌های امیرعبداللهیان به‌عنوان وزیر امور خارجه به‌صورت خاص نشان می‌دهد که اساسا بررسی و تجزیه و تحلیل حوزه سیاست خارجی در این بازه زمانی بدون در نظر داشتن و توجه جدی مصادیق و جنبه‌های عملیاتی آن امکان‌پذیر نیست.

امیرعبداللهیان در سمت وزیر امور خارجه موفق شد دیپلماسی منطقه‌ای را به موازات دیپلماسی فرامنطقه‌ای پیش ببرد؛ موضوعی که حساب و کتاب‌های بازیگران خارجی برای حضور در منطقه را تغییر داد؛ از مهم‌ترین دستاورد‌های به دست آمده در این حوزه عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و مذاکرات با کشور‌های امارات و مصر برای تامین منافع راهبردی بوده است.

در همین رابطه، وزیر امور خارجه در مصاحبه با خبرگزاری میزان ضمن اشاره به شرکت در نشست بغداد ۲ در اردن، گفت: در گفت‎وگویی که با آقای السودانی، نخست‌وزیر عراق داشتیم، وی ایده‎هایی را مطرح کردند که عراق بتواند نقش منطقه‎ای خود را برای تقویت همکاری‎های منطقه‎ای ایفا کند.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه نخست‌وزیر عراق در این نشست تمایل و پیشنهادی مبنی بر اینکه گفت‎وگو‌های ایران و مصر در سطوح امنیتی و سیاسی آغاز و منجر به تقویت روابط تهران و قاهره شود، اظهار کرد: من از این ایده نخست‌وزیر عراق استقبال کردم؛ آقای السودانی قرار است که در این رابطه در هفته‎های آینده اقدام‌هایی انجام دهد و قرار است که این موضوع را در راستای نقش منطقه‎ای عراق برای کمک به تقویت گفت‎وگو و همکاری‎ها پیگیری کنیم.

عضویت ایران در شانگهای و بریکس، نقش‌آفرینی موثر و فعال در اتحادیه اوراسیا از مهم‌ترین دستاورد‌های رویکرد وزارت امور خارجه تحت هدایت امیرعبداللهیان و با توجه ویژه به موضوع چندجانبه‌گرایی هستند.

وزارت امور خارجه در دوران نزدیک به سه ساله حضور امیرعبداللهیان در سمت وزیر همچنین موفق شد دیپلماسی اقتصادی کشور را به سمت دستیابی به موفقیت‌های متعدد سوق دهد؛ در این دوره، عرصه سیاست خارجی شاهد چیدمان درست مولفه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی بود که به بازتعریف مناسبات با کشور‌های حوزه خلیج فارس، آسیاس میانه، افغانستان، شبه‌قاره هند هم منجر شد.

یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های سیاست خارجی در دوره وزارت امیرعبداللهیان، پیشبرد استراتژی خنثی‌سازی تحریم‌ها بود که براساس نگاه کلان رهبر انقلاب اسلامی پیگیری شد؛ در همین چارچوب دستگاه دیپلماسی استراتژی خنثی‌سازی تحریم‌ها را به موازات استراتژی رفع تحریم‌ها پیش برد.

امیرعبداللهیان در موضوع برجام نیز پیروی نکردن از رویکرد مذاکره برای مذاکره را در دستور کار قرار داد؛ از این رو دستگاه دیپلماسی ضمن تاکید بر آمادگی برای ادامه مذاکرات همواره اعلام کرد که در این مسیر خطوط قرمز و منافع کشور برای تهران مورد تاکید جدی است.

در سایه رویکرد موثر یادشده، ایران توانست در سال ۱۴۰۲ سیاست متقاعدسازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آرامش بخشیدن به فضای مربوط به موضوع هسته‌ای خود را به خوبی پیش برده و مانع ارسال پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت سازمان ملل شود.

دیپلماسی برای توقف جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه از جدیدترین و مهم‌ترین پرونده‌هایی بود که امیرعبداللهیان در ماه‌های گذشته در آن به خوبی ایفای نقش کرد؛ رایزنی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی امیرعبداللهیان و تلاش وی برای برگزاری نشست‌های مهم مانند جلسات اضطراری سازمان همکاری اسلامی توانست توجهات بین‌المللی و منطقه‌ای را به موضوع غزه افزایش دهد.

اقدام دستگاه دیپلماسی برای تبدیل پیامد‌های این جنگ به تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و تشدید اهرم فشار بر رژیم صهیونیستی و حامی اصلی آن یعنی آمریکا نیز به نتیجه نشست.

پایان دوره فعالیت این دیپلمات انقلابی در سمت وزیر امور خارجه با شهادت همراه شد، اما تلاش‌ها و اقدام‌های موثر وی برای پیشبرد و تحقق منافع ملی کشور موضوعی است که تا درازمدت ثمرات خود را نشان می‌دهد.

انتهای پیام/

فاطمه محتشم سیفی