تغییر در طرح ترافیک تهران؛ طرح جدید چگونه اجرا می‌شود؟
_ فارس نوشت: ترافیک یکی از معضلات اصلی کلان‌شهر تهران است و روزانه تعداد زیادی از شهروندان گرفتار این موضوع می‌شوند. کمبود حمل و نقل عمومی و فرسودگی این ناوگان از یک سو و شیوع کرونا از سوی دیگر سبب شده میل به استفاده از خودرو‌های شخصی در پایتخت افزایش یابد.
همواره اجرای طرح ترافیک از راهکار‌های مقابله با کاهش استفاده از خودرو‌های شخصی بوده که البته در زمان کرونا با ملاحظات و به صورت دست و پا شکسته اجرا شد تا از شیوع ویروس کووید ۱۹ پیشگیری شود، اما حالا با کاهش مبتلایان و متوفیان کرونا و توسعه واکسیناسیون دوباره موضوع بر سر اجرای هر چه بهتر طرح ترافیک داغ شده است.
شاید باورش سخت باشد، اما با سیری در تاریخ بلدیه تهران می‌توان فهمید که طرح ترافیک در پایتخت ۱۵۰ سال قدمت دارد و این طرح برای اولین‌بار در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار با منع ورود چهارپایان باربر به محوطه میدان «ارگ» به اجرا درآمد.
دلیل اجرای این طرح نیز آن بود که پس از احداث میدان توپخانه در ارگ سلطنتی، حوضچه‌ای در وسط میدان بنا، اطراف آن سنگ‌فرش و مسیر کالسکه‌رو ایجاد شد، اما عبور و مرور مال‌ها به این قسمت دردسری بود که در این رابطه اطراف باغچه را با ستون‌های سنگی و نرده‌های چوبی محصور کردند تا از عبور و مرور چهارپایان در این میدان جلوگیری شود؛ این تحولات را شاید بتوان به عنوان نخستین تمهیدات ترددی و ترافیکی برای عبور و مرور در تهران به شمار آورد.
مطالعات طرح ترافیک تهران تقریبا بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و از اسفند سال ۱۳۵۷ آغاز شد و هدف از آن بررسی‌هایی به منظور دستیابی به یک شبکه حمل و نقل متعادل در رابطه با سامانه اتوبوسرانی و کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی، به خصوص در مرکز شهر بود تا در نهایت به اعمال مقررات ممنوعیت ورود وسایل نقلیه غیرمجاز طی ساعاتی از روز به هسته مرکزی شهر انجامید.
بعد از آن بود که این طرح به مرور زمان اشکال مختلفی به خود گرفت و در زمان‌های مختلف محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های خاصی را در تردد وسایل نقلیه شخصی به وجود آورد و تاکنون به گفته کارشناسان حدود ۲۰ مرحله تغییرات در این طرح اعمال و اجرا شده است؛ در حقیقت باید گفت که طرح ترافیک مثل کودکی بوده که در طول این ۴۰ سال رشد و تغییر کرد و به بخشی از هویت ترددی تهران تبدیل شد.
بررسی سوابق و اسناد نشان می‌دهد که مرحله اول طرح ترافیک تهران ابتدای شهریور ۱۳۵۸ شکل گرفت و بر این اساس، ساخت مسیر‌های ویژه اتوبوس‌های شرکت واحد در مرکز شهر به طول بیش از سه کیلومتر برای تردد روان‌تر وسایل حمل و نقل عمومی آغاز شد و در مرحله بعد ورود اتومبیل‌های تک‌سرنشین به مرکز شهر بین ساعت ۶:۳۰ تا ۱۰ صبح ممنوع اعلام شد.
طرحی زوج و فرد یا رینگ دوم طرح ترافیک، هم طرحی نام آشنا برای پایتخت‌نشینان است که از آذرماه ۱۳۸۴ اجرایی شد؛ البته طی حدود ۳ سال پیش که معاون وقت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران خبر از حذف طرح زوج و فرد و جایگزینی طرحی به نام کنترل و کاهش آلودگی هوا در محدوده طرح سابق خبر داد و این طرح ۱۴ ساله به تاریخ پیوست. استدلال مسئولان شهری برای حذف طرح زوج و فرد کارآمدنبودن آن با توجه به افزایش تعداد خودرو‌ها در تهران عنوان شد.
اجرای طرح ترافیکی متفاوت در سال ۹۷
محسن پورسیدآقایی، معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهرداری در زمان حناچی از ابتدای سال ۹۷ نسخه جدید طرح ترافیک را به اجرا گذاشت که طی آن نحوه محاسبه هزینه تردد در محدوده مرکزی شهر به کلی تغییر کرده و متناسب با زمان ورود و خروج در محدوده تعیین شد. نسخه مترقی این طرح نیز با حذف محدوده زوج و فرد و اضافه شدن آن به محدوده طرح ترافیک به‌عنوان حلقه دوم و البته با عوارض تردد معادل نصف ارقام تعیین شده برای محدوده طرح ترافیک، از ابتدای تابستان ۳ سال پیش به اجرا درآمد.
تغییرات در طرح ترافیک سال ۱۴۰۱ قطعا انجام می‌گیرد.
اما به نظر می‌رسد طرح ترافیک اکنون با شکست مواجه شده است. در حال حاضر برخی از اعضای شورای شهر مانند سید جعفر تشکری هاشمی رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر تهران مخالف اجرای طرح به روش کنونی هستند. وی درباره این موضوع گفت: تغییرات قطعی در طرح ترافیک سال ۱۴۰۱ انجام می‌گیرد و باید برای سال آینده تعداد مجوز‌های ورود به طرح ترافیک کمتر شود و در مورد استاندار‌دهای آلایندگی ملاحظاتی شود.
نرخ طرح ترافیک کمتر از تورم خواهد بود
وی افزود: در مورد تغییرات نرخ طرح ترافیک بر خلاف سال‌های قبل که به میزان افزایش تورم بوده، به خاطر شرایط اقتصادی شهروندان امسال کمتر از تورم خواهد بود و متناسب با کشش شهروندان نرخ تعیین خواهد شد.
تشکری هاشمی بیان داشت: با تغییراتی که چند سال گذشته در طرح ترافیک ایجاد شد، چون مبنای تردد خودرو‌ها بر اساس ساعت ورود و خروج بود، حجم خودرو‌های ورودی بیشتر شد.
این عضو شورای شهر تهران گفت: کسانی که غیر مجاز وارد محدوده طرح می‌شدند، فقط بدهی عوارض برایشان ثبت می‌شد و پلیس آن‌ها را جریمه نمی‌کرد، در نتیجه ورود‌های غیر مجاز و حجم ترافیک هم بیشتر شد.
پویا شدن طرح ترافیک با استفاده از ابزار فناورانه
درباره این موضوع به سراغ علی‌اصغر قائمی عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران رفتیم. وی در این باره گفت: با استفاده از ابزار فناورانه می‌توانیم طرح ترافیک را از حالت ایستا به وضعیت پویا، دینامیک و تغییرپذیر تبدیل کنیم.
لزوم ارزیابی و بروزرسانی طرح ترافیک
وی افزود: طرح ترافیک طی بیش از ۳۰ سال گذشته محدوده مشخصی داشته در حالتی که عوامل موثر بر آلودگی هوا تغییر کرده و نیاز است که این محدوده‌ها نیز مورد ارزیابی قرار گیرند.
محدوده طرح کوچکتر یا بزرگتر می‌شود؟
عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این پرسش که آیا قرار است محدوده طرح ترافیک بزرگتر و یا کوچکتر شود؟ گفت: نظر شخصی من پویا شدن این محدوده و در واقع تغییر پذیر بودن آن است حتی ممکن است در برنامه جدید محدوده‌طرح کوچکتر شود.
تصمیم جمعی در شورای عالی ترافیک
وی تصریح کرد: تغییر طرح ترافیک در زمینه محدوده، نرخ و ساعات اجرای آن در حوزه اختیارات شورای عالی ترافیک است و شورای شهر تهران و شهرداری به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه تصمیم‌گیری کند. البته اعضای شورای شهر و شهرداری در این شورای عالی ترافیک حضور دارند و تصمیم باید به صورت جمعی در شورای عالی ترافیک گرفته شود.
وی گفت: رایزنی‌هایی در مورد نسخه جدید طرح ترافیک با اعضای شورای عالی ترافیک انجام شده و نظر اکثر اعضای شورای عالی ترافیک تغییر در وضعیت طرح ترافیک است که انشاءالله اقدامات مناسب در این زمینه انجام خواهد شد و تصمیم گیری‌ها پس از تبدیل به مصوبه جهت اجرایی‌شدن ابلاغ می‌شود.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران هم گفت: قبلا این چنین بود که متخلفان ورود به طرح ترافیک هم توسط پلیس جریمه می‌شدند و هم شهرداری از آن‌ها عوارض می‌گرفت و این موضوع همیشه با نظر موافقان و مخالفان همراه بود.
وی افزود: اکنون باید دوباره این موضوع را کامل ارزیابی کرد و بروزرسانی آن را انجام داد تا معایب طرح برطرف شود و به اهداف کاهش ترافیک و آلودگی هوا برسد.
تغییر طرح ترافیک تهران یک نیاز اصلی و در دستور کار شهرداری است
سید مجتبی شفیعی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری هم درباره این موضوع گفت: به طور کلی بازنگری در طرح ترافیک تهران یک نیاز اصلی و در دستور کار شهرداری است، چراکه اجرای این طرح به شکل کنونی دیگر جوابگوی شرایط پایتخت نیست. معتقدم که باید بازنگری جدی در نحوه اجرای طرح ترافیک ایجاد شود و در این دوره از مدیریت شهری با کار کارشناسی تلاش داریم این طرح بازنگری شود.
پرونده جدید طرح ترافیک روی میز مدیران شهری
هم اکنون محدوده طرح ترافیک از شمال به خیابان مطهری، از جنوب به خیابان شوش، از غرب به خیابان کارگر و از سمت شرق به خیابان‌های شریعتی و ۱۷ شهریور است و از سوی دیگر طرح کنترل آلودگی هوا نیز از شمال به بزرگراه همت، از شرق به بزرگراه امام علی (ع)، از جنوب به بزرگراه بعثت و از غرب به بزرگراه نواب و چمران محدود می‌شود.
سال هاست که طرح ترافیک به سبک و روش‌های مختلف جهت بهبود کیفیت هوا و کاهش ترافیک در تهران اجرایی شده، ولی نتایج لازم از این طرح و اهداف اصلی آنطور که انتظار است محقق نشده، شورای ششمی‌ها می‌گویند تغییرات لازم است و باید طرحی نو دراندازیم که طرح ترافیک به اهداف اصلی خود که هماهن کاهش ترافیک و کاهش آلودگی هوا است نزدیک شود.