حاکمیت شرکتی، نظامی با توانایی انگیزش مدیریت و اعضای هیئت مدیره

به گزارش گروه اقتصاد ، امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران بیان داشت: چالش اساسی بنگاه‏ های کوچک و متوسط این است که عمده مقررات و چارچوب ‏های مربوط به حاکمیت شرکتی با در نظر داشتن شرکت‏ های بزرگ و بنگاه‏ هایی که عمدتا در شرف پذیرش در بازار سرمایه هستند تألیف شده ‏اند.  چنین قالب ‏هایی برای توضیح و حل و رفع مسائل شرکت‏ های کوچک و متوسط مناسب نیستند. در چنین شرکت‏هایی مالکیت و مدیریت از هم تفکیک نشده اند و بعضا مالکیت کسب و کار در میان اعضای یک خانواده توزیع شده است.
 
وی در ادامه بیان داشت: حاکمیت شرکتی در شرکت‏ های کوچک و متوسط امکان سرمایه‏ گذاری در آن‏ها را تسهیل می‏کند و همزمان ریسک‏ های داخلی آن را کاهش می‏دهد. در این ویژگی و بسیاری دیگر از نتایج حاکمیت شرکتی در بنگاه‏ های کوچک و متوسط همپوشانی خوبی با جهت ‏گیری های اقتصاد مقاومتی به چشم می‏خورد. درون‏زایی و افزایش پایداری اقتصاد در مقابل ریسک‏ها و نوسان‏ها، محورهایی است که همپوشانی در آن‏ها بیشتر قابل تحقیق است.  
 
هامونی در ادامه با اشاره به اهمیت مبحث حاکمیت شرکتی خاطرنشان کرد: چارچوب ‏های حاکمیت شرکتی می‏توانند به مثابه ابزاری برای کمک به شرکت‏ها در مسیر نیل به سودآوری بلند مدت و محافظت از منافع ذینفعان‏شان عمل کنند.
 
وی گفت: حاکمیت شرکتی را چارچوبی برای نظام‏مند کردن ارتباطات بین مدیران، سهامداران و اعضای هیئت مدیره شرکت‏ها به منظور تعیین اهداف شرکت‏ها و پایش حرکت شرکت در راستای آن اهداف می‏دانند.
 
مدیرعامل فرابورس ایران افزود: حاکمیت شرکتی، نظامی است که توانایی انگیزش مدیریت و اعضای هیئت مدیره را برای فعالیت در راستای اهداف تعیین شده شرکت و منافع آن ایجاد می کند. با چنین تعریفی از آنجا که همه‏ شرکت‏ها اهدافی از فعالیت خود دارند، حاکمیت شرکتی نیز برای همه‏ شرکت‏ها باید اعمال شود.
 
عضو هیأت مدیره شرکت فرابورس ایران خاطرنشان ساخت: واضح است که اهداف پیگیری شده در شرکتهای مختلف در نظام حاکمیت شرکتی اهداف متفاوتی خواهد بود. حاکمیت شرکتی در شرکت‏ های بزرگ با مسائل عامل و مرجع(principal-agent)، مواجه هستند. بر این اساس حاکمیت شرکتی نظامی خواهد بود که انگیزش مناسب را برای مدیران به منظور حرکت در جهت منافع سهامداران، کارکنان و تأمین کنندگان ایجاد کند و این ملاحظات به طور روزافزونی شامل منافع سایر بخش ‏های جامعه نیز می‏شود.
 
وی ادامه داد: در کسب و کارهای کوچک و متوسط مسائلی نظیر agent-principle کمتر به چشم می‏خورند یا از اهمیت حیاتی برخوردار نیستند. زیرا مدیران و مالکان و سهامداران همه مشترک هستند و منافع این گروه‏ ها احتمال تضاد باهم را ندارد؛ اما حتی در این نمونه‏ ها نیز در مواردی که برخی از خانواده‏ هایی که منافعشان درگیر این شرکت‏ها هستند نقش کمتری در مدیریت این شرکت‏ها دارند استفاده از سازوکارهایی برای کنترل خطر تضاد منافع ضرورت پیدا می‏کند. اما به طور کلی حاکمیت شرکتی در کسب و کارهای کوچک و متوسط بیش از آنکه به نظام‏های کنترلی و نظارتی بپردازد به افزایش کارایی کسب و کار و ارتقاء بازده آن اهمیت می‏دهد.  
 
وی در ادامه در خصوص حاکمیت شرکتی برای شرکت‏های کوچک و متوسط بیان داشت: مدل واحد مورد اجماعی در خصوص نظام حاکمیت شرکتی برای کسب و کارهای کوچک و متوسط وجود ندارد، اما رهنمودهایی وجود دارد که کسب و کارهای کوچک و متوسط می‏توانند بر اساس آن‏ها به حرکت خود ادامه دهند. البته بعضی از نهادهای بین المللی رهنمودهایی را برای شرکت‏هایی که در بازارهای مالی پذیرش نشده اند ارائه کرده اند.
 
وی افزود:ecoDa حاکمیت شرکتی مناسب برای شرکت‏های کوچک و متوسط را نظامی می‏داند که بتواند چارچوبی برای فرایندهای شرکت و ایده‏ هایی برای ارزش افزایی در شرکت همزمان با افزایش اعتبار و شهرت شرکت و امکان رشد پایدار آن در آینده فراهم کند. این نهاد یک استاندارد حاکمیت خوب با 14 اصل ارائه کرده است که بر مبنای فرایندی پویا و فازبندی شده طراحی شده اند؛ فرایندی که سایز شرکت، میزان باز بودن آن و پیچیدگی و بلوغ اعضای آن را مد نظر قرار می‏دهد.
 
هامونی در ادامه گفت: همچنین در انگلستان QCA و چندین نهاد دیگر، یک لیست برای شرکت‏های کوچکی که در بازار سرمایه پذیرش شده اند ارائه کرده اند. در سایر نقاط جهان نیز لیست ‏های مشابهی به همین منظور ارائه شده اند. IFCنیز یک کتاب منحصرا در مورد حاکمیت شرکتی کسب و کارهای خانوادگی با عنوان: IFC Family Business Governance Handbook  منتشر کرده است و همچنان که از عنوان آن بر می‏آید در این کتاب در خصوص شرکت‏ هایی که مالکیت آن‏ها خانوادگی است و تقریبا تمامی آن‏ها کسب و کارهای کوچک و متوسط هستند اصولی را تبیین کرده است .
 
وی در خصوص اصول حاکمیت شرکتی IFC توضیح داد: IFC  نیز یک ماتریس پیشرفت حاکمیت شرکتی ارائه کرده است که حداقل‏ هایی را برای 4 سطح از نظام حاکمیت شرکتی ارائه می‏کند و این شامل شماری از ضرورت‏های حاکمیت شرکتی از قبیل تعهد به نظام حاکمیت شرکتی سالم، ساختاربندی و عملکرد هیئت مدیره، فرایند و محیط کنترل، شفافیت و افشای اطلاعات و حقوق سهامداران جزء است.
 
هامونی افزود: از این ماتریس برای ارزیابی بلوغ حاکمیت شرکتی در کسب و کارهای مختلف می‏توان استفاده کرد.
 
همچنانکه مشاهده می‏شود در نظر گرفتن سطوح متفاوت استقرار حاکمیت شرکتی امکان گسترش آن را در میان شرکت‏های کوچک و متوسط نیز فراهم می‏کند.  IFCبا شرکت‏های کوچک و متوسط برای ارتقا وضعیت حاکمیت شرکتی درآن‏ ها همکاری می‏کند. بر اساس یافته ‏های IFC در پژوهشی که دو سال به طول انجامید، شرکت‏های کوچک و متوسطی که اقدام به شفاف‏ سازی نقش‏ ها و مسئولیت‏ها، توانمندسازی نظام‏ های کنترلی و برنامه ریزی برای اقدمات آتی می‏پردازند رشد بهتری دارند و به حیات خود ادامه می‏دهند.
 
وی در ادامه در خصوص صندوق‏ های سرمایه ‏گذاری جسورانه اشاره داشت: از مزایای نظام حاکمیت شرکتی برای کسب و کارهای کوچک و متوسط امکان استفاده از فرصت‏های سرمایه‏گذاری ویژه نظیر صندوق‏ های سرمایه‏ گذاری جسورانه است.
 
مدیرعامل فرابورس ایران توضیح داد: آنچه که امروز در فرآیند تولید تا توزیع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اتصال حلقه‌ های زنجیره عرضه از جمله شرکت‌ های کوچک و متوسط به صنایع مربوط و توزیع تولید نهایی هر بنگاه در جریان عظیم تولید تا محصول نهایی در حوزه داخلی و بین‌المللی است. شرکت‌های کوچک و متوسط با ایفای نقش کلیدی در اقتصاد کشورها از حیث ساختار متفاوت اشتغال، آسیب‌پذیری کمتر در برابر شوک‌ های اقتصادی، وابستگی زیاد به منابع انسانی، انگیزه‌های کارآفرینی و نوآوری بیشتر، موجب رشد فعالیت‌های مولد اقتصادی و توسعه فن‌ آوری می‌شوند. ملاحظات آمار و ارقام مربوط به عملکرد این بنگاه‌ها در کشورهای صنعتی از جمله ژاپن، ایالات متحده آمریکا، آلمان و اقتصادهای نوظهور چون هند، کره و چین نیز حکایت از آن دارند که بخش عمده‌ای از تولید ناخالص داخلی آن‌ها ناشی از فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط است.
 
وی ادامه داد: مسئله اساسی در برابر ویژگی‌های منعطف و برجسته شرکت‌های کوچک و متوسط در ایران، سهم این شرکت‌ها از تأمین مالی در مسیر تولید است. با توجه به ریسک‌ پذیری تشکیل سرمایه در این بنگاه‌ها، جذب سرمایه با موانعی روبرو می‌شود. تعبیه راهکارهای تأمین منابع مالی از طریق بازار سرمایه پس از تعریف معین از این شرکت ‌ها در کشورهای مختلف جهان، از اوایل دهه 90 میلادی آغاز شده است به‌نحوی‌ که هم ‌اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نوظهور، بازارهای منسجم و قانون‌مندی در قالب بازار سهام شرکت‌های کوچک و متوسط استقرار یافته و رویه‌های متناظر با پذیرش و انجام معاملات سهام این بنگاه‌ها مقرر شده است.

بازار هدف، شاکله ای با هدف حمایت و تأمین شرکت های کوچک  
 
هامونی گفت: زیرساخت‏هایی نیز در بازار سرمایه وجود دارند که امکان توجه خاص با ملاحظه‏ ویژگی‏ های شرکت‏های کوچک و متوسط را فراهم می‏کنند. یکی از زیرساخت‏های نسبتا جدیدی که به این موضوع تخصیص یافته است بازار هدف است که شاکله‏ آن با هدف حمایت و تأمین شرکت‏های کوچک و متوسط صورت بندی شده است.  
 
وی در پایان بیان داشت: در مجموع به نظر می‏رسد در مواجهه با این شرکت ‏ها یک راه حل واحد نمی‏توان برای همه‏ آن‏ها در نظر گرفت. SME ها تنوع بالاتری نسبت به شرکت‏های بالغ دارند و این امر باید مورد مداقه جدی قرار گیرد.آموزش معمولا راهکاری بسیار قابل اعتماد در این موضع است. همچنین خدمات و مداخلات حرفه‏ ای جدی‏ تری در این شرکت‏ها در مقایسه با شرکت‏های بزرگتر مورد نیاز است. به این معنی که صرفا ارائه‏ پیشنهاد تغییر ساختار و فرایندها و ارتقاء سطح استانداردهای حاکمیت شرکتی کافی نخواهد بود. تغییرات باید با جزئیات کافی برای ذینفعان و مدیران این شرکت‏ها توضیح داده شوند و منافعی که از پیاده‏ سازی این استانداردها عاید آنان خواهد شد باید برایشان شفاف شود. محققان و مشاوران باید تلاش جدی‏تری برای گسترش دامنه‏ شمول حاکمیت شرکتی در بین شرکت‏های کوچک و متوسط انجام دهند.