ترس پتروشیمی‌ها از تک نرخی شدن ارز/ سرنوشت پالایشگاه‌ها چه خواهد شد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، یکی از عوامل موثر در سودآوری این شرکت ها طی سال های اخیر تفاوت نرخ ارز مبادله ای و نرخ ارز آزاد در خرید خوراک و فروش محصولاتشان بوده است.

بررسی صورت های مالی حکایت از این دارد که در شرایط فعلی با کاهش شکاف نرخ ارز مبادله ای و نرخ ارز آزاد، حاشیه سود این شرکت ها کاهش یافته است که در صورت تداوم این وضعیت به شرط ثبات سایر شرایط، احتمال زیان این شرکت ها وجود دارد.

شرکت های پتروشیمی با خوراک مایع، اقداماتی برای بهبود فرآیندها و صرفه جویی انرژی از جمله افزایش ظرفیت تولید، افزایش ظرفیت ذخیره سازی محصول و خوراک، استفاده از گازهای هدر رفت، تولید محصولات جدید، ایجاد واحدهایی برای بهبود کیفیت خوراک دریافتی انجام داده اند اما این اقدامات باید به طور مستمر و اثربخش در جریان باشد و از فرصت های پیش آمده به نحو مطلوب تری استفاده شود.

هزینه خوراک بیش از 80 درصد کل بهای تمام شده محصول را شرکت های پتروشیمی با خوراک مایع شامل می شود. طی سال های 88 تا 89 حاشیه سود شرکت های پتروشیمی اراک، اصفهان و بندر امام کمتر از 10 تا 15 درصد و سایر شرکت ها با حاشیه سود کم و حتی منفی و ضرر روبرو بوده اند.

طی سال های 90 تا 91 به دلیل جهش نرخ ارز و ایجاد شکاف بین نرخ ارز مبادلاتی و نرخ آزاد وضعیت همه شرکت ها بهبود یافت که البته وضعیت مالی شرکت های پتروشیمی اراک، اصفهان و بندر امام از سایر شرکت ها بهتر بوده است.

آنچه مشهود است با کاهش تفاوت نرخ ارز مبادلاتی و نرخ ارز آزاد این شرکت ها خوراک را با نرخ ارز مبادلاتی خریداری می کنند و محصول را نرخ ارز آزاد می فروشند و کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت خوراک های مایع و محصولات پتروشیمی شرایط اقتصادی مجتمع های پتروشیمی با خوراک مایع مجددا شرایط نامطلوبی را رد پیش رو داشته است. این در حالی است متجمع های پتروشیمی با خوراک مایع ویژگی های مثبتی دارند که کمک موثر و هدفمند برای ادامه حیات این مجتمع ها ضروری است.

مشکلات پتروشیمی ها
یکی از مشکلات جدی مجتمع های پتروشیمی با خوراک مایع به ویژه خوراک فرآورده های نفتی از جمله نفتا عدم تامین این خوراک بر مبنای طراحی اولیه یعنی از طریق خط لوله به وسیله پالایشگاه ها است.

برای مثال پس از راه اندازی واحدهای تولیدی مجتمع پتروشیمی تبریز، حدود 12 درصد خوراك آن از طریق پالایشگاه تبریز و مابقی از پالایشگاه تهران و پتروشیمی بندر امام گاز مایع تأمین می شد. از اواخر سال 1313 تحویل نفتای پالایشگاه تبریز به دلیل نیاز بازار به بنزین كاهش یافت و در 6 ماهه اول سال جاری به حدود 33 درصد رسید و تأمین نفتا از پالایشگاه تهران نیز به علت اجرای پروژه های بنزین سازی با مشكل مواجه است. لذا بخش زیادی از خوراك مورد نیاز مجتمع پتروشیمی تبریز از آبادان، لاوان، بندر عباس و بندر امام با صرف هزینه حمل و مشكلات ناشی از حمل ازجمله تبخیر خوراك در فصول گرم سال تأمین می شود.

كوچك بودن برخی از مجتمع ها به لحاظ مقیاس، قدیمی بودن تكنولوژی برخی واحدها، راندمان پایین مجتمع های پتروشیمی با خوراك مایع و سهم كم محصولات اصلی این مجتمع ها در مقابل محصولات فرعی ازجمله مشكلات ساختاری این واحدهاست.

برای مثال در مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا حدود 33  تا 37 درصد از محصولات تولیدی مجتمع محصولات اصلی شامل سه محصول پارازیجین، اورتوزایجین و بنین و مابقی آن یعنی حدود 63 تا 67 درصد شامل محصولات جانبی از قبیل برش سبك، برش سنگین، رافینیت، گاز مایع، برم پنتان و آروماتیك سنگین هستند كه اغلب آنها نسبت به قیمت خوراك ارزم كمتری دارند، كه البته كیفیت نامناسب خوراك و افت فعالیت كاتالیست ها و مشكلات مرتبط با تحریم در بدتر شدن این وضعیت سهیم است. ضمن اینكه 7 درصد از خوراك مطابق طراحی واحدهای آروماتیكی وارد فلر می شود. این وضعیت در مورد واحد های اولفین با خوراك مایع نیز وجود دارد.

با كاهش قیمت نفت، قیمت خوراك های مایع و به تبع آن قیمت محصولات كاهش یافته است. از طرفی از آنجایی كه بخش عمدهای از محصولات تولیدی در مجتمع های پتروشیمی با خوراك مایع در حجم قابل ملاحظه ای هم در داخل و هم در خارج از كشور عرضه می شود لذا این شركت ها قیمت پذیر بوده و حتی به دلیل افزایش عرضه این محصولات در سطح جهان قیمت محصولات تولیدی این شركت ها علاوه بر كاهش یافتن بهدلیل كاهش قیمت نفت، كاهش می یابد.

لذا تغییر در فرآیند تولید و تولید محصولات با گریدهای متفاوت، متنوع سازی محصولات از طریق تكمیل زنجیره ارزم، بهینه سازی مصر خوراك و مدیریت كارآمدتر واحدها باید از اولویت های شركت های پتروشیمی با خوراك مایع قرار گیرد. لكن با توجه به مشكلات اشاره شده و شرایط تحمیل شده به این واحدها و عدم امكان افزایش قیمت عمده محصولات به منظور پوشش هزینه ها با هدف حفظ رقابت پذیری محصولات تولیدی در داخل و بازارهای بین المللی به نظر می رسد كه حمایت هدفمند از این واحدها برای مدت محدود می تواند در به نتیجه رساندن طرح ها و برنامه های این واحدها برای رفع مشكلات فعلی آنها مثمرثمر باشد.