عواقب سرنگون کردن جنگنده ارتش سرخ برای آنکارا

به گزارش گروه بین الملل روز گذشته یک فروند هواپیمای جنگنده روسی از نوع سوخو 24 در مرز سوریه و ترکیه و در اسمان سوریه هدف موشک هوا به هوای اف 16 ترکیه قرار گرفت و در خاک سوریه سقوط کرد. یکی از دو خلبان این جنگنده روسی پس از پریدن از هواپیما به دست تروریست ها کشته شد.

مقامات ترکیه ادعا می کنند که جنگنده روسی وارد حریم هوایی کشورشان شده و پس از چندین بار هشدار جنگنده اف 16 ترکیه ای اقدام به شلیک موشک هوا به هوا کرده و سوخوی روسی را سرنگون نموده است.

اما مقامات نظامی روسیه صراحتاً اعلام کرده اند که هواپیمای روسیه به هیچ عنوان وارد حریم هوایی ترکیه نشده بلکه در فاصله یک کیلومتری مرز ترکیه هدف قرار گرفته و در 4 کیلومتری مرز هم سقوط کرده است.

وزارت دفاع روسیه حتی گفته است که مدارکی در همین زمینه در دست دارد که ادعای آنها را ثابت می کند از جمله نقشه های رادار، عکس ها و فیلم های گرفته شده و تصاویر هوایی.

اما گذشته از این مباحث نکته مهم حمله جنگنده ترکیه به جنگنده روسیه یک اقدام عجولانه، تحریک کننده و جنگ طلبانه از سوی ترکیه تعبیر می شود. سوریه اکنون درگیر جنگ تمام عیار در منطقه است و بحرانی جدی او را تهدید می کند که تبعات آن دامنگیر کشورهای منطقه هم خواهد شد.

چندین کشور بر اساس تمایل خود و بدون مجوز و اجازه صاحب خانه خود را وارد این جنگ کرده اند و هواپیماهای جنگنده آنها در آسمان سوریه جولان می دهند بلکه به ادعای آنها تروریست ها را شکار کنند.

اما روسیه بنا بر درخواست رسمی دولت و ملت سوریه برای کمک به این کشور وارد بحران شده و تاکنون هم با همراهی و همکاری نزدیک جمهوری اسلامی ایران، حملات هوایی و موشکی موفقی علیه نیروهای تروریستی داشته به گونه ای که این حملات باعث پیشرفت های بزرگی بر روی زمین شده است.

اکنون مناطق زیادی از خاک سوریه از چنگ تروریست ها درآمده و البته این پیروزی ها به هیچ وجه خوشایند آمریکا که خود را محور اصلی مبارزه با تروریسم می داند، نیست.

ترکیه با علم به این که روسیه بر اساس درخواست رسمی سوریه و قوانین بین المللی همچنین قرارداد نظامی که میان روسیه و سوریه امضا شده برای یاری دولت و مردم این کشور به مبارزه با تروریست ها می پردازد، دست به این اقدام زده و اگر بر اساس ادعای مقامات ترکیه هواپیمای جنگنده روسیه وارد حریم هوایی این کشور شده، با هشدار پدافند ترکیه، هواپیمای روسی تغییر مسیر می داد و برمی گشت، جنگنده روسیه هیچ اقدام تهدید آمیزی  انجام نداده و هیچ واکنشی هم در قبال حمله اف 16 ترکیه از خود نشان نداده است.

درک این واقعیت که اکنون آسمان سوریه با حضور جنگنده های چندین کشور، ترافیک هوایی سنیگنی را تجربه می کند برای هیچ نیروی نظامی ای دشوار نیست، حال آن که ترکیه خود، هم مرز با سوریه است و از بحران این کشور خبر دارد، البته مقامات این کشور خود در ایجاد بحران سوریه دخیل هستند و یکی از کشورهای حامی تروریسم محسوب می شوند.

ترکیه از همان ابتدا با ورود روسیه به بحران سوریه مخالف بود و این مخالفت خود را بارها در سخنان مقامات ارشد خود بروز داده بود. از رئیس جمهوری تا نخست وزیر این کشور صراحتاً اعلام کرده اند که اگر ایران و روسیه از دولت سوریه حمایت نمی کردند، بشار اسد در زمان کوتاهی سرنگون می شد.

اما در هر صورت ایران و روسیه از دولت و ملت سوریه دفاع می کنند تا از هدف شوم آمریکا و دیگر کشورهای همپیمان او در منطقه از جمله رژیم آل سعود و ترکیه جلوگیری کنند.

اما واکنشی که روسیه علیه اقدام ترکیه انجام خواهد داد چه خواهد بود؟

ابتدا باید گفت که حمله اف 16 ترکیه به سوخو 24 روسیه ثابت می کند مقامات آنکارا همچنان در حمایت از تروریست ها گام بر می دارند، اما پاسخ روسیه به ترکیه در این ماجرا چه خواهد بود؟ می توان از نظر منطقی، احساسی  دیپلماسی و نظامی آن را تحلیل کرد.

نباید در این شک کرد که هدف ترکیه از اقدام به چنین کاری تحریک روسیه به پاسخ به سرنگونی جنگنده خود است. ترکیه می خواهد با این اقدام روسیه را وادار به واکنش تند و سخت کند.

اگر روسیه دست به چنین کاری بزند، خود را از موضوع اصلی یعنی مبارزه با تروریسم دور کرده و درگیر حاشیه ای نموده است که دام آن را ترکیه پهن کرده و آمریکا هم از آن بهره خواهد برد.

درگیری روسیه و ترکیه باعث گسترش جنگ می شود، پای ناتو به ماجرا باز می شود، ترکیه یکی از کشورهای عضو ناتو است. هر چند سفرای عضو ناتو از ترکیه خواسته اند تا آرامش خود را حفظ کند.

ماده پنج پیمان ناتو این است که اگر یک حمله مسلحانه علیه یکی از کشورهای عضو رخ دهد، باید آن را یک حمله علیه همه کشورهای عضو در نظر گرفت و سایر اعضا در صورت لزوم باید عضو مورد حمله را با نیروهای مسلح خود کمک کنند.

اکنون 28 کشور عضو این پیمان هستند که آمریکا هم یکی از آنهاست. اعضای ناتو یک قدرت نظامی قوی را تشکیل داده اند تا بتوانند با این ابزار اهداف خود را پیاده کنند. در سال 1955 بلوک شرق هم پیمانی را با نام پیمان ورشو تشکیل دادند. اعضای این پیمان اتحاد جماهیر شوروی سابق و کشورهای عضو بلوک شرق بودند که در سال 1991 همزمان با فروپاشی شوروی سابق منحل شد. این پیمان مانند پیمان ناتو کشورهای عضو نسبت به هم تعهد نظامی داشتند.

ارتش روسیه حتی پس از فروپاشی شوروی یک ارتش قدرتمند باقی ماند و حتی به ارتقاء قابلیت های خود پرداخت نیروهای مسلح این کشور یکی از ارتش های قدرتمند دنیا را در اختیار دارند.

اما اگر میان روسیه و ناتو جنگی در بگیرد، کار برای ارتش سرخ دشوار خواهد بود وگر نه ارتش ترکیه در برابر ارتش روسیه توان مقاومت ندارد. اما در چنین شرایطی که نیروهای تروریستی در سوریه در حال نابودی و عقب نشینی هستند، درگیر نشدن و نیفتادن در دامی که ترکیه آن را پهن کرده، بهترین اقدامی است که روسیه باید از خود نشان دهد، ضمن این که این حق را برای خود از لحاظ قوانین بین المللی محفوظ می دارد که پاسخ به ترکیه را در آرشیو خود حفظ کند و در زمان مقتضی آن را از آرشیو بیرون بیاورد.

روسیه برای این که بتواند سد محکمی مقابل ناتو که اکنون به مرزهای او رسیده ایجاد کند، باید در اندیشه تشکیل یک پیمان نظامی باشد. روسیه اروپای شرقی را از دست داده  و همانند شوروی سابق نیست اما اگر یک ائتلاف میان کشورهایی همچون ایران، روسیه، چین، عراق، سوریه، قزاقستان و دیگر کشورهای هم طیف شکل بگیرد که میان آنها پیمانی مانند ناتو ایجاد شود، کشورهای غربی دیگر همانند گذشته نمی توانند به یکه تازی های خود ادامه دهند چون مقابل ناتو یک پیمان بسیار قدرتمندتر و مقتدرتر شکل گرفته که هم از لحاظ جمعیت و هم از لحاظ وسعت بسیار سرتر از ناتو و کشورهای عضو آن خواهد بود.

اکنون زمان بسیار مناسبی برای تشکیل این پیمان میان کشورهای شرق است چرا که هر روز که می گذرد تهدیدات غرب علیه شرق افزایش می یابد و عملیاتی می شود.

حمله هواپیمای جنگنده ترکیه به جنگنده روسیه درست یک روز پس از سفر ولادیمیر پوتین به تهران انجام شد. سفر و دیداری که با رهبر معظم انقلاب داشت، بسیار با سفرهای او متفاوت بود.

شیوه این سفر و گفت وگویی که با مقام معظم رهبری داشت، در نوع خود بی نظیر بود، همین سفر در آینده سیاسی و تحولات منطقه تأثیرات بزرگی با نقش آفرینی های ایران و روسیه و دیگر کشورهای همپیمان خواهد گذاشت. اقدام ترکیه را می توان  واکنشی به هر چه نزدیکتر شدن روسیه و ایران هم دانست.

پوتین در پاسخ به اقدام ترکیه در سرنگونی جنگنده سوخو 24 خود گفته است؛«سرنگونی هواپیمای روسی در سوریه دارای عواقب جدی برای روابط مسکو و آنکارا خواهد بود.»

وزارت دفاع روسیه هم اعلام کرد که هر هواپیمایی که در آسمان سوریه برای جنگنده‌های روس تهدید ایجاد کند، سرنگون خواهیم کرد.

اینها واکنشهای اولیه به اقدام ترکیه است. روسیه ابزارهای گوناگونی را در دست دارد تا بتواند چالش هایی را برای ترکیه ایجاد کند بدون این که خود مستقیم وارد شود.

ترکیه باید پس از این با عقلانیت بیشتری در صحنه تحولات منطقه ظاهر شود. سیاست هایی که او در پیش گرفته است، نخست خود او را هدف قرار داده و سپس دیگران را درگیر می کند.
محمد صفری -