تاملی در شيوه های اقناعی زينب(س) بزرگ مبلّغ قیام عاشورا

 به، تبليغ به عنوان كوششي سازنده در گستره اديان، همواره مورد توجه پيامبران الهي و پيروان آنان بوده است. قرآن كريم اهميت تبليغ را در دعوت بشريت به هدف خلقت و اجتناب از كفر و طاغوت دانسته است. امام حسين (ع) با توجه به رسالت عظيم خود در هدايت بشر به عنوان امام جامعه، دعوت خود را از راه قيام آغاز كرده و با شهادت خود و اسارت اهل بيت (ع) بهترين شيوه ابلاغ دين را در آن زمان بكار بردند (مروت، طيبه، قدس، ۱۳۸۲)

بعد از واقعه عاشورا، حضرت زينب (س) به عنوان رهبر كاروان اهل بيت (ع) به وظيفه خودكه نشر اهداف قيام حسيني و آشكار كردن ماهيت قيام ابا عبدا... الحسين(ع) بود، عمل نموده و با بيان خطبه‌هاي مهييج و آتشين با مضامين و محتواي ارزشمند، رسالت امام حسين (ع) را به اتمام رسانيد، چنانچه بسياري از مورخين اسلامي اذعان داشته‌اند كه اگر زينب (س) بعد از قيام عاشورا حضور فعال خود را در اين جايگاه به اثبات نمي رساند، واقعه كربلا در همان جا مي‌ماند (همان،نقل به مضمون).

اگر چه نام زينب كبري (س) با واقعه عاشورا پيوند خورده است ،وليكن نبايد نقش اين بزرگوار را تنها در كربلا خلاصه كرد، رسالت زينب (س) در به ثمر رساندن پيام عاشورا، برآيند يك جريان تربيتي برنامه ريزي شده و شناخت عميق ديني در سايه سار پرورش امامي همچون علي و مادري چون زهراء(س) است، علاوه برآنكه جامعه شناسي، روان شناسي و مخاطب شناسي او گواهي بر فكر و انديشه بلند اين شخصيت الهي است؛ و بي شك توفيق آن بزرگوار در حركت سياسي، فرهنگي ابلاغ پيام مظلوميت حسين (ع) را مي‌بايد با ساختار فكري، علمي و نظري عميق ايشان كه در غالب خطبه هاي آتشين متجلي گرديد و همچنين بهره گيري مناسب وي از شيوه هاي تبليغي در پيام رسان واقعه عاشورا مرتبط دانست.                                                                                                                     

انگاره‌هاي نظري قيام عاشورا

در تحليل قيام تاريخي عاشورا و تبين فلسفه و چرايي آن، نظريات گوناگوني ارائه شده است كه بعضاً در تقابل با يكديگر قرار دارند. نظرياتي چون: شهادت، امر به معروف و نهي از منكر(يا تبليغ)، احياي دين و مبارزه با بدعت(يا بيدارگري)، شفاعت، حكومت، اتمام حجت، تبليغ  كتاب و ... در اين بيان قول مشهور و رايج در تحليل قيام كربلا همان نظريه شهادت است كه حركت امام حسين عليه السلام به همراه ياران و بستگان خويش از مدينه به كربلا را به مقصد شهادت و در جهت افشاي مظالم يزيد، بيدار سازي و تحريك مسلمانان به قيام بر ضد خلافت وجور و در نهايت زمينه سازي براي تشكيل حاكميت توحيد در زمين ارزيابي مي‌كند. (راز جاودانگي،نقل به مضمون، ۱۳۸۲)

بر پايه نظريه شهادت، امام حسين (ع) با علم كامل به فرجام خونين خويش به حكومت طاغوت « نه» گفته و خود را به آتش خشم يزيديان زده است تا معياري جاودانه براي مسلمين در شناخت سنت نبوي(ص) از فتنه‌ها و بدعت‌هاي اموي باقي گذارد و اسلام در نقطه اوج حاكميت « نفاق»، براي اثبات «خلوص و بندگي» خويش، نياز به چنين نمايش فداكارانه اي داشته است؛ البته براي پرهيز از تحليل‌هاي تك ساحتي و يا تك علتي، نظريه ديگري به نحوي" جامع" تضادها و تناقص‌هاي ظاهري ميان آنها را آشكار كرده و مي‌توان از آن با عنوان «بداء» يا « رضا به قضا» ياد كرد.

نظريه اخير، علاوه بر « چندمرحله اي » انگاشتن قيام حسيني، آن را در گوهر، داراي «پرده هاو لايه‌هاي تو در تويي مي‌شمارد كه عملاً همراه و همدوش با هم، سرشت و سرنوشت قيام را رقم مي‌زنند و فهم كامل و عميق» جنبش عاشورا، به مثابه نهضتي با اهداف چندمنظوره در گرو شناخت « نظام مند» آن لايه‌ها و تعامل دقيق آنها با يكديگر است (همان، نقل به مضمون).

از ميان نظريات فوق، به نظر مي رسد كه نظريه" احياي دين و مبارزه با بدعت" به نوعي، از جمله مهم ترين اهدف اصلاحگرانه و متعا لي امام معصومي است كه تنها در سايه بذل جان شريف و گران بها ي خود و اهل بيت طاهرينش تحقق مي يافت و لذا نظريه شهادت نيز در پرتو چنين رويكرد و هدف بلندي مي تواند  قابل  تبين و تعميم به نظريه احياي دين قرار گيرد، بويژه آنكه قتل مظلومانه فرزند پيامبر (ص) سبب رسوايي خلافت جور، بي‌اعتبار شدن بدعت‌هاي آشكار در دين، بيداري و قيام مسلمانان براي ستيز با ظلم و نهايتاً پي افكندن نظام عدل و آزادي گرديد.

چنانچه دراين بررسي،نظريه شهادت ونظريه احياي دين و مبارزه با بدعت (يا بيدارگري) را توآمان به عنوان انگاره اي غالب بر قيام عاشورا مورد پذيرش واستناد قرار دهيم، بي‌شك مي‌توان نقش و رسالت حضرت زينب (س) را نيز در ابلاغ و نشر پيام مظلوميت خونين امام برحق، با هدف تكميل رسالت حسيني  و نيزافشاي چهره پليد حاكمان فاسق و فاجر  بني اميه و با نقش آفريني بي مثال حضرت زينب(س)در نشر پيام خون بار حسين(ع) را در راستاي بسط آين ا نگاره تلفيقي در اين بررسي اجمالي تعميم داد؛ بويژه آنكه بازگويي حكايت پر رمز و راز واقعه عاشورا و رسوائي آن خاندان گمراه و افشاي مظالم بي شمارامويان، بدون حركت كارواني غم بار از اسراي اهل بيت و  بي حضور و راهبري پيام آور صادقي چون زينب(ع)، پرورش يافته در مكتب انسان ساز پدري، چون علي(ع)، ممكن نمي‌گرديد.

زينب، پيام آور عاشورا، منبعي گواه ، صادق و بي همتا

بي شك يكي از مهم ترين ويژگي هاي  اثر بخشي هر پيام  و در نتيجه اقناع مخاطبان آن، وجود منبع موثق و معتبري براي بازتاب و  بازگويي هر رويداد و واقعه اجتماعي، فرهنگي و تاريخي است، به گونه اي كه ضامن صحت و درستي هر خبري در گرو وجود منبعي صادق و آگاه است، تا آنجا كه كارشناسان فن در اولين ارزيابي ، خبر غير موثق و نادرست را به بي اعتباري منبع آن منتسب مي كنند. بيان واقعه جانگداز عاشورا و شرح مصائب و صحنه هاي جانسوز آن، مطابق با واقعيات تاريخي رويداد، به گونه اي كه حق مطلب ادا گردد و رسالت ابلاغ پيام احياگر دين كه تنها با ريختن خون امام راستين و برحقي چون  حسين كامل مي گرديد، بدون وجود مبلّغي عالم، شجاع، متوكل وصبور ممكن نبود. 

حضرت زينب با آن روح بزرگ و قدسي از ايفاي رسالت ابلاغ حقانيت حسين(ع) و افشاي ماهيت پليد خاندان امو يان ،با تحمل بلا ها و مصائب جان فرسا به بهترين صورت قابل تصور بر آمد، و بي شك بدون بر خورداري از ويژگي هاي شخصيتي متعالي و فضائل علمي و اخلاقي برجسته چنين موفقيتي در ابلاغ پيام حسين امكان پذير نبود؛ اگرچه گوهر وجود بي مثال آن حضرت، بنا به تعبير استاد مطهري، بعد از واقعه كربلا و تحمل مصائب جانفرسا، عظمت و شكوه بيشتري هم يافت.اما لازمه ايفاي رسالت سنگين ابلاغ پيام مظلوميت حسين(ع ) و افشاي شجاعانه  و اثر بخش ماهيت حاكمان بني اميه،متضمن برخورداري از خصائصي است كه در ادامه اين گفتار، برخي از مهم ترين آن ويژگي ها در حد بضاعت و در راستاي تبيين ابعاد وجودي وي كه به درك شخصيت مبلّغ آن پيام خونين، سودمند واقع گردد بر شمرده مي شود.  

ابعاد وجودي و كمتر شناخته شده پيام آور عاشورا

زينب كبري در خانه پدر، ،مونس و همدم پدري چون علي بود و در دامان مادري چون فاطمه (س) به فضايلي آراسته شد كه هيچ دختري در مدينه به آنها دست نيافته بود؛ اگر چه متأسفانه گاهاً برخي واعظان و منبريان بر روي نكاتي از شخصيت ايشان انگشت مي‌گذارند كه كاركرد احساسي داشته تا بر مخاطب تأثيري گذرا بگذارد، اما ابعاد مختلف شخصيت و نقش آن بانوي گرامي تا اين زمان براي جامعه بدرستي شناخته نشده است.

به عنوان مثال، كمتر مورخي از جلسات پرسش و پاسخ سلسله وار علمي ايشان ، جلساتي كه به طور مرتب و پيوسته به منظور تفسير قرآن وحديث و تشريح عدم ديني بر پا مي‌گرديد ، سخن گفته‌اند؛ كمتر شنيده شده است كه حتي مردان براي طرح احكام فقهي خود به ايشان مراجعه مي‌نمودند ويا حتي در مواردي ، حضرت امير ،حل برخي اختلاف نظرهاي موجود در جامعه را به ايشان واگذار مي‌كردند (حاتمي، افسانه، ۱۳۸۳، نقل به مضمون).

آشنايي عميق با علوم ديني، تفسير و بصيرت و شناخت آن بزرگوار با تاريخ و معرفت شناسي ديني بسيار قابل توجه است و لذا خطبه‌هاي آن حضرت به واسطه يك چنين پشتوانه علمي حاوي بحث هاي مهم تفسيري، روايي، كلامي، و اعتقادي است. ارزش و عظمت زينب كبري، به خاطر موضع و حركت عظيم انساني و اسلامي او در پيام رساني مظلوميت حسين براساس تكليف الهي بودو لذاپس از شهادت حسين بن علي كه دنيا ظلماني شد، اين عقيله بني هاشم به سان نوري در دل و جان و آفاق عالم درخشيد و به جايي رسيد كه فقط والاترين انسان هاي تاريخ بشريت، يعني پيامبران مي توانند بدانجا راه يابند. (خامنه اي، ۱۳۷۰: ۱) او به خوبي مي‌دانست كه زاده و پرورده شرافت و عزت است و بي ترديد، علاوه بر اين آگاهي وپرورش آن ويژگي هاي  متعالي شخصيتي، يك مشيت الهي هم وجود داشته تا ايشان براي جامعه، مرجعيت و حجيت فكري واعتقادي پيدا كند (فرهمند،۱۳۸۴ ،نقل به مضمون).

حضرت زينب(س) از همان دوران كودكي با مصيبت و فاجعه اي دردناك روبرو بود. رحلت پيامبر (ص) در سن ۵ سالگي او وحادثه هاي رقت انگيزي كه در آن روز درون و برون خانه‌ ايشان رخ داد، از جمله بيماري مادر و سپس شهادت ايشان، تحمل و نظاره بر رنج ها و مصيبت هاي پدر و شكوه‌هايي كه از ستم زمانه داشت ودلخراشتر ازآن، هاله‌اي از ترس و پنهان كاري كه اين خانواده را فرا گرفته بود آه و فغان زينب را پيوسته در وجودش شعله ور مي كرد و اين همه در حالي بود كه حتي كودكان علي و فاطمه اجازه شيون و زاري به صداي بلند را نداشتند....

او نيز بايد دوره هاي سخت آزمايش را يكي پس ازديگري مي گذراندو براي تحمل روزهاي دشوارتر و مصيبت بار تر وابلاغ رسالت سنگين حسين(ع) آماده مي شد. آن حضرت علي رغم داشتن همسر و فرزند، همچون يك مادر، پرستاري پدر را از ياد نمي برد. او در عراق شاهد پيش آمدهاي شگفتي از جمله شهادت پدر بزرگوارش در محراب مسجد كوفه بود و پس از آن ، بيعت مردم كوفه با برادرش امام حسن (ع) و نافرماني كردن از ايشان و سرانجام هجوم به خيمه امام و شكستن ران آن بزرگوار و در تنگنا قرار گرفتن ايشان براي عقد پيمان آشتي با معاويه كه موجبات سرزنش و زخم و زبان دشمنان دوست نماشد را شاهد بود. اما اين همه رنج و اندوه دشوار، به جاي آن كه او را از اداي وظيفه باز دارد بر استقامتش ‌افزود و قواي روحي‌اش را براي تأثير بخشي هر چه بيشتر ابلاغ پيام حسين نيرومند مي ساخت (راحمي پور، ۱۳۸۳).

آن بزرگوار قريب به ۳۰ سال از زندگي پر رمز و راز پدر را درك كرد و در دوران سخت حكومت علي(ع) در حالي كه تنها ۲۵ سال داشت با تمامي توطئه هاي زمانه آشنا شد. ايشان به كرات مويه ها و درد دل‌هاي آن حضرت را مي‌شنيد و به خوبي  در جريان دسيسه هاي جنگ‌هاي صفين، نهروان و... قرار داشت. زينب تجربه تلخ حكومت محدود ۵- ۶ ماهه امام حسن (ع) را نيز از نزديك ديده بود و صلح او و حكومت تلخ و تحمل ايشان را كه در غربتي عجيب به سر مي برد به عنوان محرم راز و مونس او درك كرده بود.

در واقع حضرت زينب در دوران زندگي پدر و سپس امام حسن(ع) بويژه در دوره خلافت معاويه متحمل مصيبت هاي بسياري گرديد، در حالي كه از طرف دشمن ، حكومت و حتي دوستان ناآگاه تحت فشار بود (حاجيان، ۱۳۸۳، نقل به مضمون). بي گمان اگر تحمل مصا ئب دشوار واقعه كربلا و شهادت جانگداز حسين و فرزندانش بر زينب ممكن گرديد و همچون رقيه از فراغ غم بار پدر درآن ايام حزن و اندوه، جان عزيزش رابه جانان تسليم نكرد،در پي تحمل انواع رنج ها ومشقات پي در پي از دوران كودكي تا بزرگسالي ممكن بود، تا آنجا كه تجربه آن همه بلا و مصيبت غمناك، از او شخصيتي شجاع ،راسخ ، صبور و پولادي آبديده ساخت و لذا ايفاي ابلاغ پيام مظلوميت حسين در بهترين شكل ممكن در سايه وجودي تحقق پيدا كرد كه بارها در كوران حوادث  از امتحانات الهي سربلند برخاسته بود.

مفهوم تبليغات از چند منظر

ساده ترين تعريفي كه مي توان براي تبليغات ارائه كرد عبارتند از: رساندن پيام يا خبر. تبليغات يعني انتشار و ترويج منظم و برنامه ريزي شده يك نظر، عمل و كالاست. مطابق تعريفي ديگر، تبليغ كوششي است تعمدي و حساب شده است كه به منظور شكل دادن به دريافت ، دستكاري كردن ادراك و همسو كردن رفتار مخاطبان با نيت مورد نظر مبلغ صورت مي‌گيرد. از ديدگاه خاص ارتباط شناسي، تبليغ همانند ارتباط، فراگردي است مقيد به شرايط زماني و مكاني كه با ويژگي‌هاي اجتماعي قابل شناخت است.

امير مؤمنان (ع)، اهداف تبليغي پيامبر اسلام را ابلاغ وحي ، از بين بردن فاصله‌هاي اجتماعي، ايجاد وحدت، اصلاح ذات البين، دعوت به سوي پروردگار، شجاعت و پافشاري در ابلاغ حق و استفاده از حكمت و موعظه همراه با نصيحت و خيرخواهي بر شمردند.

امام خميني(ره) تبليغ را شناساندن خوبيها و تشويق به انجام آن، ترسيم بديها و نشان دادن راه گريز و منع از آن دانسته وآن را از اصول بسيار مهم اسلام عزيز بر شمردند.

عوامل اثر بخش در ابلاغ پيام

در فرآيند انتشار يك پيام، بايد مراحلي طي شودتا پيام بر مخاطب اثر گذار باشد. مرحله اول دريافت پيام از سوي مخاطب به طور كامل، فهم و درك آن، پذيرش و قبول پيام از سوي مخاطب و درمرحله ديگر تأثير و عمل بدان از طرف مخاطب است. تمامي انواع تبليغات براي ثمر بخشي به متقاعدكردن مخاطبان نياز دارد. متقاعد كردن فرآيندي براي تغيير نگرش است و براي اين هدف بايد از روان شناسي اجتماعي كمك گرفت (سيد محسني، ۱۳۸۱: ۶۹).  متقاعد سازي به نوعي ايجاد دگرگوني عواطف و احساساتي است كه ممكن است به رفتاري منتهي شودكه مورد نظر مبلغ است. در حوزه روانشناسي نيز هر ارتباط متقاعدگرانه به چهار عامل وابسته است؛

پيام دهنده، پيام، مجرا و مخاطب. بنابراين همانگونه كه لاسول بيان كرده است اهميت خواهد داشت كه "چه كسي، چه چيزي را، از چه طريقي، به چه كساني مي گويد و با چه تأثيري". در چنين فرآيندي، هر يك از متغييرهاي ارتباطي مي توانند از درجات مختلف تأثيرگذاري برخوردار باشند، به طوري كه ممكن است ضعف يكي از عناصر و متغييرها به شكست نهايي برنامه تبليغي براي اثر بخشي بيانجامد.

همچنين عوامل ديگري نظير اعتبار و شأن پيام دهنده، قابليت اعتماد مخاطب به آن و جذابيت و تخصص تا حد زيادي براي جذب و اثر بخشي پيام و متقاعد شدن مخاطب تأثير گذار است. در واقع تبليغ مؤثر مستلزم آن است كه از نظر احساسي و عاطفي ميان تبليغ و پيام گير همدلي وجود داشته باشد. اثر بخشي پيام، آخرين فرآيندي است كه به تغييير فكر، ايده و عمل و رفتار مخاطب و آنچه كه مورد نظر فرستنده پيام و يا مبلغ است مي انجامد(همان : ۷۰).

ابزار و رسانه ابلاغ پيام

انتخاب ابزار مناسب در فرآيند يك اقدام  تبليغي به منظور انتشار پيام مي بايست  متناسب با خصوصيات مخاطبان  و  نحوه پراكندگي آنان باشد. مبلغ مي‌بايد از مناسب ترين ابزار انتشار پيام در پيشبرد اهداف خويش بهره‌گيري كند. همان گونه كه امام حسين(ع) براي تبليغ فرهنگ عاشورا، مراسم حج و شهر مكه را انتخاب نمود ودر اجتماعات مهم حاجيان، سخنراني‌هاي روشنگرانه و هدايت بخشي را سازماندهي كرد.

زينب (ع) و همراهان مصيب ديده اش از زن و كودك  نيز با غافله" كاروان اسراي كربلا" ، گزارشگران و پيام آوران راستين  واقعه عاشورا و انديشه‌هاي بلند امام حسين (ع) به نسل‌هاي بعد شمرده شدند. كاروان اسرا به مثابه رسانه اي سيار و خونبار پيام مظلوميت اهل بيت را منزل به منزل و درهر كوي و برزن با غريو محزون و غمناك زينب در گوش ناظران سر مي داد؛ شيوه‌اي كه بي‌شك پيش از آن وحتي پس از آن دورة غم بار درا بلاغ پيامي به مخاطبان اين گونه  تجربه نگرديده بود.

كاروان اسراء ، رسانه‌اي بي‌همتا در ابلاغ پيام

در راستاي اهداف تبليغي پيامبر اكرم ، اهل بيت (ع) در دوران امامت خود به تبليغ دين با استفاده از ابزارهايي چون وعظ و پند، تأسيس حكومت اسلامي، جنگ و جهاد، صلاح و سكوت ،‌تدريس، دعا، تقيه، مناظره و رفع شبهات فكري و مكتبي و قيام پرداختند. امام حسين (ع) با توجه به رسالت عظيم خود در هدايت بشر به عنوان امام جامعه، دعوت خود را از راه قيام آغاز كرده و با شهادت خود و اسارت اهل بيت (ع) بهترين ابزار و شيوه ابلاغ دين را در آن زمان بكار گرفت؛

وبعد از واقعه عاشورا نيز، حضرت زينب (س) به عنوان رهبر كاروان اهل بيت (ع) به وظيفه خود كه نشر اهداف قيام حسيني و آشكار كردن ماهيت قيام ابا عبدا... الحسين (ع) بود عمل نموده و با بيان خطبه‌هاي آتشين با مضامين و محتواي ارزشمند، رسالت امام حسين (ع) را به اتمام رسانيد، چنانچه بسياري از مورخان اسلامي اذعان كرده اند اگر زينب(س) بعد از قيام عاشورا حضور فعال خود را در اين جايگاه به اثبات نمي رساند واقعه كربلا در همان جا مي ماند؛

در واقع آن چيزي كه باعث تثبيت جايگاه امامت و خاندان رسالت و حفظ ارزش هاي اصيل اسلام شد، حركت انقلابي حضرت زينب(س) و كاروان اسراء بود (مروت، ۱۳۸۲)، كارواني كه به مثابه رسانه‌اي سيار مظلوميت امام حسين(ع)، خاندان و يارانش را در طول تاريخ به گوش جهانيان رسانيد. چنانچه به زغم مك لوهان "رسانه را همان پيام بدانيم"، يقيناً بهترين مصداق اين تعبير كاروان اسيران مظلوم عاشورا است، كارواني كه پيش از هر رسانة ديگر با پيام خونيني به وسعت تاريخ به حركت درآمد و اگر چه پس از طي چند منزل متوقف ماند، وليكن از آن پس پيام مظلوميت حسين و اهل بيت پيامبر را بي‌هيچ محمل و مركبي در هر زمان و مكان تا ابديت ساري و جاري ساخت. بله رسانه همان پيام است، چنانچه رسانه پيامي چون خون نافذ و جاويد و پيام رساني چون زينب داشته باشد.

یادداشت از محمدمهدی فتوره چی، دكتراي اطلاعات وارتباطات اجتماعي،  پژوهشگرارتباطات و مدیر بخش مطالعات رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران

ادامه دارد..

منابع ومآخذ

- ساروخاني، باقر،"جامعه شناسي ارتباطات"، چاپ دوم، مؤسسه اطلاعات، ۱۳۶۸.   

- معتمد نژاد، كاظم، "وسايل ارتباط جمعي"، چاپ چهارم، راين گرافيك،۱۳۸۳.

- راحمي پور، فتانه،"براي تحمل اين مصيبت زني چون زينب مي بايد"،كيهان، ۱۳۸۳.

- فرهمند، فهيمه،"حضرت زينب (س) پرستارروح،ايمان وانديشه انسان در تمامي اعصار است"،قدس،۱۳۸۴. 

- سيد محسني، سيد شهاب،"تبليغات،مخاطب پژوهي واثر بخشي"، هنر هشتم،شماره ۲۶،تابستان۱۳۸۱

- ...........، "راز جاودانگي،انگاره هاي مختلف در تحليل تاريخي قيام عاشورا"،جام جم،۱۳۸۲.

- حاجيان، زهرا،"حضرت زينب(س)منادي بزرگ حقيقت"،خراسان، ۱۳۸۲.

- مروت، طيبه،" حضرت زينب(س)پايه گذار انقلاب فرهنگي"، قدس،۱۳۸۲.

- حاتمي، افسانه،"برترين اسوه شكيبايي"، رسالت،۱۳۸۳.

- ............، "عاشوراونقش بي همتاي زينب(س)، هوشمند، شماره۳۴.

- .............. شيوه هاي تبليغ در فرهنگ عاشور

http//www.tebvan.net/monasebat/۸۲/html/moharam-shiveh.html                               

- پيام آوران عاشورا

http//www.khamenei.ir/fa/views/ashore/ashora۱۱jsp                                                     

-  زينب كبري(س)شاه بيت غزل عشق وعرفان

http//www.zeinabekobra.com/maghalat/onlain.htm                                                     

- حديث عشق دو باب است

http//www.pashtu.irib/hazrat/۲۰zainab.html                                                                 

- رساندن پيام