درمان بیماری‌های گوارشی با «باکتری‌درمانی»
- آنا نوشت: باکتری‌درمانی یا پیوند مدفوع به معنای انتقال مدفوع از یک اهداکننده سالم به دستگاه گوارش بیمار با هدف درمان نوعی بیماری خاص است. شاید در ابتدا چندش‌آور به نظر برسد اما روش درمانی قدرتمندی برای بیماری‌های جدی به شمار می‌رود. در باکتری‌درمانی، مدفوع یک فرد سالم درون روده بزرگ فرد بیمار قرار می‌گیرد. وقتی آنتی‌بیوتیک‌ها بیش از اندازه باکتری‌های خوب دستگاه گوارش را از بین می‌برند، می‌توان با استفاده از باکتری‌درمانی یا پیوند مدفوع به بازسازی تعادل باکتریایی کمک کرد.
باکتری‌درمانی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
پیوند مدفوع برای درمان بیماری «کولیت عودکننده کلستریدیوم دیفیسیل» استفاده می‌شد. این بیماری نیز مانندبیماری‌های عفونی دیگر با آنتی‌بیوتیکی درمان شده و علائم آن شامل اسهال، گرفتگی شکم و گاهی تب می‌شود. خطر ابتلا به عفونت شدیدتر در افراد بالای ۶۵ سال یا مبتلا به بیماری‌های مزمن بیشتر است. تشخیص این بیماری براساس آزمایش DNA مدفوع انجام می‌شود.
در صورتی که پزشک بیماری کولیت عودکننده کلستریدیوم دیفیسیل را در فرد تشخیص دهد، عفونت اولیه را باآنتی‌بیوتیک درمان می‌کند که به طور خاص ارگانیسم کلستریدیوم دیفیسیل را هدف قرار می‌دهد. در ۳۰ درصد از افراد تحت درمان، عفونت طی چند روز یا چند هفته پس از اتمام دوره آنتی‌بیوتیک بازمی‌گردد. با عود دوباره بیماری پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، در برخی موارد بدن در برابر آنتی‌بیوتیک مقاوم شده، بنابراین روند درمان اثری بر بیماری ندارد.
پیوند مدفوع یکی از روش‌های درمانی موثر بیماری کولیت عودکننده کلستریدیوم دیفیسیل است. نتایج مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ در مجله پزشکی «نیوانگلند» منتشر شد، نشان می‌دهد که میزان اثرگذاری پیوند مدفوع یا باکتری‌درمانی نسبت به مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی در پیشگیری از عود مجدد این بیماری بیشتر است. به عبارت دیگر باکتری‌درمانی روش درمانی موفق‌تری نسبت به مصرف آنتی‌بیوتیک است.
نحوه انجام پیوند مدفوع
در باکتری‌درمانی مدفوع حاوی باکتری‌های سالم از اهداکننده گرفته شده و در روده بزرگ بیمار قرار می‌گیرد. وقتی باکتری خوب به اندازه کافی در روده وجود داشته باشد، باکتری‌های بد که عامل بروز بیماری هستند، قابل‌کنترل می‌شوند. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باکتری‌های عال بیماری را به طور کامل از بین ببرند اما همزمان باکتری‌های خوبی که بدن را سالم نگه می‌دارند را نیز می‌کشند. وقتی تعادل بین باکتری‌های خوب و بد برهم می‌خورد، باکتری‌های بد می‌توانند کنترل را به دست بگیرند. این باکتری‌ها سمومی تولید می‌کنند که منجر به اسهال و کولیت می‌شود.
- بیشتر بخوانید:
- مصرف لبنیات چه تاثیری بر کاهش عوارض آلودگی هوا دارد؟
پیوند مدفوع موفق می‌تواند تعادل باکتریایی سالم را در روده ایجاد کند. این امر به بدن اجازه می‌دهد با عوامل عفونی و بیماری‌زا مبارزه کند، بدین ترتیب روند بهبود بیماری نیز سرعت می‌گیرد. از سوی دیگر باکتری‌درمانی به بدن کمک می‌کند تا در برابر کلستریدیوم دیفیسیل مقاوم شود که در نتیجه این امر احتمال ابتلا به این بیماری در آینده کاهش می‌یابد. پیوند مدفوع معمولا با کولونسکوپی انجام می‌شود، در این پروسه اهداکننده بیهوش شده، کولونسکوپی شده و مدفوع آن برداشته می‌شود. در مرحله بعدی مدفوع حاوی باکتری‌های سالم از طریق کولونسکوپی به روده بیمار انتقال داده می‌شود.
شرایط اهداکننده و گیرنده پیوند مدفوع
اهداکننده نباید طی ۶ ماه گذشته آنتی‌بیوتیک مصرف کرده باشد. این فرد نباید نقص ایمنی داشته باشد، طی ۶ ماه گذشته خالکوبی یا پیرسینگ، مانند سوراخ کردن گوش، کرده باشد. اهداکننده نباید سابقه مصرف مواد مخدر، سابقه حبس یا تجربه رفتار جنسی پرخطر داشته باشد. اهداکننده نباید اخیرا به کشوری سفر کرده باشد که درگیر بیماری همه‌گیری است. همچنین اهداکننده نباید اختلال گوارشی مزمن مانند بیماری التهابی روده داشته باشد.
یک اهداکننده مناسب باید پیش از اهدا آزمایش‌های غربالگری خاصی را انجام دهد؛ آزمایش خون شامل سرولوژی هپاتیت ای، بی و سی، HIV و واکنش سریع پلاسما می‌شود. کشت مدفوع نیز با هدف شناسایی انگل یا تخم انگل کلستریدیوم دیفیسیل صورت می‌گیرد. دریافت‌کننده پیوند مدفوع باید دو روز پیش از عمل مصرف آنتی‌بیوتیک را قطع کند و شب پیش از عمل جراحی از رژیم غذایی مایع پیروی کند، سپس تنقیه شود یا از ملین استفاده کند.
آیا می‌توان از باکتری‌درمانی برای درمان بیماری‌های دیگر استفاده کرد؟
در حال حاضر از پیوند مدفوع برای درمان بیماری دیگری به جز کولیت عودکننده کلستریدیوم دیفیسیل استفاده نمی‌شود. عدم‌تعادل باکتری‌های روده می‌تواند در بسیاری از مشکلات سلامتی نقش داشته باشد. پزشکان از پیوند مدفوع برای درمان بیماری‌هایی چون کولیت اولسراتیو، بیماری کرون، سیروز، اسکلروز چندگانه، افسردگی، چاقی، حساسیت غذایی؛ دیابت و نوروپاتی دیابتی استفاده کرده‌اند. باکتری‌درمانی نتایج موفقیت‌آمیزی در درمان کولیت اولسراتیو، نوعی بیماری التهابی روده، داشته است.
برخی متخصصان بر این باورند که دلیل اثرگذاری بالای پیوند مدفوع روی بیماری کولیت اولسراتیو ترکیب ناسالم باکتری‌های روده افراد مبتلا به این بیماری است، بنابراین مبارزه با عفونت‌های معده برای بدن این بیماران دشوارتر است. در یک مطالعه علمی، افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو پیوند مدفوع دریافت کردند، برخی بیماران طی یک ماه شاهد بهبود علائم و کاهش التهاب بودند، ۱۵ درصد بیماران نیز به طور کامل بهبود یافتند، یعنی هیچ علائمی از بیماری کولیت اولسراتیو نداشتند.
شواهد علمی حاکی از آن است که تطبیق اهداکننده با بیمار می‌تواند شانس موفقیت افراد مبتلا به این بیماری را افزایش دهد. اهداکننده باید در سلامت کامل باشد، همچنین نزدیک بودن سن اهداکننده و دریافت‌کننده نیز می‌تواند شانس موفقیت را افزایش دهد. به نظر می‌رسد اعضای خانواده اغلب اهداکنندگان بهتری نسبت به افراد غریبه هستند. همچنین اهدا از سوی خواهر و برادر بهتر از اهدا از سوی پدر و مادر عمل می‌کند.