چالش های تحول اقتصادی برای آل سعود

به گزارش گروه بین الملل ، اکثر کشورهایی که اقتصاد وابسته به نفت دارند در تلاش هستند تا وابستگی خود را روز به روز کمتر کنند اما اکثر آنها طعم خوش پول های نفتی زیر دندان هایشان مزه کرده و دشوار است تا بتوانند از آن چشم پوشی کنند.

اکثر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، به درد اعتیاد به درآمدهای نفتی دچار هستند و به همین خاطر کمترین سرمایه را در زمینه تولید هزینه کرده اند. هم اکنون بر اساس آمار رسمی منابع عربستان این کشور 12 درصد بیکاری دارد که آمارهای غیر رسمی آن فراتر از این رقم است.

درصد باقی مانده که جزو شاغلین محسوب می شوند، بیشتر در مراکز خدماتی، نیروهای نظامی و انتظامی مشغول به کار هستند و به ندرت دیده می شود که در این کشور سرمایه گذاری بر روی تولید انجام شده باشد.

چنین وضعیتی برای عربستان در حالی ایجاد شده که روابط این رژیم با آمریکا در سطح بالایی است اما آمریکا هیچگاه اجازه نداد این کشور از دانش و تکنولوژی آن بهره ببرد. آمریکا، عربستان را همینگونه که هست می خواهد. کاخ سفید مایل نیست که کشوری مانند عربستان در منطقه از لحاظ اقتصادی خودکفا شود یا بتواند حداقل مایحتاج خود را برآورده سازد.

وابستگی شدید کشورهای عربی خلیج فارس به آمریکا یکی از امتیازات بزرگی است که ایالات متحده در اختیار دارد. آمریکایی ها با این روش به راحتی کشورهای منطقه را زیر سلطه خود نگهداشته اند.

اما ضعف هایی که طرح تحول اقتصادی سعودی در خود دارد از همین آغاز نوید شکست این طرح را می رساند. طرحی که از سوی بن سلمان فرزند پادشاه عربستان ارائه شده و روز گذشته در جمع خبرنگاران خارجی هم تشریحش کرده تنها به اصلاحات اقتصادی می پردازد و اصلاحات فرهنگی، اجتماعی و مهمتر از همه سیاسی هیچ توجهی نکرده است. در عربستان هیچ اثری از دموکراسی نمی توان یافت.

کارشناسان منطقه اعتقاد دارند که چنین طرحی به تنهایی نمی تواند این کشور را از وابستگی به نفت رها کند چون نیازمند همراهی و مشارکت مردم است و مردم هم از نظر اجتماعی هیچ جایگاه و ارزشی نزد آل سعود ندارند.

آخرین نتایج نظرسنجی سایت «ایلاف» نزدیک به عربستان که در لندن فعالیت می کند، حاکی است که بیش از ۵۹ درصد کاربران طرح چشم انداز تحول اقتصادی محمد بن سلمان جانشین ولیعهد سعودی برای آینده عربستان را کارآمد نمی‌دانند.

سایت ایلاف در نظرسنجی خود این سوال را از کاربران پرسیده است که آیا طرح چشم انداز 2030 به عربستان اجازه متنوع کردن اقتصاد خود و تضمین عدم اتکای کامل به نفت در آینده را خواهد داد؟نتایج این نظرسنجی تاکنون نشان می دهد که 40.95 درصد به این سوال پاسخ مثبت و 59.05 درصد به آن پاسخ منفی داده اند.

طرح تحول اقتصادی محمد بن سلمان جانشین ولیعهد سعودی از عدم اتکاء عربستان به نفت در سال2030 میلادی و تاسیس صندوق سرمایه گذاری ملی به مبلغ 200 میلیارد دلار حکایت دارد.

وی همچنین در راستای «طرح چشم انداز تحول اقتصادی عربستان 2030» از فروش کمتر از 5 درصد سهام شرکت آرامکو برای تاسیس صندوق یاد شده خبر داد.

فرزند شاه سعودی همچنین از افزایش شمار حجاج از هشت میلیون به 30 میلیون تا سال 2030 سخن گفت که منبع درآمد بزرگی خواهد بود و متعهد شد که بیکاری را از 11.6 درصد به 7 درصد در طول چند سال برساند و درهای گردشگری را به سوی همه کشورها بگشاید.

اما این طرح اقتصادی به نظرات کارشناسی همراه بود. عبدالباری عطوان نویسنده کشورهای عربی طرح چشم انداز تحول اقتصادی عربستان را ناقص و فریبنده دانست.

نویسنده و تحلیلگر عرب معتقد است که طرح جانشین ولیعهد سعودی درباره آینده عربستان بدون اصلاحات سیاسی و اجتماعی و مبارزه با فساد کامل نیست.

هم اکنون این کشور از لحاظ سیاسی و اجتماعی در سطخ پایین قرار دارد. حتی قوانین جاری در این کشور که ادعا می شود قوانین شرعی است، با تحریف های زیادی از سوی مفتی های سعودی همراه گشته به همین خاطر باعث شده تا شرایط فرهنگی و اجتماعی بسیار نامناسبی حاکم شود.

وضعیت سیاسی در این کشور نیز مطلق در دست آل سعود است و هیچ کس حق اعتراض ندارد و هر کس اعتراض کند مانند شهید شیخ نمر اعدام می شود. همه مردم این کشور از حق رأی و انتخاب محروم هستند و تاکنون تجربه آن را نداشتند. وضعیت حقوق بشر هم در این کشور وخیم است و تاکنون به خاطر حمایت های آمریکا از این رژیم، توانسته است از زیر بار فشار مجامع حقوق بشری فرار کند.

عبدالباری عطوان در تحلیل خود نوشت؛ این طرح تحول اقتصادی و نقشه راه آینده روی کاغذ یا صفحه تلویزیون فریبنده به نظر می‌رسد. کسی که با محمد بن سلمان در شبکه تلویزیونی العربیه مصاحبه گرفت، هیچ گونه سوال چالشی از او نپرسید. همین مسئله هم پیش بینی می شد اما وقتی این طرح تحول وارد مرحله اجرای عملی می شود، چه بسا نتایج کاملا متفاوتی بدست می دهد؛ نظیر همان "طرح نظامی" (محمد بن سلمان) نظیر «طوفان قاطعیت» در یمن یا جنگ نیابتی علیه ایران در سوریه.

مشاور پیشین وزیر دارایی عربستان سعودی هم معتقد است اعمال اصلاحات اقتصادی و گذار به اقتصاد پسانفتی مطرح شده توسط عربستان ممکن است به ناآرامی های اجتماعی در این کشور منجر شود.

حسین عسکری مشاور وزیر دارایی عربستان بوده و از او به عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می کنند. بنا بر اعلام «بانک نیویورک» عسکری اولین شخصی در جهان بود که کاهش قیمت نفت به ۴۰ دلار را پیش بینی کرده است.

وی در گفت وگویی درباره طرح تحول اقتصادی عربستان گفته است؛ عربستان نهایتا به این نتیجه رسیده است که درآمدهای نفتی نخواهد توانست آینده این کشور را پایدار کند. این مسئله ای است که تمامی کشورهایی که درآمدهایشان از محل صادرات نفت و گاز است باید به آن توجه کنند.

عسکری درباره  موانع بر سر راه این طرح عربستان گفت: نام بردن این موانع آسان است اما از نظر سیاسی اتخاذ و اجرای آنها سخت است. این موانع عبارتند از: دریافت مالیات موثر و کارآمد از شهروندان سعودی از جمله خاندان حاکم سعودی، کاهش چشمگیر سوبسیدها، کاهش زیاد بخش های دولتی و عمومی، کاهش استخدام ها و حقو ق های دولتی بطوری که با بخش خصوص برابری کند، کاهش فساد و امتیازات خاندان سلطنتی، اصلاحات ساختاری که موجب حکومت قانون و قانون اساسی مدرن شود. همه موارد ذکر شده برای آل سعود و دولت سعودی چالش برانگیز خواهد بود بطوریکه که هر یک از این موارد اعتراضاتی را از بخش های مختلف در پی خواهد داشت از قبیل خاندان حاکم آل سعود، کسانی که شغل های لوکس دارند، نهادهای مذهبی و عموم شهروندانی که منافعی را از دست خواهند داد. یقینا این اقدامات ناآرامی هایی را در پی خواهند داشت مگر اینکه بسیار هوشمندانه، شفاف، آرام و با مساوات پیش برده شوند. حاکمان به اصلاحات تن نخواهند داد مگر اینکه مجبور شوند.

همه این موانع باعث شکست طرح بن سلمان خواهد شد. نارضایتی عمومی فراگیر می شود. این اعتراضات علیه باقی ماندن امتیازات خاندان سعودی آغاز می شود. آل سعود نمی تواند از امتیازات ویژه ای که در اختیار دارند چشم پوشی کنند. عمر این رژیم بسه به مقام و دلار است.