دهه ۵۰ و خاموشی‌های گسترده/ افزایش ۱۲ برابری ظرفیت نیروگاهی در دوران انقلاب اسلامی
_ فارس نوشت: صنعت برق کشور در طول سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری سنگین از سوی دولت و بخش خصوصی و منابعی نظیر صندوق توسعه ملی مواجه شده است به طوری که میزان ظرفیت نصب شده از ابتدای انقلاب تاکنون از ۷ هزار مگاوات به ۸۶ هزار مگاوات رسیده و بیشتر از ۱۲ برابر رشد کرده است.
برای ترسیم تصویر شبکه برق کشور در پیش از انقلاب اسلامی، باید بدانیم با نیاز مصرفی معادل ۳ درصد نیاز امروز کشورمان، شبکه برق ایران در تامین انرژی معدود شهر‌هایی که به برق دسترسی داشتند با مشکلات گسترده مواجه بود.
خاموشی گسترده برق در دهه ۵۰ به روایات مقامات دولت پهلوی
به استناد روایت محمد یگانه، وزیر اقتصاد و دارایی در سال‌های ۱۳۵۶ تا سال ۱۳۵۷ دولت پهلوی پیرامون قطعی برق گسترده در دهه پنجاه می‌گوید: «این (قطعی برق) بیشتر در ۱۳۵۶ خیلی هم بیشتر شد.»
یگانه در بیان دلیل شکل‌گیری خاموشی‌های برق معتقد است: «تقاضا در کشور رفت بالا، در عین حالی‌که تقاضا بلافاصله به انواع مختلف دیگر بالا می‌رفت، زیربنا‌های اقتصادی کشور به آن سرعت نمی‌توانست جلو برود.»
این مقام دولت پهلوی (محمد یگانه) با اشاره به ضعف اکید سازمان برنامه برای برنامه‌ریزی توسعه زیرساخت‌های کشور در حوزه برق گفته است: «عملاً سازمان برنامه یک دستگاه بسیار ضعیفی بود که نمی‌توانست همچین تلفیقی در برنامه‌ریزی بکند و طرح‌ها را به موازات هم جلو ببرد و در نتیجه گرفتاری‌هایی به‌وجود آمد که به آن اشاره فرمودید در مورد برق بود، در مورد خانه بود، در مورد آب بود. در موارد دیگر در بنادرمان بود، راه‌آهن‌مان، جاده‌های‌مان، همه‌شان ما تنگنا‌های خیلی خیلی شدیدی داشتیم که این‌ها به‌وجود آمده بود.»
همه ایران به برق پایدار دسترسی دارند
پس از انقلاب اسلامی توجه به ایجاد رفاه برای همه مردم در روستا‌ها و شهر‌های کشور آغاز شد. نخستین تجربیات اجرایی به منظور تامین رفاه به وسیله گسترده شدن شبکه توزیع برق در کشور تحت تاثیر فعالیت‌های جهاد سازندگی و وزارت نیرو شروع شد.
بر همین اساس به استناد اظهارات یکی از پیشکسوتان جهاد، در ابتدای انقلاب برای مسئله شبکه توزیع مقرر بود، فرآیند تیر برق کوبی به عهده جهاد سازندگی باشد و از سوی دیگر تامین اتصالات برق به وسیله وزارت نیرو انجام شود.
انگیزه و شکل فعالیت جهاد سازندگی سبب شده بود تا در مدت بسیار کوتاه تعداد زیادی از مناطق کشور به برق متصل شوند. شیوه کار جهاد به حدی استثنایی بود که گاهی اوقات وزارت نیرو سال‌ها پس از فرآیند تیرکوبی توسط جهاد سازندگی برای نصب اتصالات و منطقه نصب تیر برق‌ها می‌رسید.
ماحصل فعالیت انقلاب اسلامی در طول ۴۰ سال اخیر سبب شده تا هم‌اکنون ۱۰۰ درصد شهر‌ها و ۹۹.۷ درصد از روستا‌های کشور به برق پایدار دسترسی دارند. بر این اساس در حال حاضر ۴ میلیون ۵۰۸ هزار ۱۸۵ خانوار روستایی از نعمت برق بهره‌مند هستند.
ارزش صنعت برق ایران سالانه ۶۰ میلیارد دلار
به گزارش فارس، در حال حاضر از مجموع ۸۶ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده نیروگاهی در کشور ۷۰ هزار ۹۱۰ مگاوات از واحد‌های نیروگاهی حرارتی تشکیل می‌شود که ایران از ابتدای دهه ۸۰ در ساخت این واحد‌های نیروگاهی خودکفا شده است.
بر این اساس این ظرفیت واحد‌های نیروگاهی با احتساب ظرفیت عملیاتی در یک سال فعالیت بدون وقفه می‌تواند ۵۲۴ میلیارد کیلووات ساعت انرژی برق تولید کند. در شرایطی که تولید این مقدار برق در هر سال به نرخ کشور‌های توسعه یافته بیشتر از ۶۰ میلیارد دلار ارزش ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان ارزش دارد.
صنعت برق کشور تنها در حوزه حرارتی به‌طور عملیاتی و با در نظر گرفتن زمان تعمیر و نگهداری می‌تواند انرژی معادل ۴۲۰ میلیارد کیلووات ساعت را در هر سال تولید کند. برخلاف تصور عموم که تاسیسات صنعت برق کشور توان تامین در حال حاضر توان تامین نیاز کشور را ندارد، اما خوب است بدانیم، کل مصرف انرژی برق کشور در سال گذشته به ۲۸۰ میلیارد کیلووات ساعت نمی‌رسد.
به عبارت دیگر ۳۳ درصد از ظرفیت تولید برق کشور به ارزش جهانی ۴۰۰ هزار میلیارد تومان در طول سال به علت نبود نیاز واقعی تولید نمی‌شود.
البته در بازه‌های زمانی کوتاهی از هر سال به خصوص در فصل گرم به علت مصرف بی‌رویه مشترکان و همچنین اتلاف قابل توجه تجهیزات برق نیاز مصرف برق کشور از توان عملیاتی تولید برق فاصله می‌گیرد، اما در بخش عمده‌ای از سال بسیاری از واحد‌های نیروگاهی در خاموشی بدون دلیل به سر می‌برند.
توسعه صنعت برق با اصلاح سازوکاری
به گزارش فارس در مسیر پیش روی صنعت برق کشور، اصلاحات سازوکاری می‌تواند از اهمیت قابل توجهی برخوردار باشد و زمینه استفاده حداکثری از ظرفیت زیرساختی برق کشور را مهیا کند. در همین راستا یکی از مهمترین اصلاحات سازوکاری در زمینه اصلاح الگوی مصرف مشترکان خانگی مسئله تغییر نظام تعرفه‌گذاری برق است.
با توجه به اهمیت جراحی نظام اقتصادی صنعت برق، مجلس شورای اسلامی این مسئله را در قالب بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ به دولت وقت تکلیف کرد، این مصوبه تا روی کار آمدن دولت جدید مذکور ماند، اما سرانجام در جلسه ۵ دی ماه همین سال، هیئت دولت به پیشنهاد وزارت نیرو آیین نامه اجرایی قانون مذکور را تصویب کرد.
بر این اساس اولین گام جراحی اقتصاد برق به منظور رشد شتابان به سوی توسعه هرچه بیشتر و تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه با تغییر در نظام تعرفه‌گذاری مشترکان خانگی توسط هیئت دولت برداشته شد. جزئیات آیین‌نامه هیئت دولت در حوزه تغییر نظام تعرفه‌گذاری برق بر مبنای ۲ بازوی تشویق و تنظیم بنا می‌شود.
حفظ رشد قابل توجه صنعت برق کشور پس از انقلاب به وسیله اصلاح الگوی مصرف برق می‌تواند، زمینه توسعه کشور را با سرعت بیشتری مهیا کند. توسعه‌ای که در کنار ظرفیت ژئوپلتیکی کشور زمینه‌ساز تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه خواهد بود.
تصور کنید، تبدیل شدن ایران به قطب انرژی غرب آسیا تا چه اندازه می‌تواند به مولفه قدرت در نظام اقتصادی و سیاسی منتهی شده و گام بلندی به سوی ایران قوی برداشته شود.