اتلاف ۷۳ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری چمن در تهران!
_ تسنیم نوشت: خشکسالی و بحران آب یکی از چالش‌ها و معضلات سال‌های اخیر در بسیاری از شهر‌های کشورمان است؛ چالش نگران‌کننده‌ای که تاکنون نسخه شفابخشی برای آن ارائه نشده است، اما برخی کارشناسان، راهکار‌هایی ارائه می‌دهند که با به‌کارگیری آن‌ها می‌توان در کاهش این پدیده گام برداشت.
متاسفانه تقریباً در تمام فضا‌های شهری در استان‌های مختلف کشورمان، از پوشش "چمن" برای توسعه فضا‌های سبز شهری استفاده می‌شود و این چمن‌ها در فضا‌های شهری به‌صورت روزانه، نیازمند آبیاری گسترده و مصرف بسیار بالای آب برای کاشت، حفظ و نگهداشت آنهاست! این امر عملاً در شرایط وخیم بی‌آبی امروز که حتی در برخی از استان‌ها به "تنش و بحران آبی" رسیده است، وضعیت بسیار فاجعه‌باری را در اتلاف منابع آبی کشورمان رقم زده است.
مهم‌ترین علت اشتباه بودن استفاده از پوشش چمن در فضا‌های عمومی شهری، استفاده از آب زیاد برای آبیاری چمن است؛ آبیاری چمن به ویژه در ساعات میانی روز موجب هدر رفت آب و مصرف بیش از حد مابع آبی می‌شود؛ این مصرف بالا به ویژه در زمانی که کشور و اکثر استان‌ها با کمبود آب و خالی شدن سفره‌های آب‌های زیرزمینی مواجه‌اند، ابعاد وخیم‌تری را به خود گرفته است؛ این اتلاف منابع آبی کشور برای کاشت و نگهداشت چمن در حالیست که نباید از شیوه‌های سنتی آبیاری چمن‌ها که بیشتر به صورت غرق‌آبی و آبیاری بارانی است هم غافل شد!
اشکال دیگری که به چمن‌کاری وارد است، هزینه بالای نگهداری و کاشت آن است؛ بذر این چمن‌ها، قیمت بالایی دارند و گاهی از انواع وارداتی آن‌ها نیز استفاده می‌شود که ارزبری بالایی دارند و کاشت آن‌ها نیز نیاز به نفرات زیادی دارد؛ چمن علاوه بر مصرف آبی بسیار زیاد، هزینه‌های نگهداری بسیار بالایی دارد همچنین نیرو‌های زیادی از آب دادن تا هرس کردن و کوتاه کردن آن‌ها نیاز است؛ چمن در تمام طول سال و در هر ۴ فصل، نیازمند روزانه ۲ تا ۴ ساعت آبیاری است!
"تولید گاز‌های سمی" از دیگر معایب پوشش چمن است؛ به طوری که اگر آب مورد نیاز در زمان مقرر تامین نشود، خراب می‌شوند و با تولید گاز‌های سمی سبب آلودگی هوایی و تخریب خاک می‌شود حتی اگر آبیاری در زمان مقرر نیز تامین شود، چمن نقشی در تولید اکسیژن و تلطیف هوا ندارد و صرفا جنبه زیبایی دارد.
پوشش گیاهی "چمن" ۴۱ درصد از کل فضای ۱۴ هزار هکتاری سبز شهر تهران را تشکیل داده است یعنی ۵۷۴۰ هتکار چمن در تهران کاشته شده است که ۵۰ درصد از کل آب مورد استفاده برای نگهداری فضای سبز تهران، صرف آبیاری چمن می‌شود!
مقدار آب مورد نیاز برای آبیاری چمن در تهران ۷۳.۵ میلیون مترمکعب در هر سال است! مصرف آب در چمن طبیعی ۷ تا ۱۰ برابر آبِ استفاده شده در آبیاری گیاهان کم‌آب‌بر است و حدوداً ۲۰ هزار مترمکعب در هکتار مصرف آب دارد!
برای اینکه بهتر بتوانیم بزرگی عدد ۷۵ میلیون مترمکعب آب مصرفی برای چمن تهران را در ذهن خود تصور کنیم، باید بدانیم که کل حجم آب دریاچه بزرگ چیتگر در تهران، ۳۵ میلیون مترمکعب است! یعنی صرفاً برای آبیاری چمن‌های تهران در یک سال، معادل بیش از ۲ برابر حجم آب دریاچه چیتگر، آب مصرف می‌کنیم!
چه باید کرد؟!
برآورد‌های کارشناسان نشان می‌دهد اگر ۱۰۰ مترمربع چمن را از محیط‌های شهری حذف کنیم، به‌جای آن می‌توان ۱۰۰۰ مترمربع جنگل‌کاری کرد؛ جنگل‌کاری و توسعه فضای سبز به جای چمن به وسیله گونه‌های بومی و کم‌آب بهترین روش جایگزینی چمن است؛ گیاهان جارو، ارس خزند ه، ریش بز و درختان زبان گنجشگ و درخت زیتون از جمله گونه‌هایی هستند که کارشناسان به‌عنوان گونه‌های جایگزین چمن نام برد ه و آن‌ها را مناسب اقلیم تهران می‌د انند.
تجدیدنظر در روش‌های آبیاری فضای سبز نیز باید با هدف کاهش مصرف آب مورد توجه قرار گیرد؛ در حال حاضر در بسیاری از نقاط شهر برای آبیاری فضای سبز از روش‌های سنتی آبیاری استفاده می‌شود که هم هزینه بالایی دارد و هم موجب اتلاف وقت و نیروی انسانی و از همه مهم‌تر منابع آب می‌شود.
آبیاری‌ها در اکثر شهر‌های کشورمان از جمله تهران بیشتر با روش غرق‌آبی است که آب زیادی را هدر می‌دهد؛ روش‌های آبیاری قطره‌ای به واسطه آب مصرفی بسیار پایین و آبیاری در زمان تاریکی هوا به واسطه پایین بودن میزان تبخیر، یکی از روش‌های جایگزینی آبیاری غرق‌آبی محسوب می‌شوند.
با وجود اینکه چمن‌کاری در تهران ممنوع شده است، اما همچنان آب و هزینه زیادی صرف نگهداری چند صد هکتار چمن‌هایی که از قبل کاشته شده، می‌شود و علاوه بر چمن حد ود ۹۰ د رصد گونه‌های گیاهی کاشته شده در فضای سبز استان تهران غیربومی و خارجی هستند که همگی آن‌ها مصرف آبی بسیار بالایی دارند.