مهریه محجورین

خبرگزاری میزان - بر اساس قانون مدنی، دسته‌ای از افراد جامعه اصطلاحا «محجور» هستند؛ به این معنا که از انجام دادن برخی تصرفات در اموال و یا انجام معاملات ممنوع شده‌اند که مهم‌ترین انواع محجورین بر اساس قانون مدنی عبارتند از اشخاص صغیر، اشخاص غیر رشید یا سفیه و اشخاصی که مجنون یا دیوانه هستند.

با این حال، اشخاص ذکر شده نیز مانند سایر افراد ممکن است ازدواج کنند و یکی از مهم‌ترین آثار مالی عقد ازدواج یا نکاح محجوران، بحث مهریه یا صداق آنها است. لذا این سوال مطرح می‌شود که اصولا تعیین مهریه محجورین به چه صورت است و اگر شخص محجور فوت کند، طلاق بگیرد و یا اینکه ازدواج وی فسخ شود، تکلیف مهریه وی چیست (زنان محجور) و پرداخت مهریه توسط محجوران چگونه است (مردان محجور).

محجورین چه کسانی هستند؟

در اصطلاح فقهی، «حجر» (به فتحه برای ح و سکون برای ج) به معنای منع است و محجور به معنای کسی است که از برخی تصرفات قانونی در اموال و دارایی‌ها و یا برخی حقوق قانونی ممنوع شده است. این ممنوعیت به دلیل آن است که اگر شخص محجور به عنوان مثال، اقدام به انجام معامله کند و تعهدات مالی را قبول کند، به دلیل اینکه به نحو درستی نمی‌تواند منافع خود را لحاظ کند، دچار ضرر و زیان می‌شود. پس در واقع، ایجاد حجر برای برخی اشخاص جنبه حمایت از آنان را دارد.

در پاسخ به این سوال که انواع محجورین چه کسانی هستند، ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی قابل توجه است که بر اساس آن، محجورین به سه دسته کلی تقسیم شده‌اند. بر اساس این ماده، اشخاص ذیل محجور بوده و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند: صغار، اشخاص غیر رشید، مجانین. در توضیح این ماده باید گفت:

صغار یا اشخاص صغیر به آن دسته افرادی گفته می‌شود که به سن قانونی بلوغ نرسیده‌اند. صغیر را می‌توان به دو دسته صغیر ممیز (کسی که خوب و بد را تشخیص می‌دهد) و صغیر غیر ممیز تقسیم بندی کرد. مطابق قانون، دختران در سن نه سال تمام قمری و پسران در سن پانزده سال تمام قمری به سن بلوغ می‌رسند.

دسته دوم محجوران، اشخاص سفیه هستند؛ طبق تعریفی که ماده ۱۲۰۸ قانون مدنی از این مفهوم ارائه داده است، سفیه یا غیر رشید به کسی گفته می‌شود که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلانی نباشد. مانند اشخاصی که قادر به تشخیص ضرر یا سود خود نیستند و التفاتی به امور مادی ندارند. طبق ماده ۱۲۱۴ قانون مدنی، معاملات و تصرفات اشخاص غیر رشید یا سفیه در اموال‌شان نافذ نیست؛ مگر اینکه ولی قهری یا قیم اجازه بدهد.

علاوه بر این، طبق ماده ۱۲۱۱ قانون مدنی، جنون به هر اندازه که باشد موجب حجر است و اشخاص مجنون یا دیوانه که قوه تعقل ندارند، به طور کلی از تصرف در اموال خود ممنوع یا محروم شده‌اند و نمی‌توانند به صورت مستقل به امور مالی و یا حتی امور غیر مالی بپردازند؛ چرا که قصد و اراده لازم جهت اعمال حقوقی خود را ندارند.

چه کسی حق تعیین مهریه محجورین را دارد؟

بر اساس قانون مدنی حداقل سن ازدواج برای دختران سیزده سال و برای پسران پانزده سالگی تعیین شده است. بنابراین چون در زمان ازدواج، دختران و پسران به سن بلوغ هم رسیده‌اند و دیگر صغیر نیستند می‌توانند خودشان به صورت مستقل و بدون اجازه ولی قهری اقدام به تعیین مهریه نمایند. هر چند دختران، نیازمند اذن ولی قهری یعنی پدر و جد پدری برای ازدواج‌شان هستند.

همچنین گفتیم محجور بودن سفیه مربوط به مسائل مالی اوست. به همین دلیل، سفیه یا غیر رشید می‌تواند اقدام به ازدواج (به عنوان عقد غیر مالی) نماید؛ ولی از آن جهت که عقد نکاح، دارای آثار مالی همچون مهریه و نفقه است، نمی‌تواند مستقلا اقدام کند. بلکه تعیین مهریه سفیه باید با اجازه ولی قهری یا قیم او باشد. همچنین در مورد بخشیدن مهریه بدون اذن پدر نیز نمی‌توانند اقدام کنند.

بنابراین اگر سفیه یا غیر رشید بدون اذن ولی یا قیم با توافق طرفین مهریه را تعیین کند، این امر غیر نافذ است. یعنی ولی قهری یا قیم سفیه می‌توانند با رعایت مصلحت سفیه مهریه تعیین شده را تنفیذ (اجازه) داده و یا آن را رد کنند.

در مورد اشخاص مجنون، چون به کلی فاقد قوه عقل و درک هستند، نمی‌توانند هیچ عمل حقوقی انجام دهند. طبق قانون برای ازدواج و تعیین مهریه، ابتدا باید پزشک ازدواج مجنون را لازم بداند و موافقت داشته باشد. به همین دلیل، اشخاص مجنون نمی‌توانند به صورت مستقل اقدام به ازدواج و به طریق اولی تعیین مهریه نمایند. به همین دلیل است که در ماده ۱۲۱۳ قانون مدنی ذکر شده است: مجنون دائمی مطلقا و مجنون دوره‌ای در حال دوره جنون خود، نمی‌توانند هیچ گونه تصرفی در اموال و حقوق مالی خود بنمایند.

پس ازدواج و تعیین مهریه توسط مجنون، بر خلاف تعیین مهریه توسط سفیه - که با اجازه ولی قهری بلا اشکال است -، حتی با اجازه ولی قهری یا قیم مجنون نیز صحیح نخواهد بود. پس ازدواج مجنون و تعیین مهریه فقط باید توسط ولی قهری یا قیم او انجام شود. با این توضیح که اگر جنون متصل به زمان صغر (کودکی) بود، ولی قهری باید مهریه را تعیین کند و اگر پس از بالغ شدن مجنون بشود قیم می‌تواند مهریه وی را مشخص کند.

انتهای پیام/