ذخایر خونی کشور در وضعیت شکننده؛ ذخایر خون برخی از استان‌ها به کمتر از ۳ روز رسید

_ روزنامه همشهری نوشت: ذخایر خونی کشور در وضعیت بحران است. براساس اعلام سخنگوی سازمان انتقال خون، منابع خونی کشور در ۵ استان به زیر ۳ روز رسیده، درحالی‌که براساس استاندارد، این میزان باید ۷ روز باشد. سازمان انتقال خون برای چندمین‌بار در ماه‌های گذشته نسبت به وضعیت بحرانی منابع خون و فرآورده‌های خونی هشدار داد.

عباس صداقت، سخنگوی این سازمان می‌گوید که وضعیت استان‌های تهران، سیستان و بلوچستان، خوزستان، مازندران و خراسان رضوی، به‌دلیل شرایط خاص و وجود ۸۰ درصد بیماران مبتلا به تالاسمی، شدیدتر از سایر استان‌هاست و حالا در ۲ هفته مانده به پایان سال، این سازمان از مردم می‌خواهد تا اهدای خون را در برنامه‌های همیشگی شان قرار دهند.

براساس اعلام این سازمان، استان تهران، حدود ۱۵ درصد از خون‌های اهدایی کشور را به‌خود اختصاص می‌دهد درحالی‌که بیش از ۲۵ درصد خون در تهران مصرف می‌شود؛ بنابراین شرایط برای تهران حادتر است. گفته می‌شود سالانه ۲.۵ میلیون نفر برای اهدای خون مراجعه می‌کنند که ۵۰۰ هزار نفرشان، اهداکننده مستمرند. از این تعداد ۲ میلیون واحد خون اهدا می‌شود.

تهران در شرایط ویژه

با اینکه سخنگوی سازمان انتقال خون کشور می‌گوید تهران، جزو استان‌هایی است که با بحران ذخایر خونی مواجه است، اما مدیرکل انتقال خون استان تهران، در عین حال که وضعیت ذخایر خونی در این استان را شکننده توصیف می‌کند، تأکید می‌کند که هنوز به بحران نرسیده‌ایم.

محمدرضا مهدی‌زاده به ایرنا گفته، از ابتدای اسفند، منابع خونی در استان تهران کم شده درحالی‌که میزان جراحی‌های غیرضروری هم در همین مدت بالا رفته است. از سوی دیگر مردم درگیر مشغله‌های شب عید هستند و مجموعه این مسائل منجر به کاهش مراجعه مردم برای اهدای خون می‌شود.

سخنگوی سازمان انتقال خون که برآورد دقیق‌تری از وضعیت خونی کشور دارد، اما تأکید می‌کند که وضعیت تهران متفاوت با سایر استان‌هاست؛ چرا‌که این استان مرکز جراحی‌های فوق تخصصی است و از سایر استان‌ها مراجعات فراوانی دارد. به همین دلیل این استان همواره به خون و فرآورده‌های خونی نیاز دارد.

براساس اعلام سازمان انتقال خون کشور، تنها در استان تهران، روزانه نزدیک به ۳هزار واحد خون و فرآورده‌های آن مانند پلاکت و پلاسما از طرف بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شهر تهران درخواست می‌شود و در هر عمل جراحی بزرگ مثل پیوند کبد نزدیک به ۶۰ واحد خون و فرآورده‌های آن مانند گلبول قرمز فشرده‌شده، پلاکت و پلاسما نیاز است.

سخنگوی سازمان انتقال خون، یکی دیگر از دلایل کاهش ذخایر خون در هفته‌های پایانی سال را افزایش مراجعه بیماران تالاسمی و هموفیلی برای دریافت خون می‌داند و می‌گوید: «در ۲ هفته پایانی سال، بیماران تالاسمی، هموفیلی و سایر بیمارانی که به‌طور همیشگی خون دریافت می‌کنند، به‌دلیل تعطیلات نوروز، میزان مراجعه‌شان برای دریافت خون بالا می‌رود. درحالی‌که کاهش مراجعه مردم برای اهدای خون و از سوی دیگر، افزایش مراجعه بیماران تالاسمی، به ذخایر خونی فشار وارد می‌کند.»

پیش از این دبیر انجمن تالاسمی ایران گفته بود که بیماران تالاسمی سالانه به ۵۰۰ هزار واحد خون نیاز دارند، این در حالی است که تاکنون ۲۳ هزار مبتلا به تالاسمی شناسایی شده‌اند که از این تعداد تنها حدود ۴ هزار نفر، خون کمتری استفاده می‌کنند و مابقی از مصرف‌کنندگان همیشگی‌اند. استان‌های جنوبی و شمالی هم به‌دلیل وجود جمعیت زیادی از این افراد، بیشترین نیاز را به خون دارند.

پیش‌بینی کاهش دوباره ذخایر خونی در اواسط فروردین

سازمان انتقال خون هر سال در هفته‌های مانده به تعطیلات نوروز، فراخوان اهدای خون در قالب کمپین‌های مختلف برگزار می‌کند تا کمبود ذخایر خونی جبران شود، حالا اما سخنگوی این سازمان تأکید می‌کند که فعلا فراخوانی برپا نمی‌شود: «هر سال پویش‌هایی برای اهدای خون در هفته‌های پایانی سال راه‌اندازی می‌شود. اما نکته اینجاست که سال آینده به محض پایان تعطیلات، ماه رمضان شروع می‌شود، در آن دوره میزان اهدای خون بالا می‌رود، درصورتی‌که حالا فراخوانی راه بیفتد، ممکن است خیلی‌ها برای اهدای خون مراجعه کنند و از آنجا که ۳ ماه باید میان هر بار اهدای خون فاصله وجود داشته باشد، این افراد دیگر نمی‌توانند برای جبران کمبود خون در تعطیلات و ماه رمضان مراجعه کنند. به همین دلیل از ظرفیت این افراد برای آن دوره استفاده می‌شود.»

صداقت تأکید می‌کند که گلبول‌های قرمز ۳۰ تا ۳۵ روز و پلاکت را تنها ۳ روز می‌توان نگه داشت، بنابراین باید همیشه برای اهدای خون اقدام شود: «افراد با مراجعه به بخش نوبت‌دهی در سایت رسمی سازمان انتقال خون می‌توانند برای اهدای خون اقدام کنند.»

تزریق واکسن کرونا، مانع اهدای خون نیست

ذخایر خونی در دوران شیوع کرونا، بیشترین کاهش را در سال‌های گذشته داشت؛ این موضوع در ماه‌های اول شیوع، وضعیت نابسامانی رقم زده بود و حالا صداقت می‌گوید وضعیت در حال بهبود است.

به‌گفته او، در دوران شیوع کرونا، بسیاری از کشور‌ها ازجمله ایالت‌های آمریکای شمالی و کشور‌های اروپایی، استاندارد‌های اهدای خون را پایین آوردند و حتی شرایط اهدای خون را از نظر ضریب سلامتی کاهش دادند. در ایران، اما این اتفاق نیفتاد و حتی در ۱۱ ماه اول امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، میزان اهدای خون ۶.۸ درصد افزایش پیدا کرد و توانست ذخایر خونی را ارتقا دهد.

به‌گفته او، نه تزریق واکسن کرونا و نه ابتلا به این بیماری، مانعی برای اهدای خون نیست: «افراد پس از بهبودی از نشانه‌های کرونا، می‌توانند برای اهدای خون مراجعه کنند، مراکز انتقال خون، تمام پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند.»

نیاز به خون در مراکز درمانی واقعی‌تر شود

بالابودن میزان مصرف خون در مراکز درمانی، به‌عنوان یکی از دلایل تحت‌تأثیر قرار‌گرفتن ذخایر خونی عنوان می‌شود. پیش از این بر بهینه‌سازی مصرف خون در این مراکز تأکید شده بود. با این حال آبان امسال، مدیرکل انتقال خون استان تهران اعلام کرد که به‌دلیل بالا‌ رفتن میزان انجام جراحی‌های غیراورژانسی، درخواست خون در بیمارستان‌ها، ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده.

به‌گفته او، همین موضوع، وضعیت ذخایر خونی استان تهران را تحت‌تأثیر قرار داد. حالا سخنگوی سازمان انتقال خون کشور می‌گوید که مصرف خون در مراکز درمانی قابل کنترل است؛ جراحان با یک آزمایش پیش از انجام جراحی، کمبود خون بیمار را مشخص می‌کنند و براساس نیاز می‌توانند واحد‌های خونی را مصرف کنند: «ما موظف به پاسخگویی به نیاز‌های مراکز درمانی هستیم، اگر نیاز به خون واقعی‌تر اعلام شود به مدیریت ذخایر خونی کمک می‌کند. مصرف بهینه خون، بیشتر جنبه آموزشی دارد. ما از تمام مراکز درمانی استان‌ها خواسته‌ایم تا این موضوع در قالب کارگاه‌های آموزشی به افراد آموزش داده شود، برای مدیریت مصرف خون در این مراکز نمی‌توان به‌صورت دستورالعملی اقدام کرد.»

به‌گفته صداقت، از طریق شبکه ملی خون‌رسانی، شاخص توزیع خون به درخواست در مراکز درمانی، بالای ۹۵ درصد است، آن ۵ درصد هم به معنی تامین‌نشدن خون نیست، بلکه احتمالا به‌دلیل نیاز بیش از حد یک مرکز بوده است. در کشور بیش از ۹۰۰ مرکز درمانی وجود دارد، درحالی‌که ۲۲۰ مرکز اهدای خون در ۳۱ استان فعال است. با این حال تاکنون این اتفاق نیفتاده که نیاز مراکز درمانی به خون، بی‌پاسخ مانده باشد. یکی از وظایف سازمان انتقال خون جلوگیری از هدررفت سرمایه‌های ذخایر خون و فرآورده‌های خونی است.