مواجهه اهالی عرصه نمایش با غیر شفاف‌ترین جشنواره تئاتر فجر در دوره چهلم!
- چهلمین جشنواره تئاتر فجر امسال و پس از دو سال کرونایی بار دیگر با ظرفیت صد در صدی مخاطبان و به صورت فیزیکی برگزار خواهد شد، جشنواره‌ای که همیشه برای اهالی تئاتر یک رویداد مهم محسوب می‌شود اما هیچگاه بدون حاشیه نبوده است.
چهلمین دوره از مهمترین رویداد نمایشی کشور اما نسبت به همیشه با حواشی بسیار بیشتری برخوردار بود، مهمترین و بزرگترین خلاء این دوره از جشنواره تئاتر فجر در بخش انتخاب آثار برای دو بخش رقابتی و غیر رقابتی تئاتر صحنه ای بود، محلی که همچنان مشخص نیست براساس چه معیارهایی به برخی از آثار مجوز ورود داده است.
چالش اصلی اهالی تئاتر اما این است که چرا دبیرخانه چهلمین جشنواره تئاتر فجر هیچ رویکرد شفافی نسبت به چگونگی انتخاب آثار از خود ارائه نمی‌کند، در صورتی که حسین مسافر آستانه دبیر جشنواره پیش از اعلام نتایج اعلام کرد که در انتخاب آثار هیچ دوستی و رابطه ای وجود ندارد اما فهرست نهایی کاملا عکس این گفته را ثابت می کند.
نکته دیگر و مهم فهرست انتخاب آن است که امسال برخی از تماشاخانه های شهر تهران هیچ اثری را در فهرست جشنواره ندارند، از سویی اکثریت آثار منتخب از تماشاخانه ایرانشهر است که مدیریت آن بر عهده دبیر جشنواره بوده است، تماشاخانه ای که اکثریت اجراهای خود را براساس روابط به گروه ها داده و کیفیت آثار اخیر در این تماشاخانه نشان می دهد که گروه اجرایی و اثری که روی صحنه می برند اهمیت چندانی در تخصیص این سالن را ندارد. به نوعی که مشخص شد امسال راه اصلی ورود به جشنواره فجر اجرا در تماشاخانه ایرانشهر است.
از میان آثار برگزیده جشنواره تئاتر فجر در بخش رقابتی، پنج نمایش از مجموعه تئاترشهر، پنج نمایش از تماشاخانه ایرانشهر، سه نمایش از تماشاخانه شهرزاد و یک نمایش از تالار مولوی است، مشخص نیست که چرا در سبد جشنواره فجر امسال از سایر تماشاخانه‌ها که اتفاقا آثار خوبی را هم روی صحنه داشته اند خبری نیست، نکته عجیب اما اینکه در میان همین فهرست بخش رقابتی با یک جستجوی ساده می توان دید که بسیاری از آنها از نقدهای منفی بسیاری برخوردار بوده و همچنین با استقبال خوبی روبرو نشدند.
از جمله تماشاخانه هایی که در جشنواره تئاتر فجر امسال هیچ اثری را در دو بخش رقابتی و غیر رقابتی ندارد عمارت نوفل لوشاتو است، این در صورتی است که این تماشاخانه امسال چهار اثر پر مخاطب «شب بیست و یکم»، «خانه شیشه ای آلما»، «دن کیشوت» و «کباب» روی صحنه خود داشته که از نگاه منتقدین نیز تایید شده اند. تماشاخانه سپند هم از جمله تماشاخانه های محروم امسال بود که پرمخاطب ترین اثر تئاتر در بخش خصوصی را به خود اختصاص داده بود، نمایش «قتل در کاخ» اثر موفق این تماشاخانه هم راهی به فجر امسال پیدا نکرد.
نکته عجیب آنجاست که این جشنواره در فراخوان خود اعلام کرده بود که به آثاری اجازه حضور می دهد که تا بیست و پنجم آذر فیلم کار خود را به این دبیرخانه ارائه کرده باشند، اما در میان آثار این دوره می بینیم که برخی از آنها هنوز اجرا هم نشده اند، البته دبیرخانه توجیه عجیبی را در روزهای قبل از اعلام نتایج منتشر کرد که دبیرخانه به آثاری ارزش بیشتر می دهد که از اجرای آنها زمانی نگذشته و یا می خواهند روی صحنه بروند، قانون عجیبی که خلق الساعه بوده و تلاش بسیاری از گروه هایی که در دوران سخت کرونا اثری را روی صحنه بردند کاملا نقش بر آب کرد.
البته این اولین بار نیست که دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر تصمیمات سلیقه ای را برخلاف اساسنامه خود اجرا می کند اما چهلمین جشنواره تئاتر فجر نشان داد که می توان همه چیز را کنار گذاشت و قانون نانوشته ای را برای مهمترین رویداد تئاتری کشور آن هم در چلهمین دوره که باید دوره بلوغ این جشنواره باشد به کار بست.
تبعیض بزرگ این دوره از جشنواره تئاتر فجر و پایبندی به روابط در آنجایی به اوج رسید که برخی از آثار توانستند با سفارشات انجام شده در بازبینی مجوز خود که توسط شورای نظارت برگزار می شد شاهد حضور برخی از داوران جشنواره و حتی دبیر جشنواره فجر باشند، اتفاقی که برای بسیاری از آثاری که می خواستند راهی این رویداد شوند میسر نبود.
از سویی بیش از ۹۰ درصد آثار حاضر در جشنواره فجر امسال بعد از تاریخ اعلام شده در فراخوان روی صحنه رفته و راهی جشنواره شده اند، مشخص نیست که اگر قرار است هر ساله دبیرخانه در لحظاتی به صورت دلخواه عمل کند به طور کلی لزوم انتشار فراخوان چیست؟ چرا باید در طول سال برخی گروه‌ها تمرین و اجرا کنند و در نهایت به یکباره دبیرخانه تصمیم بگیرد که آثار آماده را به جشنواره برساند.
از دیگر اتفاقات بسیار عجیب جشنواره فجر امسال انتخاب حیرت انگیز در بخش غیر رقابتی بود که به گفته یکی از اعضای هیات انتخاب از میان آثار رقابتی، آنهایی که به رقابت نرسیده اند به بخش غیر رقابتی فرستاده شدند، این موضوع در حالی گفته می شود که این اتفاق نقض مشهود فراخوان جشنواره است، در فراخوان آمده که هر کاری می تواند در یک بخش رقابتی یا غیر رقابتی شرکت کند، با این شیوه انتخاب علنا آثاری که از همان ابتدا درخواست حضور در بخش غیر رقابتی را داشتند کاملا از گود خارج شده اند.
حال بسیاری از اهالی تئاتر معتقدند جشنواره تئاتر فجر در دوره چهلم هم برگزار خواهد شد و همچون ادوار گذشته قطعا جز برخی از آثار که همین امروز هم روی صحنه می درخشند چیزی در خاطر مخاطبان باقی نخواهد ماند، اما عدم شفافیت، عدم پاسخگویی و نقش قوانین آشکار دبیرخانه نسبت به فراخوان این رویداد تئاتری از این جشنواره یادگاری تلخ در اذهان اهالی تئاتر بر جای خواهد گذاشت.