چشم‌انداز صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان

خبرگزاری میزان - جمهوری آذربایجان و ارمنستان درگیر تنش‌های چند دهه‌ای بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی بودند که باکو طی عملیاتی نظامی در ماه سپتامبر این منطقه را تحت کنترل خود درآورد.

حال هر ۲ کشور گفته‌اند که توافقنامه صلح ممکن است تا پایان سال ۲۰۲۳ امضا شود. این در حالی است که به گفته منابع مطلع، مذاکرات صلح با میانجیگری جداگانه اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه پیشرفت کمی داشته است.

چند روز قبل ۲ طرف در بیانیه‌ای مشترک برای استفاده از آنچه «فرصت تاریخی برای دستیابی به صلح مورد انتظار در منطقه» عنوان شده بود، توافق کردند.

در این بیانیه آمده بود: ۲ کشور دوباره بر قصد خود برای عادی‌سازی روابط و دستیابی به معاهده صلح براساس احترام به اصول حاکمیت و تمامیت ارضی تاکید می‌کنند.

براساس این بیانیه، باکو ۳۲ اسیر جنگی ارمنستانی و ایروان ۲ نظامی جمهوری آذربایجان را آزاد خواهند کرد.

۲ کشور همچنین گفتند که به گفت‌وگو‌های خود درباره اجرای اقدامات اعتمادسازی بیشتر که در آینده نزدیک موثر است، ادامه خواهند داد. آن‌ها از جامعه بین‌المللی خواستند که از تلاش‌های آن‌ها حمایت کند.

این توافقات در جریان گفت‌وگو‌های دفتر نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و دولت الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان به دست آمد.

وزارت خارجه ارمنستان گفت ایروان به پیشنهاد آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا برای سازماندهی نشست وزرای خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در واشنگتن پاسخ مثبت داده است.

«چارلز میشل»، رئیس شورای اتحادیه اروپا هم طی پیامی در شبکه‌های اجتماعی از این بیانیه ستایش کرده و آن را گامی کلیدی خواند. وی گفتکه از یک پیشرفت بزرگ در روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان با صدور بیانیه مشترک استقبال کرده و خوشحال است.

مذاکرات متوقف شده

علی‌اف و پاشینیان بار‌ها برای گفت‌وگو‌های عادی‌سازی با میانجیگری اتحادیه اروپا با یکدیگر ملاقات کرده بودند. اما این روند طی ۲ ماه گذشته به دلیل شکست ۲ دور مذاکرات متوقف شده بود.

جمهوری آذربایجان از شرکت در مذاکرات با ارمنستان که در ۲۰ نوامبر (۲۹ آبان) در آمریکا برنامه‌ریزی شده بود، به دلیل آنچه موضع مغرضانه واشنگتن خوانده بود، خودداری کرد.

در ماه اکتبر نیز علی‌اف از شرکت در مذاکرات با پاشینیان در اسپانیا خودداری کرده و در آن زمان فرانسه را به جانبداری متهم کرد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و اولاف شولز، صدراعظم آلمان قرار بود به‌عنوان میانجی در این مذاکرات به میشل بپیوندند. 

تاکنون هیچ پیشرفت ملموسی در تلاش‌های اتحادیه اروپا برای سازماندهی دور تازه مذاکرات انجام نشده است.

عملیات نظامی ۱۹ سپتامبر

علی‌اف در ۱۹ سپتامبر (۲۸ شهریور) نیرو‌های خود را به قره‌باغ اعزام کرد و تنها پس از یک روز درگیری، نیرو‌های ارمنستانی که به مدت سه دهه منطقه مورد مناقشه را کنترل کرده بودند، موافقت کردند که این منطقه دوباره به جمهوری آذربایجان ادغام شود.

طی روز‌های بعد، تقریبا کل جمعیت ارمنستانی منطقه قره‌باغ، یعنی بیش از ۱۰۰ هزار نفر، از این منطقه خارج شده و به ارمنستان وارد شدند که جرقه بحران پناهندگان را برانگیخت.

ریشه مناقشه قره‌باغ

در دوران اتحاد جماهیر شوروی، قره‌باغ یک منطقه خودمختار در داخل جمهوری آذربایجان امروزی بود که هم مردم این کشور و هم ارمنستانی‌ها را در خود جای داده بود، اما نبود مرز‌های داخلی وضعیت آن را تا حد زیادی بی‌اهمیت کرد.

همه چیز زمانی تغییر کرد که مسکو کنترل جمهوری‌های پیرامون خود را از دست داده و قره‌باغ به‌طور رسمی در داخل قلمرو بین‌المللی به رسمیت شناخته شده جمهوری آذربایجان جای گرفت.

از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴، نیرو‌های ارمنستانی و جمهوری آذربایجان در یک سلسله درگیری‌های طاقت‌فرسا بر سر منطقه، ارمنستانی‌ها کنترل بخش‌هایی از قره‌باغ را به دست گرفتند و صد‌ها هزار نفر از مردم جمهوری آذربایجان مجبور به مهاجرت شدند.

از آن زمان، ارمنستانی‌های قره‌باغ با استناد به همه‌پرسی سال ۱۹۹۱ که جمهوری آذربایجان آن را به رسمیت نمی‌شناسد، به‌طور یک‌جانبه اعلام استقلال کردند.

برای نزدیک به سه دهه، این وضعیت باثبات باقی ماند و ۲ طرف در یک بن‌بست محبوس شدند که از سوی خطی از سنگرها، مین‌های زمینی و دفاع ضد تانک حفظ می‌شد.

با این حال، همه چیز در سال ۲۰۲۰ تغییر کرد؛ زمانی که جمهوری آذربایجان یک جنگ ۴۴ روزه را برای بازپس‌گیری قلمرو خود به‌راه انداخت و صد‌ها کیلومتر مربع را در قره‌باغ کوهستانی را تحت کنترل خود درآورد.

انتهای پیام/