باید و نبایدهای قراردادهای ورزشی از منظر حقوقی/ از بروز حوادث و آسیب‌های ورزشی تا انعقاد قراردادها و مسئولیت‌های ناشی از آن
خبرگزاری میزان - ورزش یکی از راه‌های مؤثر تربیتی و اخلاقی برای همه مردم به ویژه جوانان است. وسیله‌ای که هر روز چهره علمی بیشتری پیدا می‌کند و از نظر سیاسی نیز پیروزی در میدان‌های ورزشی وسیله مفیدی برای تبلیغ و اثبات اعتبار ملی یک کشور در عرصه‌های بین‌المللی می‌تواند باشد. به همین جهت کشورها بودجه‌های کلان و نیروهای انسانی فراوانی برای پیشرفت ورزش و توفیق در میدان‌های مختلف ورزشی صرف می‌کنند.
علم حقوق پهنه بسیاری از بخش‌های وسیعی از امور مربوط به زندگی انسان‌ها را در بر گرفته به خصوص حقوق ورزشی که یکی از ضروریات زندگی همه ما محسوب می‌شود. این دلائل باعث شده که حقوقدانان به دنبال تأسیس رشته خاصی با عنوان حقوق ورزشی باشند.
البته حقوق ورزشی مسائل و موضوعات متنوع و مختلفی را دربر می‌گیرد؛ از بروز حوادث و آسیب‌های ورزشی تا انعقاد قراردادها و مسئولیت‌های ناشی از آن قرارداد و…. که مهمترین آن، که این روزها بیشتر با آن برخورد داریم بحث مسئولیت‌های ناشی از قراردادهای ورزشی است.
قرارداد ورزشی هم مثل سایر قراردادها از یک یا چند موضوع تشکیل شده که تعهد و تکالیفی برای یک بازه زمانی برای طرفین ایجاد می‌کند. در یک قرارداد ورزشی تعهدات فرعی هم مثل سایر قراردادها وجود دارد، اما ماهیت اصلی هر قراردادی بر اساس تعهدات اصولی آن تعریف شده است. متاسفانه در کشور ما بین حقوق و ورزش ارتباط شایسته‌ای برقرار نشده و بسیاری از مسائل ورزشی در معرض کنکاش و بررسی حقوقدانان قرار نگرفته است.
در قانون اساسی جمهوری ایران در اصل سوم به صراحت از تربیت بدنی به عنوان یکی از مهمترین اهداف نظام نامبرده و دولت را موظف کرده که با به بکارگیری از تمامی امکانات ورزش کشور را توسعه یابد.
در دعاوی مسئولیت مدنی در باب ورزش‌ها، تقصیر، پایه اکثر دعاوی برای جبران خسارت است و به طور کلی می‌توان گفت: تقصیر، رفتاری پایین تر از سطح معیارهای متعارف بوده و با در نظر گرفتن این مسلئه که، معیار رفتار متعارف در فعالیت‌های ورزشی گوناگو ن و متفاوت است.
اساسی ترین رکن ورزش حرفه‌ای قرارداد ورزشی است. شرایط عمومی یک قرارداد در ماده 190 ق.آ.م بیان شده که ما باید کلیه آیین‌نامه‌ها و مقرارات ورزشی هر فدراسیونی را با این ماده تطبیق دهیم تا در صورت عدم انجام مفاد قرارداد و یا تخلف از آن، بر اساس انواع مسئولیت‌های قراردادی و غیرقراردادی طرفین را ملزم به جبران خسارت‌های وارده کنیم.
قرارداد در هر ورزش از مهمترین مباحث حقوقی به شمار می‌رود، که مهمترین آنها قرارداد بین بازیکن و باشگاه است. در حال حاضر در دنیا به خصوص در کشور ما قراردادهای فوتبال بیشتر از هر قراردادی طیف کثیری از قراردادها را به خود اختصاص داده است. قرارداد بازیکن با باشگاه و قرارداد باشگاه با کادرفنی و کادر پزشکی و یا قرارداد باشگاه‌ها و بازیکنان در خصوص موضوعات تبلیغاتی و … بخشی از این قراردادهاست که به عنوان قراردادهای فوتبال مطرح است.
همانطور که در ابتدا گفتیم طرفین در هر قرارداد برای یکدیگر تعهداتی ایجاد می‌کنند که ضمانت اجرای این تعهدات حسب مورد انفساخ، ابطال، اجبار یا اعطای حق فسخ یا انقضای مدت و ابطال قرارداد به متعهدله خواهد بود.
بین قرارداد کار و قرارداد ورزشی از حیث تعریف، ارکان، معیار و قوانین کار مشابهت‌هایی وجود دارد و هر دو از زمره عقود الحاقی و مستمر می‌باشند. قراردادهای ورزشی در فدراسیون‌ها تدوین و تصویب می شود و برخلاف قرارداد کاری که عقد رضایی است، قراردادهای ورزشی عقدی تشریفاتی است. در قراردادهای ورزشی مثل سایر قراردادها کارفرما می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد و هدف از آن، تصویب و اجرای قوانین و مقررات یک ورزش است.
در کشور ما قراردادهای ورزشی در عرصه داخلی به خصوص در عرصه بین المللی دچار خلاءها و کمبودهای فراوانی است؛ برای مثال در فوتبال و در قرارداد مارک ویلموتس سرمربی پیشین تیم ملی، طبق ادعای فدراسیون فوتبال سرمربی بلژيكی بیش از روزهایی که برای مرخصی در قراردادش ذکر شده در مرخصی به سر برده که این موضوع می‌توانست در جهت فسخ قرارداد به فدراسیون ما کمک کند. در یکی دیگر از بندهای قرارداد ویلموتس آمده چه فدراسیون فوتبال و چه سرمربی بلژیکی قرارداد را یک طرفه فسخ کنند، باید غرامتی به ارزش سه ماه حقوق به این مربی پرداخت شود.
همانطور که گفتیم خلاءها و کمبودهای فراونی در عرصه قراردادهای بین‌المللی داریم و به طور کلی ما در عرصه قراردادهای ورزشی چه داخلی و چه خارجی ضعف داریم در صورتیکه یک قرارداد مهمترین و اولین کار برای شروع هر رابطه کاری و تجاری است.
مقررات فوتبال جدا از قوانین عام است. این رشته ورزشی زیرنظر فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) اداره می‌شود و قوانین CAS طبق قوانین سوئیس و فرانسه اداره می‌شود.
کنفدراسیون‌ها و فدراسیون کشورهای عضو فیفا تحت نظارت و هدایت این مجموعه فعالیت می‌کنند و بر اساس اساسنامه فدراسیون جهانی فوتبال کشورهای عضو موظف هستند که از مقررات آن، تبعیت کنند.
مقررات حاکم بر قرارداد ورزشی فوتبال بر خلاف قرارداد اجاره انسان، آمره بوده و طرفین نمی توانند از آن عدول کنند و بین احکام این دو قراردادها نیز تفاوت های زیادی وجود دارد. علی رغم شباهت های متعددی که میان قراردادهای فوتبال با عقود معین ذکر شده، اما در واقع قراردادهای فوتبال عقدی منحصر به فرد به حساب آمده که ویژگی های اختصاصی خود را دارا هستند.
در بحث جرایم ورزشی، براساس بند ث ماده 157 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392در صورتی، حوادث ناشی از عملیات ورزشی جرم است که مرتکب قوانین و مقررات مربوط به آن ورزش را نقص کرده باشد و همچنین عمل مرتکب مخالف موازین شرعی نیز بوده باشد.
برای مثال در بازی هندبال اگر بازیکنی یا بجای استفاده از دست با پا ضربه ای به توپ بزند در صورت آسیب به دیگری بازیکن مسئول و این حرکت را می توان جرم نامید، اما برعکس اگر این ضربه طبق قوانین هندبال با دست زده شود و آسیبی هم وارد شود آن بازیکن نه تنها اینکه مسئولیتی ندارد حتی نمی توان برایش جرمی در نظر گرفت. به طور کلی هر رشته ورزشی قوانین و مقررات خاص خودش را دارد. براساس قانون مجازات اسلامی حوادث ناشی از عملیات ورزشی در صورتی که واجد شرایط مقرر باشد موجه بوده و در واقع از علل موجه جرم می باشد اگر مواردی همچون. ضرب و شتم خارج از حدود، فحاشی و حرکات غیرمتعارف موجه نبوده و جرم محسوب می شوند.
ماده یک قانون مسؤولیت مدنی مصوب 1339 اگر کسی بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامت یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا هر حق دیگر که به موجب قانون افراد ایجاد گردیده ، لطمه ای وارد نماید و موجب ضرر مادی شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود خواهد بود . در قانون 2 نوع مسئولیت پیش بینی شده است مسئولیت قراردادی و دیگری خارج از قرارداد یا غیرقراردادی و می توان این دو نوع مسئولیت را برای قراردادهای ورزشی در بحث مسئولیت در نظر گرفت.
مسئولیت قراردادی، در نتیجۀ اجرا نکردن تعهدی که از عقد ناشی شده است به وجود می آید برای مثال در مدرسه فوتبال طبق قراردادی مقرر میگردد که به کودکی آموزش فوتبال دهند اما بر اثر بی احتیاطی و بی مبالاتی آن مربی کودک آسیب می بیند و تعهد مربی به ولی کودک به منزله مسولیت قراردادی است.
مسئولیت خارج از قرارداد یا غیر قراردادی، در جایی که دو نفر هیچ قراردادی با هم ندارند و یکی از آن دو نفر به خطا به دیگری زیان یا آسیبی می رساند، مسئولیت را غیرقراردادی یا خارج از قرارداد می نامند برای مثال قانون اجازه می دهد که ورزشکاران در انجام عملیات ورزشی مقررات را رعایت کنند حال اگر در نتیجه تخلف و عدم توجه به قانون یکی از ورزشکاران صدمه ای یا خسارتی به دیگری وارد کند وی باید جبران خسارت کند.
اصل خسارت وارده بر اثر قرارداد بین دو ورزشکار نیست بلکه تخلف از عدم اجرای تکلیف قانونی است که رعایت آن بر همگان واجب است. به هر حال مبنای خسارت چه قرارداد و چه تکالیف قانونی باشد جبران خسارت بر عهده کسی است که قصور یا بی احتیاطی و… را انجام داده است. این قاعدۀ کلی در همۀ مواردی که ضرر و زیانی به وجود آمده قابل اعمال است و ورزش هم از این قاعده مستثنی نیست.
*حمیدرضا حق شناس، کارشناس امور حقوقی و حقوق ورزشی
انتهای پیام/