وزیر امور خارجه: مصمم هستیم باب همکاری درون منطقه‌ای را بگشاییم
وی ادامه داد: اگر صفحات تاریخ مرور شوند؛ آگاهی خواهیم یافت چه عواملی سبب گردید در عهد صفوی جمع کثیری از فرهیختگان، أدبا و اندیشمندان عزم سفر هند کنند. بزرگانی از نیاکان ما که در دربار پادشاهان مغولی هند مروج فرهنگ ایرانی، هویت شیعی و زبان فارسی شدند.
رییس دستگاه دیپلماسی گفت: جامعه ایرانیان مقیم هند در پی این کوچ تاریخی شکل تازه‌ای گرفت و تاثیری عمیق را بر سرنوشت ایران معاصر برجای نهاد. برای چند قرن پیاپی تا استیلای استعمار بریتانیا بر شبه قاره هند، عموم پیوند‌های فرهنگی، تبادلات تجاری و تماس‌های سیاسی ما به همت همان جامعه مهاجر به هند بود. این امر سبب شد دو قدرت ایران و هند، در ساخت تمدن مشترکا گام بردارند. بی جهت نبود که رهبران آن روزگار هند، اصفهان پایتخت ایران را پناهگاه خود می‌دانستند. همان زمانی که مهاجرت به شرق آغاز گشت، شعباتی از روحانیون ایرانی نیز عازم یمن شدند. آنان در پیوستگی و ارتباط با شیعیان زیدی زمینه تبادلات تاریخی اعصار کهن ایران و یمن را استمرار بخشیدند که امروز مصداق آن را در ذات عنصر مقاومت شیعیان و زیدیان می‌توان مشاهده کرد.
وی ادامه داد: شعبه دوم دامنه ایرانیان اثر گذار در آن سوی مرز‌های ایران، آنانی بودند که در آسیای مرکزی (ماورالنهر) به ساخت شهر‌ها و اماکنی مبادرت ورزیدند تا جلوه‌ای از هنر ایران آن روزگار را به نمایش گذارند. حضور این گروه از ایرانیان سبب گشت حلقه ارتباط و ریشة الفتى میان مردمان ایران زمین با دیگر ساکنان اقلیم خراسان تاریخی مستحکم شود. نقش ایرانیان ماورالنهر برای سر تاسر قرن ۱۸ و تا اواسط قرن ۱۹ میلادی در بسط تجارت و گسترش دامنه رشد و تعالی فرهنگی دو سوی رود تجن بی مانند است. به موازات چنین تحولاتی در سرزمین‌های شرقی ایران آن روزگار، مناطق غربی و شمال غربی با مرکزیت عتبات مقدسه شیعی در عراق عرب از مسیر مهاجرت‌های تاریخی ایرانیان بی نصیب نماند، حتی وقتی قفقاز در پی هجوم قوای مسلح روسیه تزاری از پیکره ایران جدا افتاد، این امر سبب شد دامنه حضور اقوام ایرانی در آن جغرافیا از اوستیا تا مرز ارس تغییری پیدا کند. ایرانیان قفقاز در دوران سخت تغییر بافت سیاسی - اجتماعی آن مناطق طی عهد تزاری که همراه با دگرگونی هویتی و آئینی عصر شورا‌ها شد، ضامن بقای فرهنگ و هویت اسلامی، ایرانی و شیعی در آن جغرافیا بودند.
امیرعبدالهیان گفت: همین مردمان در طول تاریخ یاوری پاکدل برای تشیع و قوه‌ای موثر برای ایران شدند. از نیمه دوم قرن ۱۸ تا پایان قرن ۱۹ میلادی، جمعیت‌های ایرانی پراکنده، اما پر تعداد در سراسر نواحی غرب ایران از ترابوزان و نجف و کربلا تا مصر و سودان و سرزمین‌های اروپای مرکزی پراکنده شدند. گزارش‌های موجود آمار قابل ملاحظه‌ای از مبادلات متنوعی را نشان می‌دهد که استمرار و پراکندگی آن اجازه داد ایران در آن سال‌های سخت، در محاصره و فشار دو قدرت بزرگ استعماری شمالی و جنوبی، بحران‌های طبیعی، چون خشکسالی و زلزله، معضلات اقتصادی مانند قحطی، همه گیری‌های پیاپی، چون طاعون و وبا و سایر موارد جان سالم به در ببرد.
رییس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: جنگ جهانی تغییرات بزرگی را در ترتیبات امنیتی و سیاسی دنیای آن عهد نهاد و مسیر مهاجرت‌ها را تغییر داد، مقاصد دور نزدیک شد و بدینگونه جوامع ایرانی در اقصی زمین پراکنده شوند. حاصل آن شرایط برقراری خط کشتیرانی از بندر هامبورگ تا انزلی در شمال و ارتباط ایران به سرتاسر شرق و غرب عالم از سواحل و بنادر خلیج فارس بود. حاصل این شرایط بر شعاع دایره حضور دیپلماتیک ایران در آستانه تحولات جهانی افزود، حضور اتباع هم به روابط تنوع بخشید و هم بر دامنه آن افزود.
وی گفت: اگر چه مسیر مهاجرت از ایران در تمام یکصد سال اخیر برقرار مانده، اما مهاجرت‌های این زمان به معنای گسستن از هویت و ارزش‌های فرهنگی - تمدنی ایران نیست. ایرانیان مهاجر با حمایت‌های دولت‌ها و یا بدون هرگونه امکان حمایتی نه تنها زبان و فرهنگ و باور‌های خود را پاس داشته اند، بلکه خود سبک‌ها و الگو‌های فرهنگی متنوعی را به تاریخ ایران و زبان فارسی و هویت شیعی تقدیم کردند.
امیرعبدالهیان تصریح کرد: با انقلاب اسلامی مردم ایران در بهمن ۱۳۵۷، فصلی نوین از تماس‌ها و تبادلات با جامعه ایرانیان خارج از کشور آغاز شد که اگر چه در ابتدا به دلیل شدت تبلیغات رسانه‌های غربی ساز و کاری به سامان نداشت، اما به دلیل حس مشترک وطن پرستی که به دنبال حمله صدام به خاک ایران صورت پذیرفت، شکل و شمایلی دیگر پیدا کرد. آن زمان یک نهضت پویا در میان نخبگان ایرانی خارج از کشور شکل گرفت که علاوه بر پذیرش و مداوای مجروحان حملات شیمیایی ارتش بعث ابتکار‌های سازنده‌ای را رقم زد تا چشمان فرو بسته رسانه‌های غربی در برابر واقعیات ایران گشوده شود. پس از آن سال‌های تلخ، اما غرور آفرین برای حفظ تمامیت ارضی ایران زمین، به رغم همه موانع اقتصادی، تنگنا‌های سیاسی، اعمال و گسترش تحریم‌های ظالمانه و غیره، سرمایه و اندیشه همین شبکه نخبگان ایران بود که توانست مکمل اقتصاد ملی و مستقل جمهوری اسلامی ایران گردد و با کوشش آنان بار دیگر دامنه تجارت و تبادل میان ایران و منطقه احیاء برقرار شود.
وی با بیان اینکه امروز سیزدهمین دولت جمهوری اسلامی ایران بر دو اصل در سیاست خارجی خود تکیه و توجه عمیق بر همکاری با حوزه همسایگان ایران و پیشبرد دیپلماسی اقتصادی دارد، افزود: دقت در این دو معنا متضمن این نکته است که ایران پس از یک سده جدایی از مناطق پیرامونی خود، این نوبت مصمم است باب همکاری‌های درون منطقه‌ای را بگشاید. در این مسیر شبکه جامعه ایرانیان فرامرزی نقش مهمی را می‌توانند ایفا کنند، نقشی که کاملا منطبق با کار کرد جوامع مهاجر با به کوچ رانده شده از ایران است.
امیرعبدالهیان تاکید کرد: وزارت امور خارجه؛ بدون تبعیض و تعصب و با دستانی گشوده آماده ارائه تسهیلات به منظور ایجاد زیرساخت‌های تجاری، صنعتی، مالی و بنگاه‌های اقتصادی و سرمایه‌ای در جغرافیای همسایگان و در قلب جهان هم پیوند منطقه هست.
رییس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: اولویت بخشیدن به افزایش سطح تماس‌های فرهنگی و تبادلات اجتماعی در برنامه دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه طی ماه‌های آینده با ابتکاراتی تازه و خلاقانه نیز یکی دیگر از سیاست‌هایی خواهد بود که مقرر است در اسرع وقت و با نگاهی همه شمول در همراهی با جامعه ایرانیان خارج از کشور در دستور کار همکاران اینجانب فرار گیرد.
وی گفت: در کنار این نگاه فراگیر، آنچه بی نهایت مهم و اثرگذار است، ارائه خدمات و تسهیلات کنسولی، تضمین آمد و شد‌های پیوسته و بدون دغدغه، تحول در قوانین تابعیت برای فرزندان متولد از مادر ایرانی در رایزنی با مجلس شورای اسلامی؛ تسهیل ارائه خدمات مالی، بانکی به جامعه ایرانیان دور از وطن، حل و فصل مشکلات و دعاوی حقوقی از طریق سامانه‌های امن ارتباطی در شرایط همه گیری کرونا برای کاستن از نگرانی‌های حاصل از مسائل وقایع اربعه (تولد، مرگ، ازدواج و طلاق) برای آن گروه از جامعه ایرانیان فرامرزی است که امکان آمد و شد آنان با فراهم نیست و یا به دلیل امکان ابتلا به بیماری‌های شایع در این همه گیری سفر برای آنان پرخطر است.
وی گفت: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با شعار به شرقی و نه غربی که مصداق بارز استکبار ستیزی است و نیز با دو رویکرد حق طلبی و مردم سالاری در دولت سیزدهم امیدوارانه بر آن است در همکاری و همدلی با همه آحاد ملت ایران اعم از هموطنان ساکن در این جغرافیا و یا جامعه ایرانیان خارج از کشور وارد عمل شود. همچنین این آمادگی وجود دارد با هم پیوند‌هایی که در حوزه پیرامونی ایران زندگی می‌کنند و قرن‌ها با آن‌ها در بستر فرهنگ و تمدنی مشترک زیسته ایم، گام‌های بلند و پرشتابی را به سوی همکاری‌های منطقه‌ای برداریم.
امیرعبدالهیان تصریح کرد: از این رو ضروری است ساختار تحقیقاتی وزارت امور خارجه با تدوین سرفصل‌های تازه بکوشد پروژه‌های مطالعاتی کاربردی را در موضوع مسائل و مشکلات مبتلابه جوامع ایرانیان فرامرزی در دستور قرار دهد. آنگاه نتایج آن را در همراهی با مؤسسات تخصصی دیگر در دولت و مجلس برای تدوین طرح‌ها و لوایح به اشتراک گذارد. اینجانب به عنوان وزیر امور خارجه از همه توان و امکانات خود در مسیر نیل به این آرمان و در همکاری با همکاران خود بهره خواهم گرفت و امیر واثق دارم در این مسیر از دعای خیر هموطنان و راهنمایی اساتید و محققان ارجمند برخوردار باشیم.