همه چیز درباره جایزه نوبل/از جنجالی‌ترین برندگان تا نوبل‌های خانوادگی
جایزه نوبل در بیش از یک قرن عمر خود شاهد فراز و نشیب‌های زیادی بوده است.
– جایزه نوبل، معتبرترین جایزه بین المللی است که سالانه به دانشمندان حوزه‌های مختلف علمی تعلق می‌گیرد.
دلیل در نظر گرفتن این جایزه، وصیت کارخانه دار و شیمیدان سوئدی «آلفرد نوبل» در سال ۱۸۹۵ است که بیشتر به دلیل اختراع «دینامیت» شناخته شده است.
این جایزه در پنج رشته فیزیک، شیمی، فیزیوژیکی و پزشکی، ادبیات، اقتصاد و صلح، به افرادی اهدا می‌شود که در زمینه‌های مذکور خدمت مستقیمی به مردم ارائه کرده باشند.
در دوران دو جنگ جهانی، سال‌هایی وجود داشت که جایزه نوبل اهدا نشد.
نخستین جایزه نوبل در دسامبر سال ۱۹۰۱ میلادی اهدا شد؛ زیرا تا آن زمان طرحی که «نوبل» وصیت کرده بود، تکمیل نشده و بنیاد نوبل بنیان گذاری نشده بود.
مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در «استکهلم»، پایتخت سوئد برگزار می‌شود؛ البته اهدای جایزه صلح نوبل در شهر «اسلو» نروژ برگزار می‌شود.
به گزارش «هیستوری، تایم و سی ان بی سی»، مهم‌ترین نکات در مورد جایزه نوبل عبارتند از:
- جایزه نوبل علوم اقتصادی در سال ۱۹۶۸ به پیشنهاد بانک مرکزی سوئد پایه گذاری شد و در واقع در فهرست جوایز بنیاد نوبل قرار نمی‌گیرد.
جایزه نوبل در این بخش از سال ۱۹۶۹ اهدا شد.
- اهدای جایزه نوبل‌های شیمی و فیزیک با فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، جایزه نوبل علوم اقتصاد با بانک مرکزی سوئد، نوبل‌های فیزیولوژی و پزشکی با مجمع نوبل در موسسه «کارولینسکا» سوئد، نوبل صلح با هیئت نوبل نروژ و نوبل ادبیات با آکادمی سوئد است.
- از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۱۹ جمعا ۹۴۷ نوبل به ۹۲۰ شخص و ۲۷ سازمان اعطا شد.
«ملاله یوسف زی»، ۱۷ ساله جوان‌ترین برنده جایزه نوبل و «جان بی گودیناف»، ۹۷ ساله مسن‌ترین برندگان جایزه نوبل بوده اند؛ ۵۳ نفر از برندگان نوبل، زنان بوده اند.
- برندگان نوبل علاوه بر مدال طلا و لوح دیپلم نوبل، مبلغی پول نیز جایزه می‌گیرند که میزان آن را بنیاد نوبل تعیین می‌کند.
از سال ۲۰۲۰ مبلغ جایزه بیش از ۹۳۵ هزار دلار بوده است.
مدال‌های طلای نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند، اما پس از آن در ساخت آن‌ها از طلای ۱۸ عیار با روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.
- جایزه نوبل پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود اما اگر فرد برنده قبل از دریافت جایزه فوت کند، جایزه به وی تعلق می‌گیرد.
- جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمان‌های دارای بیش از سه عضو هم اهدا کرد، اما سایر جوایز به بیش از سه نفر تعلق نمی‌گیرد.
- «آلبرت انیشتین»، برنده نوبل فیزیک و «ماری کوری»، برنده نوبل فیزیک در سال ۱۹۰۳ و شیمی در سال ۱۹۱۱ شدند.
البته جایزه نوبل برای «کوری»ها جایزه‌ای خانوادگی محسوب می‌شد.
پس از جایزه مشترک «ماری» و همسرش «پیِر» در سال ۱۹۰۳، این بانوی دانشمند هشت سال بعد به تنهایی نوبل را برد.
در سال ۱۹۳۵ نیز دخترش «ایرن کوری» نوبل شیمی را همراه همسرش دریافت کرد.
در سال ۱۹۶۵ داماد «ماری» و «پیر» بار دیگر جایزه نوبل صلح را از آن خود کرد.
- از جمله شش نفری که جایزه نوبل را رد کردند نیز می‌توان به «ژان پل سارتر»، فیلسوف فرانسوی در سال ۱۹۶۴، «لودوک تو»، سیاستمدار ویتنامی در سال ۱۹۷۳ اشاره کرد.
- برای انتخاب برنده جایزه نوبل، افراد آکادمیک، دانشمندان، برندگان و نامزد‌های قبلی اسامی مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند.
تعداد نامزد‌های اولیه تا ۲۰۰ نفر می‌تواند باشد.
براساس قوانین بنیاد نوبل، اسناد مربوط به این روند با هدف جلوگیری از لابیگری پنج دهه پس از اعلام برندگان، قابل انتشار است.
- در صورت نبود فرد شایسته برای بردن نوبل در یک رشته، این فرصت برای سال آینده حفظ می‌شود.
- غالب برندگان نوبل اگرچه افراد سرشناسی هستند، اما ثروتمند محسوب نمی‌شوند و جایزه دریافتی خود را صرف اموری مانند خرید خانه و خودرو، پس انداز روز مبادا، ... استفاده می‌کنند.
«ماری کوری» و همسرش جایزه خود را برای تحقیقات علمی بیشتر، «جان ماتر» فیزیکدان برای بنیاد خود، «ریچارد رابرتز» بیوشیمیدان برای خرید زمین چمن کریکت، «فیلیپ شارپ»، فیزیولوژیست برای خرید خانه، «پل نرس» پزشک برای خرید یک موتورسیکلت گران قیمت و «اورهان پاموک»، نویسنده برای تاسیس موزه صرف کردند.
- «مهاتما گاندی» با وجود این که پنج بار نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شد، اما هیچ گاه این جایزه را به دست نیاورد.
آخرین نامزدی او چند هفته پیش از ترورش در ژانویه ۱۹۴۸ رخ داد؛ تا آن زمان، کمیته نوبل هرگز به فرد متوفی تعلق نگرفته بود.
عدم اهدای این جایزه به گاندی و پس از آن اهدای جایزه به «داگ هامر شولد»، دبیرکل سازمان ملل در سال ۱۹۶۱ پس از جان باختن در سانحه هوایی در اوایل همان سال، سبب شد تا «دالایی لاما» در سال ۱۹۸۹ در هنگام دریافت جایزه نوبل صلح خود اعلام کند که آن را به نیابت از گاندی پذیرفته است.
کمیته نوبل در سال ۲۰۰۶ علنا حذف نام گاندی از فهرست نامزد‌ها را تایید و از این امر ابراز تاسف کرد.
- جنجالی‌ترین برندگان جایزه نوبل نیز، نوبل صلح «باراک اوباما»، رئیس جمهور اسبق آمریکا در سال ۲۰۰۹ و تنها ۹ ماه پس از نخستین دوره ریاست جمهوری اش، نوبل صلح اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲ در میانه تلاش برای حل مشکلات اقتصادی از طریق فروش تسلیحات، نوبل صلح «یاسر عرفات» در سال ۱۹۹۴ در پی امضای توافق صلح «اسلو»، نوبل صلح «هنری کیسینجر» در سال ۱۹۷۳ برای میانجیگری آتش بس جنگ ویتنام و نوبل پزشکی «فریتز هابر» مخترع گاز کلر بودند.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *