هشدار سینمای ایران نسبت به بروز بحران در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از روابط عمومی جایزه پژوهش سینمایی سال،طرح پژوهشی «بررسی تغییرات در بازنمایی مفاهیم زن، دینداری، پوشش و رفاه در سینمای یک دهه اخیر» با حضور جمعی از پژوهشگران و علاقه‌مندان سینما روز گذشته در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ارائه شد. در این طرح پژوهشی که با حمایت معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی سازمان سینمایی کشور انجام شده است، سه گروه فیلم‌های برنده جشنواره فیلم فجر در هر سال، فیلم‌های پرفروش هرسال و فیلم‌های منتخب صاحبنظران که در طول سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ تولید شدهاند، مورد بررسی قرار گرفت و وضعیت بازنمایی ۴ مفهوم زن، دینداری، پوشش و رفاه در این فیلم‌ها با اسناد بالادستی کشور، تطبیق داشته شده است.

در ابتدای این نشست مانا دشتگلی هاشمی (پژوهشگر) گفت: بر اساس یافته‌های این پژوهش، سینمای یک دهه اخیر کشور نسبت به بروز بحران در نظام اقتصادی و اجتماعی کشور هشدار دادهاند و این فیلم‌ها نسبت به برهم خوردن نظم اجتماعی و اقتصادی و بروز ضداخلاقهایی، چون دروغ، دزدی، فساد، خیانت، پنهانکاری و... ابراز نگرانی کرده اند.

وی ادامه داد: بر اساس یافته‌های این پژوهش، فیلمسازان درباره فروپاشی نظام اخلاقی جامعه و تزلزل در نظام خانه و خانواده هشدار دادهاند و جامعه ایران را نسبت به افتادن در پرتگاه اخلاقیات و انسانیت پرهیز دادهاند. همچنین فیلم‌های متعددی با طرح مباحث اختلاس، دزدی، کسب مال نامشروع، فساد اقتصادی، فقر گسترده، تضاد طبقاتی، بی توجهی طبقه دارا به ندار و نفرت طبقه فرودست از فرادست، نشانه‌های بروز بحران در نظام اقتصادی جامعه را برجسته کردهاند.

این پژوهشگر یادآور شد: بر اساس جامعه آماری این پژوهش در سینمای یک دهه اخیر، تقریبا فیلمی را نمیتوان سراغ گرفت که شرایط مطلوب اوضاع اجتماعی و اقتصادی کشور را تصویر کرده باشد و فیلم‌ها عمدتا نسبت به وضعیت جامعه ابراز نگرانی کرده و هشدار دادهاند. بر اساس یافته‌های این پژوهش به نظر می‌رسد که به صورت کلی در این بازه زمانی زنان نقش‌های کارآمدتر، منشا اثر و مستقل بیشتری (در اجتماع و مشاغل) را برعهده گرفتهاند و روند قدرت گرفتن زنان در نقش‌های اجتماعی و شغلی در جامعه -بر اساس بازنماییشان در فیلمها- محسوس است. در این شرایط، با خروج زنان از خانه و پذیرش نقش‌های اجتماعی و شغلی، نظام خانواده و خانواده دچار تزلزل شده و مردان هنوز نتوانستهاند در به تعادل رساندن نظام خانواده، پس از خروج زنان از خانه، به همسرانشان یاری رسانند.

وی ادامه داد: فیلمسازان معتقدند که جامعه ایرانی-با تاکید بر زنان- لباس را به عنوان پوشش در نظر میگیرد و نه حجاب؛ و بر اساس این رویکرد، جامعه ایرانی از نگاه ایدئولوژیک به لباس و پوشش فاصله گرفته است. روند فیلم‌های یک دهه اخیر نشان میدهد که در بحث از بازنمایی دین و دینداری، جامعه ایرانی به سمت دین شخصی و فردی در حال حرکت است و نمایش مستقیم نماد‌های مذهبی و دینی و اعمال مذهبی، کم کم جای خود را به بازنمایی ارزش‌های اخلاقی و انسانی داده است.

دشتگلی هاشمی بیان کرد: در بحث بازنمایی مفهوم رفاه و مسائل اقتصادی یافته‌های این پژوهش از بروز بحران در نظام اقتصادی خبر میدهند و اکثریت فیلم‌ها درباره فاصله و شکاف طبقاتی، بی تفاوتی دارا‌ها به ندارها، نفرت طبقه فرودست نسبت به فرادست، فقر گسترده، عدم ثبات اقتصادی، فساد و... سخن گفته اند.

این پژوهشگر با ابراز امیدواری درباره ساخت فیلم‌های امیدبخش، که علاوه بر بازنمایی حقایق جامعه، به مخاطب امید، راهنمایی و پیشنهاد عملی برای زندگی بهتر، سالم تر، اخلاق مدارتر و دیندارتر ارائه می‌دهد؛ تاکید کرد: جامعه ایران و سینمایی ایران، نیازمند فیلم‌هایی است که در آن قهرمانانی (چه زن و چه مرد) ظهور کنند که واجد روح بزرگ، عشقی بزرگ، شجاعتی بزرگ، غروری بزرگ باشند و در مسیر قهرمانی خود فداکاری‌های بزرگ انجام دهند، و امید‌های بزرگ را پرورش دهند.

وی گفت: فیلم‌های مورد بررسی عمدتا بازنمایی حقایق جامعه اند و غالب فیلم‌های ساخته شده در این یک دهه با فاصله از اسناد بالادستی کشور قرار دارند. امیدواریم سیاستگذاران، قانون گذاران و دولتمردان با رصد تحولات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، در کنارآرمان گرایی در نوشتن اسناد بالا دستی، دقت نظر بیشتری بر روند تغییرات جامعه داشته باشند، تا فاصله میان حقایق جامعه و به تبع آن فیلم‌های سینمایی برآمده از آن، با اسناد بالادستی، تاجای ممکن، کمتر گردد.

در پایان این نشست، جلسه پرسش و پاسخ با حضور تعدادی از پژوهشگران و علاقه‌مندان سینما برگزار شد.