کوهنوردی خوب است اما نه برای همه!
_ روزنامه جام جم نوشت: می‌گویند زمستان، بهار کوهنوردان است. هوای دلچسب و برف نشسته بر دامنه و قله کوه‌ها، هر کسی را که لذت کوهنوردی چشیده باشد، وسوسه کرده و میل به کوهنوردی را در وجود انسان بیدار می‌کند. معنای «استقامت» را شاید در مسیر کوهپیمایی بهتر از هر جای دیگر بتوانید حس کرد. از همین روست که کوهنوردان از استقامت و سرزندگی خاصی برخوردارند؛ زیرا مدام بر مسیری که به استقامت نیاز دارد، گام برمی‌دارند و صعود می‌کنند؛ بنابراین کوهنوردی از جمله ورزش‌هایی است که علاوه‌بر حفظ سلامت جسم، به سلامت روان نیز کمک می‌کند. اما همین ورزش برای بعضی افراد خطرناک هم می‌تواند باشد. چرا؟ مگر می‌شود ورزش خطری داشته باشد؟ بله می‌تواند! امروز، بیستم آذر ۱۴۰۰ مطابق با یازدهم دسامبر، روز جهانی کوهنوردی است و به همین مناسبت همه شما را تشویق می‌کنیم به کوهنوردی، جز آن‌هایی که در ادامه می‌گوییم چرا بهتر است قید این ورزش را بزنند.
با فاصله گرفتن از سطح زمین و رفتن به ارتفاعات، میزان فشار جو تغییر می‌کند. این تغییر می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به بعضی بیماری‌ها شده یا در افراد مبتلا به بعضی بیماری‌ها، خطر مرگ به‌همراه باشد. ارتفاع بالاتر از ۸۰۰۰ متر، «ارتفاع مرگ» نامگذاری شده است. گرچه در کوهنوردی آماتوری، ارتفاع به این حد نمی‌رسد. اما با هر متر بالارفتن از کوه، شاهد تغییراتی در میزان فشار هستیم. تغییر فشار چه اثرات منفی‌ای دارد؟
اکسیژن: با افزایش ارتفاع، میزان اکسیژن کاهش می‌یابد. کاهش میزان اکسیژن در دسترس خون باعث بروز «بیماری ارتفاع» می‌شود.
بالا و بیماری: بیماری ارتفاع معمولا از ارتفاع ۲۵۰۰ متری آغاز می‌شود. اما پایین‌تر از این ارتفاع هم نشانه‌های مختلفی قابل رؤیت است.
اکسیژن و مغز: کمبود اکسیژن از حدی به بعد می‌تواند روی سلول‌های مغز تاثیر منفی بگذارد. این مسأله می‌تواند عارضه ثابت و طولانی‌مدت در فرد ایجاد کند.
نشانه‌های کمبود را بشناسیم: کمبود اکسیژن با عوارضی مانند سردرد، سرگیجه، حالت تهوع یا استفراغ، اختلال در تنفس یا همان نفس‌نفس زدن، از دست دادن اشتها، از دست دادن توان، نیروی طبیعی بدن و اختلال خواب مشخص می‌شود. این عوارض می‌تواند ۱۲ تا ۲۴ ساعت ادامه یابد.
ممنوع است: کوهنوردی به دلیل کاهش میزان اکسیژن برای افراد مبتلا به بی‌نظمی ضربان قلب، تپش قلب، غلظت خون بالا، بیماری‌های قلبی- عروقی، افرادی که به‌تازگی مراحل درمان بیماری‌ای را طی کرده‌اند، بیماران ریوی، افراد مبتلا به هر نوع مشکل خونی، افرادی که هنوز به اندازه کافی از زمان عمل جراحی آن‌ها نگذشته، ممنوع است.
دما، به جان شما نشانه می‌رود
اسم کوه که می‌آید، گویی هوا سرد می‌شود! اما همیشه هم این‌طور نیست. کوهنوردی در هوای گرم می‌تواند اثرات منفی خودش را به همراه داشته باشد. نوسان دما در کوه - سرد یا گرم شدن هوا یا بدن- اگر خارج از طاقت بدن باشد، باعث آسیب خواهد شد.
سرما می‌زند: وقتی در ارتفاع و هوای سرد حرکت می‌کنید، دمای بدن زودتر کاهش پیدا می‌کند. این مسأله باعث سرمازدگی و هیپوتِرمی می‌شود. در سرمازدگی با نشانه‌هایی مانند کرختی اعضای بدن به‌ویژه بخش‌های انتهایی بدن مانند نوک انگشتان دست و پا بیشتر احساس می‌شود. گزگز کردن، بی‌حسی، تنگی نفس، کاهش انرژی و ناتوانی در حرکت، احساس خواب‌آلودگی و سرگیجه، اختلال در تشخیص و اختلال در بینایی از عوارض سرمازدگی است.
گرما می‌زند: در نقطه مقابل، وقتی در دمای بالا کوهنوردی می‌کنید، این مسأله باعث گرمازدگی می‌شود. گرمازدگی نیز مانند سرمازدگی، عوارض خود را به دنبال دارد. احساس خفگی، تعرق بیش از اندازه، سردرد، حالت تهوع، گیجی، احساس خفگی، دوبینی، احساس تب، تشنگی و درصورت تداوم، بیهوشی از عوارض گرمازدگی است.
ممنوع است: اگر فشار خون شما به طور طبیعی پایین است، کوهنوردی در شرایط سرما به شما توصیه نمی‌شود. علاوه براین افراد دارای ضعف عمومی، آن‌هایی که به‌تازگی از بیماری برخاسته‌اند، افراد دارای فشار خون بالا، غلظت خون بالا، تپش قلب، تنگی نفس و مشکلات ریوی و مشکلات قلبی- عروقی بهتر است در شرایط سرما یا گرمای زیاد، کوهنوردی نروند.
ارتفاعی که مهربان نیست
کوهنوردی یعنی عبور از پیچ و خم‌ها، سراشیبی و سربالایی. به همین دلیل است که کوهنوردی به تقویت عضله‌ها، استخوان‌ها و مصرف کالری و تناسب اندام کمک می‌کند. اما فشار واردشده بر بدن به‌ویژه به قلب، دستگاه تنفسی و اسکلت استخوانی و عضله‌ها، در هنگام بالا رفتن و پایین آمدن از کوه، بسیار زیاد است؛ بنابراین کوهنوردی برای بعضی افراد ورزش مناسبی نیست.
ممنوع است: اگر دچار پوکی استخوان، شکستی تازه استخوان (به‌ویژه پا)، کمبود منابع کلسیم، تپش قلب، تنگی نفس، مشکلات ریوی یا قلبی - عروقی و ضعف عمومی بدن، دوره نقاهت بیماری (برای مثال دوره نقاهت بعد از کرونا) هستید، کوهنوردی برای شما توصیه نمی‌شود.
در دامنه و قله کمین کرده
علاوه‌بر مواردی که به آن اشاره شد، در گوشه و کنار کوه، خطر‌های مختلفی کمین کرده است. به این دلیل که کوه نیز بخشی از طبیعت بوده و در دل خود اتفاقات طبیعی خطرناک را جا داده لازم است آن‌ها را بشناسیم.
بلایی از طبیعت: برای بلایای طبیعی نمی‌توان برنامه‌ریزی کرد؛ اگرچه باید هر لحظه به‌ویژه در دل طبیعت منتظر آن بود. آتشفشان، زمین‌لرزه، بهمن و خالی‌شدن ناگهانی بخشی از کوه در اثر ریزش.
آب و هوای نامهربان: گاهی با وجود اعلام هواشناسی مبنی بر وضعیت جوی مناسب، آب وهوا به‌طور ناگهانی تغییر کرده و تمام محاسبات را به‌هم می‌ریزد. باران سیل‌آسا، بارش برف، رعد و برق، صاعقه، کاهش دید در اثر مه یا توفان، برف و سیل. در این شرایط چاره‌ای جز توقف نیست. از آنجا که گاهی این اتفاقات به طور ناگهانی بروز کرده و ممکن است نزدیک پناهگاه نبوده یا امکان برپایی چادر نباشد، خطر چند برابر می‌شود.
درنده‌ها در کمین: روباه، حیوان زیبایی است؛ اما با فاصله! وقتی ممکن باشد گرگ به سمت شما خیز بردارد، دیگر حیوان زیبایی نیست! بنابراین یکی دیگر از خطر‌های کوهنوردی روبه‌رو شدن با حیوانات درنده به‌ویژه در شب‌هاست.
ساقه‌های سمی: بسیاری از سبزی‌های مفید، هدیه کوه است. اما همیشه این‌طورنیست. به این معنی که گیاهان سمی نیز در میان گیاهان مفید و سالم وجود دارد؛ بنابراین اگر فقط برای کوهنوردی یا چیدن گیاهان طبی به کوه می‌روید، باید مراقب آسیب ناشی از تماس پوست دست، پا یا صورت با این گیاهان باشید.
دیگر حادثه‌ها: سقوط، سُر خوردن، شکستگی و دررفتگی اندام‌های مختلف بدن، خستگی، تمام شدن ناگهانی آذوقه، گم شدن و خروج از مسیر اصلی و مشخص، زمان‌بندی نامناسب برای رسیدن به استراحتگاه یا بروز بلایای طبیعی و اختلال در زمان‌بندی برای رسیدن به پناهگاه یا اتمام یک مرحله از کوهنوردی و... همگی عوامل ایجاد خطر و حادثه در کوه هستند. به این نکته توجه داشته باشید که اگر انفرادی به کوهنوردی می‌روید، حتما وسایل مسیریابی را به همراه داشته و حداقل با چند نفر در ارتباط مخابراتی باشید. اگر گروهی و با راهنما به کوهنوردی می‌روید، حتما نسبت به مهارت سرپرست گروه از نظر تسلط به مسیر، زمان‌بندی، آگاهی از استراحتگاه‌ها و به طورکلی شناخت مسیر، مطمئن شوید.