چه کسی "مفسد فی الارض" است؟

به گزارش گروه فضای مجازی به نقل از ریشه ؛ امنیت، خواسته عمومی‌ هر جامعه ای می‌‌باشد و هر حکومتی برای ایجاد امنیت در جامعه با هر طرز تفکری که داشته باشد تلاش می‌کند و با مجرمان امنیتی به طور جدی برخورد می‌نماید. یکی از جرایم علیه امنیت کشورها محاربه و افساد فی الارض می‌باشد.

«محاربه و افساد فی الارض» جزو جرائم و گناهانی است که دارای مجازات خاص و معین شرعی بوده و از این جهت، در حوزه حدود (مجازات هایی که کمیت و کیفیت آنها در شرع مشخص شده است) جای می گیرد.

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 درباره جرم انگاری افساد فی الارض در ماده 286 چنین آورده است:

«هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد.»

مدت هاست در فقه جزایی و قانون مجازات کشور در باب این مسئله که محاربه و افساد فی الارض چه رابطه ای دارند بین کارشناسان مربوطه تبادل نظر در جریان است.

در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 درباره جرم انگاری و مجازات محاربه در ماده 279 به بعد چنین آورده است:

ماده ۲۷۹- محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی شود.

ماده ۲۸۰- فرد یا گروهی که برای دفاع و مقابله با محاربان، دست به اسلحه ببرد محارب نیست.

ماده ۲۸۱- راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند محاربند.

ماده ۲۸۲- حد محاربه یکی از چهار مجازات اش اعدام است 

ثنویت یا یگانگی دو موضوع محاربه و افساد فی‌الارض از مباحث بسیار مهم فقه جزایی است. برخی متون فقهی و نیز برخی قوانین به تبع قرآن کریم این دو عنوان را در کنار هم ذکر کرده‌اند، به گونه ‌ای که این فکر را به ذهن متبادر میکند که این دو، یک جرم به شمار می ‌روند. فارغ از بررسی عمیق رابطه ی محاربه و افساد، قصد داریم در ادامه این نوشته آن گونه که شایسته است به خاستگاه بحث پیش رو بپردازیم؛ از این جهت که مشترکات محاربه و افساد فی الارض چیست که مجازات سخت محاربه را بتوان به افساد فی الارض نیز تسری داد.

باید توجه داشت که طرح این پرسش ناشی از به کار رفته شدن دو عنوان محاربه و افساد فی الارض درآیه 33سوره مائده می‌باشد.

آن چیزی از لابلای مطالعات انجام شده در این باب به نظر می رسد آن است که رابطه محاربه و افساد فی الارض عموم و خصوص مطلق باشد. ولی از آن جایی که مسیر بحث ما این نیست در همین حد اکتفا میکنیم.

در آیه ی 33 سوره مائده  خدای رحمان برای مفسد فی الارض مجازات های سختی را قرار داده است. اما این جرم چه جرمی است که چنین مجازاتی را اقتضا می کند؟

خداوند رحمان و رحیم در آیات و روایات متعدد مسلمانان را از ارتکاب فساد در زمین بر حذر میدارد:

۱. از روزى خدا بخورید و بیاشامید و [لى‏] در زمین سر به فساد برمدارید. (بقره ۶۰)

۲. و در زمین پس از اصلاح آن فساد مکنید و با بیم و امید او را بخوانید که رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است. (اعراف ۵۶)

۳. پس نعمتهاى خدا را به یاد آورید و در زمین سر به فساد برمدارید. (اعراف ۷۴)

۴. به سبب آنچه دستهاى مردم فراهم آورده فساد در خشکى و دریا نمودار شده است تا [سزاىِ‏] بعضى از آنچه را که کرده‏اند به آنان بچشاند, باشد که بازگردند. (روم ۴۱)

۵. یا [مگر] کسانى را که گرویده و کارهاى شایسته کرده‏اند چون مفسدانِ در زمین مى‏گردانیم یا پرهیزگاران را چون پلیدکاران قرار مى‏دهیم؟ (ص ۲۸)

۶. آن سراى آخرت را براى کسانى قرار مى‏دهیم که در زمین خواستار برترى و فساد نیستند و فرجام [خوش‏] از آنِ پرهیزگاران است. (قصص ۸۳)

۷. و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن, و هم چنان که خدا به تو نیکى کرده نیکى کن و در زمین فساد مجوى که خدا فسادگران را دوست نمى‏دارد. (قصص ۷۷)

۸. و به سوى [مردمِ‏] مَدْیَن, برادرشان شعیب را [فرستادیم‏]. گفت: «اى قوم من, خدا را بپرستید و به روز بازپسین امید داشته باشید و در زمین سر به فساد برمدارید.» (عنکبوت ۳۶)

همه آنچه تعادل فرد و اجتماع را برهم زند عملی مفسدانه است و هر آنچه به انسان و اجتماع آرامش بخشد عملی مصلحانه است...

اصولا آنچه که در فرایند افساد فی الارض پیش می آید چیزی است فراتر از یک جرم معمولی که اثرش متوجه یک نفر یا گروهی از افراد باشد. این قسم جرایم که در این یادداشت از آن ها سخن به میان آمد اثرش مستقیما بر روی نظام اسلامی و یا حداقل یک طبقه مشخص از جامعه می باشد.

در واقع رویکرد اسلام در جرم انگاری دقیق و مجازات سنگین که خودش یک پیش گیرندگی نهان دارد این بوده است که نشان دهد مصالح کلی و بالا دستی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

عملکرد سازماندهی شده ی یک نفر در راستای منفعت طلبی های خود و گروهش می تواند معیشت کل مسلمانان را تحت الشعاع قرار دهد. لذا قانون گذار آثار مخرب اجتماعی و گسترده ی افساد فی الارض را بر نتافته و بر مبنای قرآن و روایات و در مسیر صحیح آن ها دست به اقدام زده است و قانون مجازات اسلامی را تدوین نموده.

در پایان برای روشن تر شدن بحث به صورت گذرا به مصادیق افساد فی الارض در قانون مجازات اسلامی ایران می پردازیم...

قانون مجازات اسلامی در ابواب زیر به افساد فی الارض اشاره می کند:

1 - قانون مبارزه با مواد مخدر

2 - قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری

3 - قانون اخلال گران اقتصادی

4 - قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح

5 - قانون مجازات عبور دهندگان از مرزها

6 - قانون تشدید مجازات جاعلان اسکناس

7 - قانون تشدید مجازات محتکران و گرانفروشان

8 - قانون مجازات فعالیت کنندگان در امور سمعی بصری

9 - قانون مبارزه با قاچاق انسان

همانطور که در بالا مشاهده می شود همه ی جرایمی که در بالا آمده است اثر مستقیم روی کیان نظام و امنیت اقتصادی و نظامی و ... کشور دارد که ممکن است علاوه بر این که جان افراد بسیاری را در خطر بیاندازد، کل کشور اسلامی را نیز تهدید کند. لذا هر عقل سلیم و حق طلبی این جرم و مجازاتش را کاملا متناسب میبیند.

به قلم علی حضرتی

/انتهای پیام/