صوتهای ملکوتی و خاطره انگیز
_ روزنامه خراسان نوشت: نسلهای قبل در تمام سال به خصوص ماه مبارک رمضان پای برنامههای قرآنی تلویزیون و تلاوتهای مجلسی رادیو مینشستند تا تلاوت امثال عبدالباسط و غلوش را گوش کنند و اگر فرصتی سر صف مدرسه یا جلسه قرآن خانوادگی پیش آمد، بتوانند به روش بزرگان قرآن را تلاوت کنند. برای آن نسلها در روزهای خاطره انگیز دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰، توجه به تلاوت استادان فقط محدود به تلویزیون و رادیو نمیشد و با همان امکانات محدود با کاستهایی که خیلی وقتها گیر میکرد با کلام خدا از طریق صوت و لحن قاریان ممتاز ارتباط برقرار میکردند. در این پرونده به مناسبت سالروز درگذشت یکی از بهترین و خاطره انگیزترین قاریان بین المللی که در کشورمان هم شناخته شده و محبوب بود یعنی عبدالباسط، یادی کردیم از چند قاری شناخته شده خارجی که در روزگار قدیم با صوت و لحن شان عجین بودیم. البته در کشورمان هم قاریان تراز اولی داریم، ولی در این پرونده فقط به خارجیها اشاره خواهد شد.
عبدالباسط قاری مبلغ اسلام
این قاری برجسته جزو چهار حافظ بزرگ قرآن در مصر بهشمار میرود. عبدالباسط محمد عبدالصمد سلیم داود را به جرئت میتوان محبوبترین و مشهورترین قاری جهان اسلام در تمام ادوار فعالیت و حتی پس از مرگش دانست. این قاری بزرگ مصری متولد سال ۱۹۲۷ بوده و او را در کنار منشاوی، خلیل حصری و مصطفی اسماعیل به عنوان چهار عضو تاثیرگذار در تلاوت و ترتیل قرآن دوره معاصر میشناسند. صوت و لحنی زیبا و دلنشین به همراه نفسی ممتد و بدون وقفه در قرائت، نام او را به سرعت بر سر زبانها انداخت. عبدالباسط در حالی که ۲۳ سال داشت، در محفلی از یکی از بزرگان اجازه خواست تا قرآن تلاوت کند و به او ۱۰ دقیقه وقت دادند. او چنان شوری در این محفل به پا کرد که تلاوتش حدود یک ساعت و نیم ادامه یافت. در سال ۱۹۵۱ عبدالباسط مجوز تلاوت قرآن کریم در رادیو مصر را به دست آورد و جالب آن که پس از پخش تلاوتهایش از رادیو، فروش این وسیله در کشور مصر چند برابر شد. مرحوم عبدالباسط در خاطراتش میگوید: «در یکی از سفرها به آمریکا در لسآنجلس شش نفر پس از شنیدن تلاوت من به تحقیق درباره اسلام پرداختند و مسلمان شدند. دو سفر هم به اوگاندا داشتم که در یکی از سفرها ۷۲ نفر و در دیگری ۲۰ نفر پس از شنیدن صدای من مسلمان شدند. در این سفر خانمی که گوینده تلویزیون بود، پس از تلاوت خواست دست من را ببوسد که مانع شدم و از آنها خواستم شرایط را برای حضور وی در سفر حج مهیا کنند. این خانم گوینده، به اسلام گروید و من هم نام آمنه را برای او انتخاب کردم.» از شاهکارهای تلاوت استاد عبدالباسط از آیات ۱۸ تا آخر سوره مبارکه حشر، سوره تکویر و آیه ۲۷ تا آخر سوره فجر یعنی بخش «لو انزلنا هذا القرآن علی جبل...» و سوره حمد است که سالها زینتبخش تیتراژ آغازین برنامه هفتگی درسهایی از قرآن حجتالاسلام قرائتی است. استاد عبدالباسط در سال ۱۹۸۸ دیده از جهان فرو بست.
خلیل حصری صاحب نخستین نوار کاست قرآن
محمود خلیل الحصری در سال ۱۹۱۷ در مصر متولد شد و به دلیل این که پدرش حصیرباف بود، به حصری شناخته شد. او در هشت سالگی قرآن را بهطور کامل حفظ کرد و در ۱۲ سالگی به حوزه علمیه طنطا رفت. وی نخستین قاری بود که قرآن را به صورت ترتیل قرائت و روی نوار کاست ضبط کرد. خلیل حصری در انتخاباتی که در سال ۱۹۴۴ برای شناسایی بهترین قاری قرآن در رادیو مصر برگزار شد، از بین ۲۰۰ قاری رتبه نخست را کسب کرد. این قاری برجسته در سال ۱۹۶۸ بهعنوان رئیس اتحادیه قاریان جهان اسلام انتخاب شد و در سال ۱۹۸۰ در مسافرتی که به کشور کویت داشت، درگذشت.
محمد صدیق منشاوی صوت منحصر به فرد
با تسلطی کامل و سبکی خاص، تمام قرآن مجید را با قرائت ترتیل تلاوت کرده است. المنشاوی متولد ۱۹۲۰ در قاهره است. وی موفق به حفظ قرآن در هشت سالگی شد و با رسیدن به سن نوجوانی صوت و لحن دلنشینی را در تلاوت آیات از خود نشان داد. آوازه تلاوتهای او به گوش مسئولان وقت رادیو رسید و از وی خواستند در رادیو حاضر شود و برای هیئت داوری تلاوت کند و در صورت موفقیت، اجازه تلاوت در رادیو را بیابد. اما او این درخواست را نپذیرفت تا این که برای نخستین بار در تاریخ رادیو، رادیوی مصر تجهیزات و کارکنان خود را برای ضبط تلاوت این قاری به محل زندگیاش فرستاد. منشاوی در سال ۱۹۶۹ در ۴۹ سالگی در قاهره درگذشت.
راغب مصطفی غلوش صاحب اذان بیهمتا
شاید شناختهشدهترین قاری مصری برای ایرانیان باشد. راغب مصطفی غلوش متولد سال ۱۹۳۸ در کشور مصر است. او از شاگردان مصطفی اسماعیل بود که با صوت و لحنی متفاوت به قرائت آیات کلاما... مجید میپرداخت. حرکات سر و استفاده از میکروفن برای ادای حروف، از شاخصههای قرائت وی بود. غلوش از سوی بسیاری از کشورهای جهان بارها برای تلاوت آیات قرآن دعوت شد. او چهار بار به ایران سفر کرد و به تلاوت قرآن پرداخت. تلاوت سوره احزاب راغب مصطفی غلوش ماندگارترین اجرای این استاد در ایران است و طی آن، مقام صبا با ظرافت خاصی اجرا میشود. این تلاوت با آیه شریفه «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا» آغاز میشود. سرانجام استاد غلوش در سال ۲۰۱۶ در ۷۷ سالگی در مصر درگذشت. اذانی که وی به سبک شیعیان و برای ایرانیان خوانده است، هنوز در گلدستههای مساجد و رادیو و تلویزیون طنینانداز است.
شحات محمد انور قاری به سبک ایرانی
استفاده از بعضی گوشهها و ردیفهای موسیقی ایرانی در تلاوت خود، از نکاتی است که باعث شده او در بین قاریان ایرانی محبوب باشد. شحات محمد انور قاری سرشناس و یکی از بهترین قاریان قرآن جهان متولد ۱۹۵۰ میلادی از حافظان قرآن کشور مصر است. او در سنین کودکی پدرش را از دست داد و با مادرش به منزل پدربزرگش نقل مکان کرد. دایی و پدربزرگ او که از قاریان صاحبنام بودند پس از کشف استعداد و علاقه در شحات، او را نزد استادان متبحر تلاوت و ترتیل فرستادند. محمد انور در ۱۵ سالگی با لحنی بسیار زیبا و بینظیر به قرائت قرآن میپرداخت. او یکی از تأثیرگذارترین استادان مصری بر قاریان ایرانی است و خیلی از قاریان ایرانی از تلاوتها و سبک و هنر وی در تلاوت قرآن تأثیر پذیرفتهاند. وی در سال ۷۰ به اصفهان سفر و بخشی از سورۀ کهف را تلاوت کرد که به «قرائت واتل ما اوحی شحات» مشهور شد. انور سرانجام در سال ۲۰۰۸ و در ۵۸ سالگی در روستای زادگاهش درگذشت.
مصطفی اسماعیل اکبرالقراء
مصطفی محمد المرسی ابراهیم اسماعیل، مشهور به شیخ مصطفی اسماعیل، در سال ۱۹۰۵ در مصر متولد شد. از سنین کودکی و با تشویق و نظارت پدربزرگش در مکتبخانۀ روستا شروع به حفظ قرآن کرد و پیش از ۱۲ سالگی حافظ کل قرآن شد. در سال ۱۹۴۴ در مراسم جشن ولادت پیامبر اسلام (ص) در مسجد مشهور امامحسین (ع) سورههای تحریم و حاقه را تلاوت کرد که به صورت مستقیم از رادیو پخش و باعث شهرت بیش از پیش شیخ مصطفی شد. او به اکبرالقراء معروف است که کلام خدا را با آهنگی بسیار لطیف و دلنشین و با الحانی منطبق با معانی و مفاهیم الهی تلاوت میکرد. سرانجام مصطفی اسماعیل در سال ۱۹۷۸ در ۷۳ سالگی در روز جمعه در بازگشت از مراسمی پس از قرائت آخرین تلاوت عمرش که سوره کهف بود، به علت سکته مغزی از دنیا رفت.
محمد رفعت امیرالقراء
از ستارگان پر فروغ علم قرائت و از نوابغ کمنظیر تلاوت قرآن کریم در قرن حاضر است که در سال ۱۸۸۲ در قاهره به دنیا آمد. وی حدود شش سالگی بهدلیل بیماری شدیدی بینایی خود را از دست داد، اما این مانع، جلوی پیشرفتش را نگرفت. وی در ۳۰ سالگی چنان مشهور شد و نامش بر سر زبانها افتاد که مردم عاشقانه در مساجدی که تلاوت داشت، حضور پیدا میکردند و به تلاوتش گوش میدادند. حتی بارها شده بود که در تلاوتی که قبل از نماز جمعه انجام میداد، مردم سه ساعت پای تلاوت او مینشستند و هیچگاه احساس خستگی نمیکردند. در سال ۱۹۳۴ به عنوان اولین قاری در رادیو به تلاوت قرآن پرداخت. این استاد قرآن در بین استادان و قاریان قرآن جایگاهی یافت که به وی لقب امیرالقرا عطا کردند. شیخ محمد رفعت در سال ۱۹۵۰ بر اثر بیماری حنجره در روز تولدش درگذشت.
